Hòa bình cho Dải Gaza: Viễn cảnh ngày càng xa vời

Mục tiêu trong chiến dịch quân sự mới của Israel

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu mới đây tuyên bố nước này sẽ triển khai một chiến dịch quân sự mở rộng tại Dải Gaza, với mục tiêu kiểm soát toàn diện khu vực này và buộc người dân Gaza phải di dời về phía Nam. Ông nhấn mạnh, quân đội Israel sẽ không thực hiện kiểu tấn công “đánh nhanh rút gọn”, mà thay vào đó sẽ giữ vững các khu vực chiếm đóng. Ông cũng tuyên bố sẽ không từ bỏ vùng đệm an ninh dọc theo Gaza, bất kể thỏa thuận tạm thời hay lâu dài nào được thiết lập, nhằm bảo vệ các khu dân cư Israel và ngăn chặn việc vận chuyển vũ khí cho Hamas.

Theo các nguồn tin, kế hoạch đã được thông qua trong cuộc họp đêm 4/5 với đa số ủng hộ, bao gồm "các cuộc tấn công mạnh mẽ vào Hamas", giữ quyền kiểm soát các vùng lãnh thổ, và di chuyển dân số Gaza về phía Nam. Nội các Israel cũng thông qua "khả năng phân phối nhân đạo" ở Gaza, nơi đã không nhận được viện trợ từ ngày 2/3, song nhấn mạnh việc kiểm soát nguồn cung cấp và phá hủy khả năng quản lý của Hamas đối với các khoản viện trợ này.

Một quan chức an ninh cấp cao Israel cho biết bên cạnh mục tiêu đánh bại hoàn toàn Hamas, chiến dịch quân sự lần này còn nhằm giành lại toàn bộ con tin đang bị phong trào này giam giữ. Trong khi đó, Bộ trưởng Văn hóa Israel Miki Zohar tuyên bố mục tiêu cuộc tấn công mới của Israel chống lại Hamas là “chiếm đóng toàn bộ Dải Gaza”; cho rằng cuộc tấn công mới có thể khiến Hamas phải đàm phán một cách nghiêm túc. Về phần mình, Bộ trưởng Tài chính Israel Bezalel Smotrich tuyên bố nước này không có ý định rút khỏi các vùng lãnh thổ đang chiếm giữ tại Gaza, ngay cả khi đạt được thỏa thuận thả con tin.

Đối với ông Netanyahu, điều đó đồng nghĩa với sự ổn định chính trị, loại bỏ các lời đe dọa rút khỏi chính phủ của ông Smotrich và Bộ trưởng An ninh Quốc gia Itamar Ben Gvir, những người có thể gây ra cuộc tổng tuyển cử sớm, qua đó giúp ông tiếp tục giữ chiếc ghế Thủ tướng.

Nhưng điều đó cũng đồng nghĩa với việc ông đi ngược lại ý nguyện của phần lớn người dân Israel, 56% theo khảo sát của đài Kan 11 và 69% theo kênh Channel 12, ủng hộ một thỏa thuận chấm dứt chiến tranh để đổi lấy việc trả tự do cho tất cả các con tin còn lại.

Phía Hamas nhiều lần tuyên bố sẵn sàng hướng tới một thỏa thuận tổng thể như vậy, với hy vọng duy trì vai trò lãnh đạo tại Gaza, nhưng chính phủ Israel đã từ chối bất kỳ thỏa thuận nào dẫn đến việc chấm dứt chiến tranh trong khi Hamas vẫn còn vũ trang và kiểm soát vùng lãnh thổ này.

Đối với gia đình các con tin, quyết định của ông Netanyahu là một cú sốc lớn, khiến họ lo sợ không chỉ việc đoàn tụ sẽ bị trì hoãn, mà còn đẩy người thân của họ vào vòng nguy hiểm.

Một nguồn tin Chính phủ Israel nói với tờ Times of Israel Sunday rằng nước này không hy vọng Hamas sẽ chấp nhận đề xuất về một thỏa thuận ngừng bắn thả con tin mà không tăng cường đáng kể áp lực quân sự. Nguồn tin cho biết Thủ tướng Netanyahu đang tập trung nhiều hơn vào mục tiêu loại các tay súng Hamas khỏi vòng chiến đấu và ít tập trung hơn vào mục tiêu thả con tin, như một phần của chiến dịch gây áp lực đó.

Ngay cả khi ông Netanyahu thể hiện rõ việc ưu tiên tiêu diệt Hamas hơn là giải cứu con tin, năng lực của quân đội Israel trong việc đạt được mục tiêu này vẫn là một dấu hỏi lớn. Các yếu tố giúp Hamas trụ vững tại Gaza sau gần 19 tháng chiến tranh vẫn còn tồn tại, và nhiều nhà phân tích an ninh quốc gia Israel nghi ngờ rằng việc tăng quân số lên hàng chục nghìn người có thể làm thay đổi cục diện xung đột. Việc đưa lực lượng vào chiếm đóng các khu vực rộng lớn của Gaza có thể khiến thương vong của quân đội Israel tăng cao và đẩy họ vào một cuộc chiến tranh du kích kéo dài nhiều năm.

Cuộc khủng hoảng nhân đạo tồi tệ tại Gaza

Với người dân Gaza, quyết định của ông Netanyahu mở ra nguy cơ thảm họa vượt xa cuộc khủng hoảng nhân đạo vốn đã rất nghiêm trọng tại vùng lãnh thổ đang bị bao vây này. Cuộc tấn công mở rộng của Israel chắc chắn sẽ dẫn đến thêm các đợt di cư cưỡng bức quy mô lớn, thêm nhiều thương vong và tàn phá, khiến cho thảm họa nhân đạo tại Gaza càng thêm trầm trọng.

Người phát ngôn Liên hợp quốc Farhan Haq cho biết Tổng Thư ký LHQ Antonio Guterres bày tỏ lo ngại trước kế hoạch của Israel mở rộng hoạt động quân sự ở Dải Gaza và tiếp tục chặn viện trợ vào vùng lãnh thổ này của người Palestine. Tổng thư ký Guterres tiếp tục kêu gọi ngay lập tức ngừng bắn vĩnh viễn và thả con tin vô điều kiện.

Văn phòng Điều phối các vấn đề nhân đạo của Liên Hợp Quốc (OCHA) tại Gaza ngày 5/5 cảnh báo kế hoạch viện trợ mới của Israel vi phạm các nguyên tắc nhân đạo và đe dọa an toàn của dân thường. OCHA cho biết tình hình nhân đạo tại Dải Gaza đang ngày càng xấu đi khi lệnh phong tỏa viện trợ của Israel bước sang tuần thứ chín. Trong khuôn khổ chiến dịch quân sự mới, Israel dự kiến triển khai một kế hoạch phân phối viện trợ mới, theo đó hàng viện trợ – vốn trước đây do các tổ chức cứu trợ quốc tế và Liên Hợp Quốc phụ trách – sẽ được giao cho các công ty tư nhân để phân phát tại khu vực phía nam Rafah, ngay khi chiến dịch bắt đầu. Liên Hợp Quốc chỉ trích các trung tâm viện trợ do Israel thiết lập vi phạm các nguyên tắc về tính trung lập, không thiên vị và độc lập trong hoạt động nhân đạo, đồng thời có thể khiến nhân viên cứu trợ lâm vào nguy hiểm.

Cũng theo OCHA, nạn cướp bóc đã trở thành hiện thực hằng ngày, đặc biệt là ở trong và xung quanh thành phố Gaza. Song song với đó là thực trạng cạn kiệt nguồn cung cấp và các doanh nghiệp đang trở thành các mục tiêu tiếp theo bị ảnh hưởng của nạn cướp bóc.

Phát biểu tại một cuộc họp báo ở Geneva, bà Olga Cherevko, cán bộ của OCHA tại Gaza cho biết tình trạng bạo lực trong cộng đồng do tranh giành hàng viện trợ đang leo thang.

Từ ngày 2/3, Israel đã cắt đứt hoàn toàn nguồn cung cấp hàng hóa cho 2,3 triệu cư dân Gaza. Lượng lương thực từng được dự trữ trong thời gian ngừng bắn đầu năm nay cũng gần như cạn kiệt. Đây là đợt phong tỏa dài nhất mà Gaza từng phải đối mặt. Bất chấp lời kêu gọi quốc tế về việc chấm dứt chiến sự và cho phép tiếp cận viện trợ nhân đạo, Israel vẫn tiếp tục các đợt không kích và siết chặt phong tỏa, ngăn chặn lương thực, nước sạch và thuốc men tiếp cận Gaza.

Giữa lúc khủng hoảng lương thực leo thang, hàng trăm nghìn trẻ em và người già đang vật lộn từng ngày để sống sót. Trước tình trạng nhân đạo ngày càng nghiêm trọng, các tổ chức cứu trợ quốc tế tiếp tục kêu gọi cộng đồng quốc tế khẩn trương can thiệp, chấm dứt chiến sự và cho phép viện trợ được đưa vào Gaza để cứu sống hàng trăm nghìn người đang đối mặt với nạn đói.

Ông Trump không còn mặn mà với vấn đề Gaza?

Hy vọng của Tổng thống Mỹ Donald Trump về việc chấm dứt chiến tranh tại Dải Gaza đang dần tiêu tan khi Israel đang chuẩn bị chiến dịch quân sự quy mô mới nhằm vào khu vực này, bất chấp những cam kết hòa bình trước đó của ông Trump trong chiến dịch tranh cử năm 2024. Giới phân tích cho rằng đây có thể là đòn giáng cuối cùng nhằm triệt hạ Hamas, nhưng cũng đồng nghĩa với việc chấm dứt mọi hy vọng còn lại về hòa bình.

Ông Trump từng tích cực tham gia các nỗ lực ngoại giao nhằm giải cứu con tin và khôi phục lệnh ngừng bắn hiện được cho là đã giảm sự quan tâm tới cuộc xung đột, tạo điều kiện để ông Netanyahu tự do hành động. Chuyên gia Ilan Goldenberg, cựu quan chức Trung Đông phục vụ dưới thời chính quyền các cựu Tổng thống Barack Obama và Joe Biden nhận định ngay khi lệnh ngừng bắn sụp đổ, ông Trump gần như bật đèn xanh cho các hành động của Israel.

Tuy vậy, giới phân tích cũng cho rằng ông Trump có thể không phản đối việc Israel sử dụng vũ lực mạnh tay, nhất là khi ông từng tuyên bố Hamas sẽ “hứng chịu địa ngục” nếu không thả con tin còn lại. Trong khi Tổng thống tiền nhiệm Joe Biden trước đây cố gắng kiềm chế Israel để giảm thương vong dân sự, ông Trump lại được cho là ít gây áp lực hơn về các vấn đề nhân đạo như viện trợ lương thực hay kiểm soát hoạt động quân sự.

Ông Michael Makovsky, Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc của Viện An ninh Quốc gia Do Thái tại Mỹ, cũng nhận định ông Trump hiện ít quan tâm đến vấn đề Gaza hơn chính quyền trước.

Ngày 6/5, Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết ông không có kế hoạch dừng chân tại Israel trong khuôn khổ chuyến công du Trung Đông dự kiến diễn ra vào tuần tới. Theo lịch trình, ông Trump sẽ khởi hành tới Ả Rập Xê Út, sau đó tiếp tục các chặng dừng tại Qatar và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE). Ông dự kiến trở về Mỹ vào ngày 16/5. Trước đó cùng ngày, trang tin Axios đưa tin rằng Đại sứ Israel tại Mỹ, ông Yechiel Leiter, đã đề xuất với Nhà Trắng rằng Tổng thống Trump nên thêm một chặng dừng ngắn tại Israel trong chuyến công du sắp tới. Tuy nhiên, đề xuất này không được chấp thuận.

Ông Trump từng bày tỏ quan ngại đối với người dân Gaza và ngày 5/5, ông nói sẽ giúp người dân Gaza có được chút lương thực giữa lúc bị Israel phong tỏa. Dù vậy, sự chú ý của ông với cuộc xung đột này rất thất thường.

Theo Axios, nếu không đạt được thỏa thuận với Hamas vào thời điểm ông Trump kết thúc chuyến công du, Israel sẽ khởi động một chiến dịch trên bộ mới ở Gaza. Ông Makovsky, người đã tham dự các cuộc họp với quan chức cấp cao Israel gần đây, xác nhận điều này trùng khớp với thông tin mà ông nắm được. Cũng có thể, trọng tâm trong chuyến công du Trung Đông của ông Trump hiện đã chuyển sang mối quan ngại lớn hơn đó là Iran.

Trước đây, đặc phái viên Trung Đông của ông Trump, ông Steve Witkoff, từng tập trung nhiều vào đàm phán Israel-Hamas nhưng hiện nay lại dành phần lớn thời gian cho hồ sơ Iran và cả xung đột Ukraine, cho thấy chính quyền Trump đang dần chuyển hướng ưu tiên chiến lược.

Trong khi đó, chưa có nhiều dấu hiệu cho thấy Ngoại trưởng Marco Rubio đã can dự vào tình hình ở Gaza. Ông Rubio đến nay vẫn chưa đến thăm Israel.

Trong những ngày qua, các cuộc biểu tình đã nổ ra trên khắp Israel, kêu gọi chấm dứt chiến tranh. Các nhóm biểu tình phản đối chiến dịch quân sự cho rằng cuộc chiến này không cần thiết và chỉ mang lại đau thương cho cả hai bên. Trong khi đó, các chuyên gia cho rằng, kế hoạch mở rộng tấn công quân sự vào dải Gaza của Israel có khả năng sẽ tiếp tục thổi bùng ngọn lửa xung đột, khiến tình hình tại Gaza leo thang phức tạp.