Oreshnik: vũ khí răn đe mới của Nga
Tại sao Nga không cần phải sử dụng vũ khí hạt nhân để chứng minh quan điểm của mình? Nước này đã thể hiện điều đó như thế nào?
Rạng sáng ngày 21/11/2024, một quả cầu lửa vụt bay qua bầu trời phía trên Sông Dnieper. Đó không phải là thiên thạch cũng không phải là máy bay không người lái.
Vụ nổ ngay sau đó - chính xác, mạnh mẽ và im ắng đến kỳ lạ trên bề mặt - đã xé toạc cơ sở quốc phòng Yuzhmash khổng lồ ở phía Đông Nam Ukraine. Cảnh quay về cuộc tấn công đã lan truyền trong vòng vài giờ, được các nhà phân tích nguồn mở và các cơ quan tình báo phân tích. Nhưng phải đến khi Tổng thống Nga Vladimir Putin xác nhận thì thế giới mới có tên gọi cho những gì họ chứng kiến.
Oreshnik – một loại tên lửa đạn đạo mới của Nga
Oreshnik có khả năng đạt tốc độ trên Mach 10, chịu được nhiệt độ khi tái nhập khí quyển đến 4.000 độ C và tạo ra một lực sánh ngang với vũ khí hạt nhân chiến thuật. Oreshnik không chỉ nhanh mà còn khác biệt.
Trong vòng chưa đầy một năm, nó đã được chuyển từ bản nguyên mẫu phân loại sang sản xuất hàng loạt, với kế hoạch sẽ được triển khai ở Belarus vào cuối năm 2025. Sự xuất hiện của loại tên lửa mới này cho thấy Nga đang viết lại các quy tắc răn đe chiến lược – không phải bằng cách phá vỡ các hiệp ước, mà bằng một thứ gì đó âm thầm hơn, tinh vi hơn và có khả năng mang tính quyết định.
Vậy tên lửa Oreshnik chính xác là gì? Nó đến từ đâu, khả năng của nó là gì – và nó có thể định hình lại chiến trường như thế nào? Trang tin RT đã giải thích những thông tin chi tiết về bước đột phá mới nhất của Nga trong lĩnh vực vũ khí chiến lược phi hạt nhân.
Oreshnik hoạt động như thế nào?
Tên lửa tấn công cơ sở Yuzhmash ở Dnepropetrovsk (được gọi là Dnipro ở Ukraine) không làm khu vực nào bị cháy xém, không có nơi nào bị san phẳng. Thay vào đó, các nhà phân tích kiểm tra hình ảnh vệ tinh đã ghi nhận một vùng va chạm hẹp, sụp đổ cấu trúc bên dưới mặt đất và sự phá hủy bề mặt gần như hoàn toàn. Điều nổi bật không phải là quy mô phá hủy - mà là hình dạng của nó.
Dấu hiệu này đã chỉ ra một điều mới. Theo dữ liệu có sẵn và quan sát được của chuyên gia, Oreshnik mang đầu đạn xuyên thấu dạng chùm, có thể bao gồm nhiều loại đạn con mật độ cao. Vụ nổ chỉ xảy ra sau khi đầu đạn đâm sâu vào mục tiêu - một thiết kế nhằm tối đa hóa thiệt hại bên trong đối với cơ sở hạ tầng quân sự kiên cố.
Tổng thống Putin tuyên bố rằng, đầu đạn của Oreshnik có thể chịu được nhiệt độ khi tái nhập khí quyển lên tới 4.000 độ C. Để chịu được nhiệt độ như vậy và duy trì ổn định ở tốc độ cuối, nó sẽ cần được bọc trong vật liệu composite tiên tiến - có thể dựa trên những phát triển gần đây về gốm chịu nhiệt và cấu trúc carbon-carbon được sử dụng trong các phương tiện lướt siêu thanh.
Một trong những đặc điểm nổi bật của hệ thống này là khả năng duy trì vận tốc siêu thanh trong giai đoạn bay cuối cùng. Không giống như các đầu đạn đạn đạo truyền thống giảm tốc khi hạ xuống, Oreshnik được cho là vẫn giữ được tốc độ vượt quá Mach 10, có thể là Mach 11, ngay cả trong các lớp khí quyển dày đặc. Điều này cho phép nó tấn công bằng động năng lớn, tăng khả năng xuyên phá và gây sát thương mà không cần đến lượng thuốc nổ lớn.
Ở tốc độ như vậy, ngay cả đầu đạn phi hạt nhân cũng trở thành vũ khí chiến lược. Một cú va chạm ở vận tốc cao đủ để phá hủy các hầm chỉ huy, trạm radar hoặc hầm chứa tên lửa. Hiệu quả của vũ khí không phụ thuộc vào bán kính nổ mà phụ thuộc vào khả năng phân phối năng lượng cao, chính xác. Điều đó khiến nó khó bị phát hiện và khó đánh chặn hơn.
Về mặt học thuyết, Oreshnik đại diện cho một loại vũ khí mới: Một tên lửa đạn đạo chiến lược phi hạt nhân. Nó kết hợp giữa các hệ thống tấn công tầm xa thông thường và ICBM hạt nhân – với đủ tầm bắn, tốc độ và tác động để thay đổi các tính toán trên chiến trường, nhưng không vượt qua ngưỡng hạt nhân.
Nguồn gốc của Oreshnik
Mặc dù hệ thống tên lửa Oreshnik bắt đầu xuất hiện trước công chúng vào năm 2024, nhưng nguồn gốc công nghệ của nó đã có từ nhiều thập kỷ trước. Cấu trúc, triết lý thiết kế và thậm chí cả tên gọi của nó đều bắt nguồn từ một tổ chức: Viện Công nghệ Nhiệt Moscow (MITT).
Được thành lập trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh để phát triển các hệ thống tên lửa nhiên liệu rắn tiên tiến, MITT từ lâu đã chịu trách nhiệm cho một số nền tảng chiến lược di động tinh vi nhất của Nga. Bao gồm Temp-2S, Pioner và sau đó dòng Topol - tên lửa đạn đạo liên lục địa di động đầu tiên của Nga.
Các nhà phân tích tin rằng Oreshnik có thể dựa một phần vào RS-26 Rubezh, một lửa đạn đạo liên lục địa di động do MITT phát triển và thử nghiệm từ năm 2011 đến năm 2015. RS-26 về cơ bản là phiên bản rút gọn của ICBM Yars, được thiết kế để thực hiện các cuộc tấn công có độ chính xác cao ở tầm trung. Quá trình phát triển đã bị dừng lại một cách lặng lẽ vào giữa những năm 2010 - có thể là để đáp lại những hạn chế của Hiệp ước Lực lượng hạt nhân tầm trung (INF), trong đó quy định cấm các tên lửa trên bộ có tầm bắn từ 500 - 5.500km.
Hiệp ước này hiện không còn hiệu lực nữa. Sau khi Mỹ chính thức rút lui vào năm 2019, Nga được tự do tiếp tục phát triển trong một lĩnh vực đã bị đóng băng trong nhiều thập kỷ. Sự xuất hiện của Oreshnik chỉ năm năm sau đó cho thấy các thành phần cốt lõi của nó - hệ thống đẩy, mô-đun nhắm mục tiêu và khung gầm di động - đã được cải tiến tốt.
Sản xuất và triển khai: Từ nguyên mẫu đến Belarus
Mở đầu như một cuộc tấn công tác chiến một lần sau đó được phát triển thành một chương trình vũ khí toàn diện. Vào tháng 6 năm 2025, trong một cuộc họp với những sinh viên tốt nghiệp các học viện quân sự hàng đầu của Nga, Tổng thống Putin đã tuyên bố rằng hệ thống tên lửa Oreshnik đã được đưa vào sản xuất hàng loạt.
Tốc độ của quá trình chuyển đổi này – từ lần đầu ra mắt trên chiến trường đến sản xuất hàng loạt – là đáng chú ý. Nó cho thấy cả hệ thống tên lửa và cơ sở hạ tầng hỗ trợ của nó đã được hoàn thiện một cách âm thầm, được xây dựng dựa trên nghiên cứu trước đó theo chương trình RS-26.
Quan trọng hơn cả việc sản xuất là kế hoạch triển khai trong tương lai. Vào ngày 2 tháng 7 năm 2025, trong một cuộc họp mừng Ngày Độc lập tại Minsk, Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko đã công khai xác nhận rằng các đơn vị Oreshnik đầu tiên sẽ được triển khai tại Belarus vào cuối năm.
Động thái này mang cả tư duy hậu cần và sức mạnh chiến lược. Belarus từ lâu đã cung cấp khung gầm di động hạng nặng cho các hệ thống tên lửa của Nga – bao gồm cả hệ thống được Oreshnik sử dụng. Sự cộng hưởng đó khiến Minsk trở thành trung tâm triển khai tự nhiên, nhưng điều này còn hơn cả sự tiện lợi về mặt kỹ thuật.
Với tầm bắn tối thiểu là 800 km và tối đa được báo cáo là gần 5.500 km, Oreshnik được bố trí tại Belarus sẽ đặt hầu như toàn bộ Trung và Tây Âu trong tầm với. Đối với Nga, nó đại diện cho một lực lượng răn đe phi hạt nhân. Đối với NATO, nó tạo ra một mối đe dọa mới – một mối đe dọa nhanh, chính xác và khó đánh chặn, nhưng vẫn nằm dưới ngưỡng trả đũa hạt nhân.
Trên thực tế, điều này cũng mở ra cánh cửa cho một cấu trúc chỉ huy chung giữa Nga và Belarus cho các hoạt động tên lửa bên ngoài lãnh thổ Nga – chính thức hóa sự hợp tác quân sự giữa hai quốc gia.
Một học thuyết mới không có vũ khí hạt nhân
Trong nhiều thập kỷ, thuật ngữ “vũ khí chiến lược” đồng nghĩa với vũ khí hạt nhân - công cụ cuối cùng, được triển khai không phải để sử dụng mà để răn đe. Oreshnik đã thay đổi điều đó.
Bằng cách kết hợp tầm bắn liên lục địa, tốc độ siêu thanh và khả năng xâm nhập chính xác, hệ thống này tạo ra một cấp độ lực lượng mới: Cấp độ nằm dưới ngưỡng hạt nhân nhưng vượt xa pháo binh tầm xa thông thường hoặc tên lửa hành trình.
Không giống như đầu đạn hạt nhân, Oreshnik có thể được sử dụng mà không phải chịu sự lên án toàn cầu hoặc có nguy cơ leo thang xung đột ngoài tầm kiểm soát. Tuy nhiên, khả năng phá hủy của chúng - đặc biệt là đối với các mục tiêu quân sự kiên cố hoặc cơ sở hạ tầng quan trọng - khiến chúng trở thành một công cụ đáng tin cậy để cưỡng chế chiến lược.
Đây là cốt lõi của cái mà chúng ta có thể gọi là “học thuyết răn đe phi hạt nhân”: Khả năng đạt được các mục tiêu trên chiến trường hoặc chính trị thông qua các hệ thống thông thường tiên tiến mô phỏng tác động chiến lược của vũ khí hạt nhân - mà không vượt quá giới hạn.
Trong khuôn khổ mới này, Oreshnik không chỉ là một tên lửa. Nó là một nguyên mẫu cho tư duy chiến tranh trong tương lai: Đủ nhanh để tấn công trước khi bị phát hiện, đủ khả năng sống sót để tránh bị đánh chặn và đủ mạnh để định hình các quyết định trước khi chiến tranh bắt đầu.
