Làng Bưởi giữ hồn giấy dó truyền thống
"Điểm dịch vụ, du lịch văn hóa và giới thiệu nghề truyền thống làm giấy dó” đang trở thành điểm đến hấp dẫn, vừa lưu giữ ký ức làng nghề, vừa truyền cảm hứng bảo tồn văn hóa cho thế hệ trẻ.
Tựa như kết tinh của vẻ đẹp mộc mạc và chiều sâu văn hóa ngàn đời, giấy dó không chỉ thăng hoa trong tranh Đông Hồ, thư pháp mà còn khéo léo bước vào đời sống đương đại qua những sản phẩm thủ công tinh tế.
“Gió đưa cành trúc la đà/Tiếng chuông Trấn Vũ canh gà Thọ Xương/Mịt mù khói tỏa ngàn sương/Nhịp chày Yên Thái mặt gương Tây Hồ” - những câu ca dao này đã đi vào tiềm thức của bao thế hệ với tiếng chày giã dó.
Từ gốc cây dó đến từng thớ vỏ được lựa chọn, từ tiếng chày giã nhịp nhàng, đến những tấm giấy được seo, ép, phơi dưới nắng,... toàn bộ quy trình làm giấy dó truyền thống hiện lên sống động qua tượng, hình ảnh và hiện vật. Mỗi chi tiết như dẫn người xem bước vào hành trình công phu và tinh tế, nơi từng tờ giấy dó ra đời mang theo hồn cốt của bao đời gìn giữ.
Giấy dó truyền thống vùng đất Bưởi xưa nổi tiếng xốp, nhẹ mà bền dai, không lem khi vẽ, lại khó bị mối mọt. Loại giấy này một thời hiện diện khắp nơi: từ ghi chép, in ấn đến hội họa, giấy dó đã gắn bó sâu đậm với đời sống người Việt.
Những năm 90 của thế kỷ XX, nghề vẫn được lưu giữ qua các hợp tác xã, nhưng đến đầu những năm 2000, khi các hợp tác xã giải thể, nghề làm giấy dó ở Bưởi cũng lặng lẽ biến mất. Ngày nay, dù nhường chỗ cho giấy công nghiệp, giấy dó vẫn lưu giữ trong mình hồn cốt của một di sản thủ công tinh xảo, gợi nhớ về một thời vàng son đã qua.
Anh Nguyễn Tuấn Anh (phường Tây Hồ, TP. Hà Nội) cho biết: "Quá trình phục dựng những mô hình gặp nhiều khó khăn do các cụ am hiểu về nghề làm giấy dó không còn nhiều, nên những hiện vật lưu giữ liên quan đến nghề cũng gần như không còn. Không gian trưng bày cũng phải được phục dựng lại rất tỉ mỉ".
Ông Nguyễn Duy Đức, nghệ nhân thư pháp cho biết: "Cây dó có từ xưa được người Việt khai thác để làm giấy từ thế kỷ XII - XIII. Người Việt dùng giấy để lưu trữ văn bản cũng như truyền bá thông tin".
Ngoài những sản phẩm truyền thống, "Điểm dịch vụ, du lịch văn hóa và giới thiệu nghề truyền thống làm giấy dó” còn giới thiệu giấy dó từ Đà Bắc (Hòa Bình), Bắc Ninh,… với đủ sắc màu nhuộm từ nguyên liệu thiên nhiên.
Giấy dó hôm nay không chỉ hiện diện trong thư pháp hay hội họa, mà còn bước vào đời sống hiện đại qua những cuốn sổ tay, chiếc quạt, món trang sức, hay đơn giản là một bức thư tay - nét đẹp tưởng chừng đã phai nhạt giữa nhịp sống thời công nghệ số.
Không gian này còn là điểm hẹn của những hoạt động giáo dục văn hóa dành cho thế hệ trẻ, với các lớp học thư pháp, trại sáng tác, triển lãm tranh trên giấy dó,… được tổ chức thường xuyên. Mỗi hoạt động như một nhịp nối, âm thầm nuôi dưỡng mạch sống văn hóa, khơi dậy niềm tự hào và tình yêu di sản trong tâm hồn giới trẻ.
Chị Trần Hồng Nhung - người sáng lập dự án Zó Project cho biết: "Trong quá trình tôi làm việc để phục dựng và tìm hiểu về nghề làm giấy dó, tôi luôn mong mỏi có được một địa điểm như bây giờ để giới thiệu, quảng bá nghề truyền thống của cha ông, không chỉ cho bạn bè quốc tế mà còn cho người Việt mà đặc biệt là giới trẻ".
Chị Trần Thị Hồng Phương (phường Thanh Xuân, TP. Hà Nội) cho biết: "Em thấy rất tự hào khi từ thời xa xưa, cha ông ta đã có thể sản xuất ra loại giấy đẹp và bền như thế".
Nghề làm giấy dó ở vùng Bưởi đã đi vào ca dao như một niềm tự hào, một nét tinh hoa của đất kinh kỳ. Trong xu thế phát triển du lịch gắn với di sản, giấy dó Yên Thái trở thành điểm sáng, hòa quyện khéo léo giữa bảo tồn và sáng tạo, giữa truyền thống và hiện đại. Dù công nghệ mới đã được áp dụng, khiến nghề không còn duy trì như xưa, nhưng giữa nhịp sống phố thị ồn ào, nét duyên thanh lịch của Kẻ Bưởi xưa vẫn được người dân nơi đây lặng lẽ gìn giữ, như một sợi chỉ bền chặt nối quá khứ với hôm nay.
