Lễ hành hương Hajj, cơ hội và thách thức cho Saudi Arabia

Lễ hành hương lớn nhất thế giới

Từ ngày 4 đến 8/6, lễ hành hương Hajj - một trong những lễ hội tôn giáo thường niên lớn nhất thế giới – đã diễn ra tại thành phố thánh địa Mecca của Saudi Arabia (Ả Rập Xê Út). Bất chấp tiết trời nóng nực với nhiệt độ lên tới hơn 40 độ C, khoảng 2 triệu tín đồ Hồi giáo từ 180 quốc gia đã cùng thực hiện các nghi lễ tôn giáo có nguồn gốc từ hơn 1.400 năm trước. Lễ hành hương Hajj hàng năm đem về hàng tỷ USD cho nền kinh tế Saudi Arabia. Tuy nhiên, do là lễ hội tôn giáo tập trung đông người nhất thế giới, lại diễn ra trong một khoảng thời gian rất ngắn ở một địa điểm nhỏ, hẹp, nên Hajj cũng đồng thời đặt ra nhiều thách thức về an toàn và hậu cần.

Hajj là một trong 5 trụ cột của đạo Hồi bao gồm đức tin, cầu nguyện, bố thí, nhịn ăn và hành hương. Đây là 5 nghĩa vụ mà mọi tín đồ Hồi giáo phải tuân theo để sống một cuộc sống tốt đẹp và có trách nhiệm. Trong đó, hành hương về Mecca, thành phố linh thiêng nhất của đạo Hồi ở Saudi Arabia, nơi có Kaaba, địa điểm linh thiêng nhất của đạo Hồi, là một bổn phận mà tất cả tín đồ Hồi giáo nếu có đủ khả năng về sức khoẻ và tài chính phải thực hiện ít nhất một lần trong đời.

Trước lễ hành hương, để thể hiện sự thanh khiết, nam giới đều mặc trang phục gồm hai tấm vải trắng đơn giản. Phụ nữ mặc váy trắng rộng, chỉ để lộ mặt và tay. Những bộ trang phục trắng giống hệt nhau này nhằm xóa bỏ những dấu hiệu hữu hình về giai cấp, sự giàu có hoặc quốc tịch.

Khi buổi lễ bắt đầu, các tín đồ đi bộ 7 lần ngược chiều kim đồng hồ xung quanh Kaaba, cấu trúc hình khối bằng đá cao khoảng 15m tại trung tâm Masjid al-Haram, nhà thờ Hồi giáo lớn nhất ở Mecca.

Tiếp đó, họ di chuyển đến Mina, cách Kaaba khoảng 8km về phía Đông, nơi họ sẽ dành cả đêm để cầu nguyện và suy ngẫm. Mina nổi tiếng là “thành phố lều trại” do có tới 100.000 chiếc lều trắng rộng lớn để chứa hàng triệu người hành hương.

Vào ngày thứ hai, cũng là ngày quan trọng nhất của lễ Hajj, người hành hương di chuyển khoảng 15 km đến Núi Arafat, tương truyền là nơi Nhà tiên tri Mohammed thuyết pháp lần cuối. Các tín đồ tập trung trên ngọn núi cao 70m này và khu vực xung quanh trong nhiều giờ để cầu nguyện, đọc kinh Koran cho đến tối. Người Hồi giáo trên toàn thế giới được khuyến khích nhịn ăn trong ngày này với niềm tin rằng điều đó sẽ giúp họ chuộc lại tội lỗi của năm trước và năm tới.

Trong ngày thứ ba của lễ hành hương Hajj, các tín đồ ném 7 viên đá vào cây cột lớn nhất trong ba cột đá tượng trưng cho quỷ dữ, thể hiện sự từ chối cám dỗ và cái ác. Sau nghi lễ ném đá, họ cạo đầu hoặc cắt tóc - thể hiện sự đổi mới về tinh thần và thực hiện nghi lễ hiến tế Eid al-Adha.

Trong hai ngày tiếp theo, người hành hương quay trở lại Mina để tiếp tục nghi lễ ném đá vào cả ba cột đá. Trước khi kết thúc lễ hành hương, các tín đồ một lần nữa thực hiện nghi lễ đi 7 vòng quanh Kaaba để nói lời tạm biệt với thánh địa linh thiêng.

Thực hiện Hajj là một thử thách về mặt tinh thần, cảm xúc và thể chất đối với người hành hương khi trung bình mỗi ngày, họ có thể phải đi bộ từ 5 km đến 15 km để di chuyển giữa các địa điểm. Tuy nhiên, lễ hành hương cũng mang đến cho người Hồi giáo cơ hội làm mới bản thân về mặt tinh thần, gột rửa tội lỗi, và cầu nguyện cho những điều tốt đẹp.

Đối với nhiều người Hồi giáo, được đặt chân tới thánh địa Mecca có thể là cơ hội chỉ có một lần trong đời. Vì vậy, họ không giấu nổi niềm vui sướng khi có mặt tại lễ hành hương năm nay.

Ngành công nghiệp tỷ USD của Saudi Arabia

Trong năm 2024, hơn 18,5 triệu người hành hương từ các quốc gia trên khắp thế giới đã đến Saudi Arabia để thực hiện Hajj và Umrah, một lễ hành hương khác với quy mô nhỏ hơn, linh hoạt hơn và có thể thực hiện bất cứ lúc nào trong năm. Saudi Arabia đang đặt mục tiêu chào đón 30 triệu người hành hương vào năm 2030, như một phần trong chiến lược rộng lớn hơn nhằm đưa nền kinh tế nước này thoát khỏi sự phụ thuộc vào dầu mỏ.

Hajj là một hành trình tâm linh sâu sắc được hàng triệu người Hồi giáo trên khắp thế giới thực hiện mỗi năm. Tuy nhiên, vượt ra ngoài giá trị tâm linh, Hajj đã trở thành thành một động lực kinh tế khổng lồ, một ngành công nghiệp trị giá hàng tỷ USD có thể đóng góp đáng kể vào nền kinh tế phi dầu mỏ của Saudi Arabia.

Trong nhiều thế kỷ, Hajj đã thu hút những người hành hương đến các thành phố linh thiêng Mecca và Medina. Theo truyền thống, hành trình này rất gian khổ, thường mất nhiều tháng hoặc thậm chí nhiều năm. Tác động kinh tế, mặc dù hiện hữu, phần lớn là cục bộ và không chính thức.

Nhưng trong những thập kỷ gần đây, và đặc biệt là với sự ra đời của giao thông và cơ sở hạ tầng hiện đại, quy mô và tính thương mại của lễ Hajj đã thay đổi đáng kể.

Với số lượng người Hồi giáo ngày càng tăng trên toàn thế giới cùng những tiến bộ trong giao thông và chỗ ở, doanh thu của Saudi Arabia từ lễ hành hương Hajj và Umrah dự kiến sẽ tăng đáng kể vào năm 2025. Các chuyên gia dự đoán rằng con số này có thể vượt quá 20 tỷ USD, cho thấy tác động kinh tế to lớn của lễ hành hương tôn giáo này, khi đang chiếm một phần đáng kể trong GDP phi dầu mỏ của Saudi Arabia.

Các dự báo cho thấy thị trường du lịch Hajj và Umrah tại Saudi Arabia có thể đạt mức đáng kinh ngạc là 350 tỷ USD vào năm 2032. Một số yếu tố góp phần vào dự báo tăng trưởng doanh thu của Saudi Arabia từ Hajj và Umrah trong năm nay, trong đó có khả năng tiếp cận du lịch ngày càng tăng, với nhiều hãng hàng không cung cấp các chuyến bay thẳng đến Mecca và Medina. Ngoài ra, chính phủ Saudi Arabia đã đầu tư vào phát triển cơ sở hạ tầng để đáp ứng số lượng người hành hương ngày càng nhiều, thúc đẩy tăng trưởng doanh thu. Một hệ sinh thái rộng lớn của các ngành công nghiệp và dịch vụ từ khách sạn, vận tải, bán lẻ, dịch vụ ăn uống, viễn thông, dịch vụ tài chính và chăm sóc sức khoẻ đã phát triển mạnh mẽ nhờ lượng du khách đổ về hàng năm này.

Thách thức về an toàn và hậu cần

Lễ hành hương Haji năm 2025 được dự đoán sẽ lập kỷ lục về số người tham gia. Mặc dù doanh thu của Saudi Arabia từ lễ hội tôn giáo thường niên lớn nhất thế giới này dự kiến sẽ tăng trưởng trong năm nay, nhưng vẫn có những thách thức mà Riyadh phải đối mặt trong công tác tổ chức sự kiện, từ tình trạng quá tải cho đến những rủi ro liên quan đến khí hậu.

Thông thường, để có thể tới được thánh địa Mecca, những người hành hương cần đăng ký với Bộ Tôn giáo của đất nước họ, với các yêu cầu có thể được đưa ra bao gồm yêu cầu mở tài khoản ngân hàng hay tham gia hệ thống xổ số do hạn ngạch.

Để kiểm soát số người hành hương, từ năm 1987, các quốc gia thành viên của Tổ chức Hợp tác Hồi giáo đã nhất trí về một hệ thống hạn ngạch cho du khách đến Mecca, nhằm giới hạn số lượng du khách mỗi quốc gia được phép đến ở mức 0,1% dân số của quốc gia đó.

Tuy nhiên, một số người hành hương không tuân theo các quy trình đăng ký chính thức, điều này có thể khiến họ không được tiếp cận các dịch vụ thiết yếu và dễ gặp phải những thách thức nghiêm trọng trong suốt hành trình Hajj.

Người hành hương tại Mecca cho biết những người không có giấy phép đôi khi phải đi bộ trong điều kiện nhiệt độ trên 50 độ C. Năm 2024, hàng trăm người đã chết giữa cái nóng dữ dội giữa cuộc hành hương. Họ là những người không được chính thức đăng ký với chính quyền Saudi Arabia, kết quả là nhiều người không được tiếp cận các dịch vụ thiết yếu như xe buýt có máy lạnh và lều giải nhiệt.

Để khắc phục vấn đề này, năm nay, chính quyền Saudi Arabia đã cấm trẻ em dưới 12 tuổi tham gia hành hương nhằm đảm bảo an toàn trong đám đông. Chính quyền cũng huy động hơn 32.000 nhân viên y tế sẵn sàng làm nhiệm vụ trong tình huống khẩn cấp. Các khu vực có bóng râm đã được mở rộng thêm 50.000 m² và hơn 400 máy làm mát được sử dụng trong suốt lễ Hajj.

Để tạo điều kiện thuận lợi cho việc đi lại trong bốn ngày diễn ra lễ hành hương, khoảng 24.000 xe buýt được sử dụng phục vụ chở khách hành hương, cũng như 17 chuyến tàu có khả năng vận tải 72.000 người mỗi giờ. Phần mềm trí tuệ nhân tạo tiên tiến cũng được sử dụng để giám sát lượng dữ liệu và hình ảnh khổng lồ, bao gồm cả video từ đội thiết bị bay không người lái giúp kiểm soát đám đông khổng lồ tại Mecca.

Một điều đáng mừng là năm nay nhiệt độ tại Mecca không cao bằng năm ngoái. Người hành hương cũng sử dụng mọi cách có thể để hạn chế ảnh hưởng của nhiệt độ.

Trung tâm Khí tượng Quốc gia (NCM) của Saudi Arabia cũng đã xác nhận rằng 2025 sẽ là năm cuối cùng trong ít nhất 16 năm tới, lễ hành hương thường niên Hajj diễn ra trong mùa hè nóng nực. Sự thay đổi này xuất phát từ lịch âm của người Hồi giáo, vốn dịch chuyển sớm hơn khoảng 10 ngày mỗi năm. Do đó, Hajj sẽ dần chuyển sang mùa xuân bắt đầu từ năm 2026, và sau đó là mùa đông vào những năm 2030.

Đối với người Hồi giáo, lễ hành hương Hajj là minh chứng hùng hồn cho sức mạnh bền bỉ của đức tin. Nhưng tác động của nó còn vượt xa phạm vi tâm linh. Đây là hiện tượng kinh tế toàn cầu định hình các ngành công nghiệp, tạo việc làm, thúc đẩy phát triển và tác động đến cuộc sống của hàng triệu người. Hiểu được các tiềm năng kinh tế của lễ Hajj cho phép giới chức Saudi Arabia nói riêng và cộng đồng Hồi giáo nói chung hướng tới việc đảm bảo rằng hành trình thiêng liêng này tiếp tục là nguồn làm giàu cả về mặt tinh thần và kinh tế cho các thế hệ mai sau.