ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Sáng ngày 25/11, phát biểu tại Tổ đại biểu Quốc hội thành phố Hà Nội về chủ trương đầu tư hai chương trình mục tiêu quốc gia trong lĩnh vực giáo dục và y tế, Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định văn hóa, y tế và giáo dục là ba trụ cột cốt lõi, vừa là mục tiêu vừa là động lực của phát triển. Hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo và chăm sóc sức khỏe toàn dân cũng là mục tiêu của đất nước, trách nhiệm của toàn xã hội, không phải chỉ của riêng ngành y tế hay giáo dục.

Đầu tư cho hai chương trình mục tiêu quốc gia về giáo dục, y tế chính là đầu tư cho nguồn nhân lực - một trong ba đột phá chiến lược của đất nước. Tổng Bí thư nhấn mạnh hai chương trình đặt mục tiêu dài hạn 10 - 20 năm, đúng vào thời điểm thế hệ trẻ hôm nay sẽ trở thành lực lượng gánh vác xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. "Dù phát triển kinh tế hay ổn định đến mức nào, điều quan trọng nhất vẫn là người dân phải được hưởng, được thụ hưởng. Tăng trưởng gì mà cuối tháng hết tiền, hoặc ốm đau rồi cuộc sống không vui thì không phải mục tiêu của chúng ta. Cuộc sống phải thanh thản, nhẹ nhàng, vui vẻ", Tổng Bí thư bày tỏ.

Tuy nhiên, Tổng Bí thư cũng lưu ý, khái niệm "mục tiêu quốc gia" phải vượt ra khỏi phạm vi từng bộ, từng ngành, trở thành nỗ lực của toàn xã hội. Hai chương trình này cần xây dựng tránh trùng lặp với các chương trình mục tiêu quốc gia khác, xác định đúng đối tượng thụ hưởng, cơ quan chịu trách nhiệm, triển khai có chọn lọc, giới hạn, tránh phân tán nguồn lực, lãng phí đầu tư để mục tiêu cuối cùng là người dân được thụ hưởng mức cao nhất.

Chú trọng phòng bệnh hơn chữa bệnh

Với chương trình y tế, Tổng Bí thư cho rằng ưu tiên hàng đầu phải là nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe ban đầu và y tế dự phòng. Hiện ngành y tế còn nặng về khám chữa bệnh, trong khi "bản chất của y tế là phòng bệnh từ sớm". Ông yêu cầu chương trình đặt mục tiêu rõ ràng để trong 5 năm có thể thanh toán dứt điểm một số bệnh truyền nhiễm như sốt xuất huyết, lao, sốt rét - những bệnh mà nhiều nước đã loại bỏ. Duy trì phòng chống nửa vời chỉ dẫn đến tốn kém và tạo gánh nặng cho hệ thống.

Tổng Bí thư đồng thời nhấn mạnh phải xử lý tận gốc nguyên nhân của bệnh không lây nhiễm, bắt nguồn từ môi trường sống, nước sinh hoạt và vệ sinh an toàn thực phẩm. "Nước phải sạch đến mức uống được tại vòi. Thực phẩm phải được kiểm soát từ gốc. Nếu không giải quyết căn cơ, thì dù xây thêm bệnh viện hay đào tạo thêm bác sĩ cũng không đủ", Tổng Bí thư chia sẻ.

Quan tâm đến nhóm yếu thế, Tổng Bí thư nêu thực tế cơ sở công lập chỉ chăm sóc được khoảng 3% trẻ bị bỏ rơi, phần lớn mắc bệnh nặng, trong khi gia đình và xã hội có thể đóng góp nhiều hơn nếu có chính sách khuyến khích. Với hơn 8 triệu người khuyết tật, ông cho rằng chăm sóc sớm và đầy đủ không chỉ là tính nhân văn mà còn giúp giảm nguy cơ phát sinh tệ nạn xã hội về sau. Đây phải là trọng tâm của chương trình y tế.

Quan tâm chăm lo cho đội ngũ giáo viên

Đối với chương trình giáo dục, Tổng Bí thư chỉ ra bất cập lớn về biên chế và tổ chức trường lớp, trong khi vấn đề biên chế hoàn toàn có thể chủ động được. Nếu quy định một lớp 20-25 học sinh, biên chế phải đi theo số học sinh, không để nhà trường phải "xin" biên chế. Theo Tổng Bí thư, cứ có học sinh là phải có lớp, có trường và có giáo viên. Không thể nói là thiếu giáo viên khi thực tế hiện nay có nhiều xã vùng cao, chỉ có 5–6 học sinh một điểm trường, nhưng vẫn phải duy trì đủ giáo viên và cơ sở vật chất, gây lãng phí. Vì vậy, các cơ quan cần tính toán gom học sinh về trường đủ chuẩn, thậm chí thuê phương tiện đưa đón để tránh phân tán nguồn lực.

Giải pháp căn cơ là đẩy mạnh xây dựng trường nội trú cho học sinh vùng cao, biên giới để các em được học tập bình đẳng và phát triển lành mạnh. Tổng Bí thư cho biết đã trao đổi với Chính phủ về ưu tiên kiên cố hóa trường lớp tại 248 xã biên giới trước; học sinh miền núi phải được tiếp cận điều kiện học tập đầy đủ, kể cả bể bơi để phòng chống đuối nước khi mưa lũ. Mục tiêu từ năm học 2026-2027, 100 trường biên giới phải có bể bơi, sau đó mở rộng ra các xã khó khăn khác trước năm 2030.

Tổng Bí thư cũng nhấn mạnh đảm bảo điều kiện sống của giáo viên vùng khó khăn. Nhiều giáo viên trẻ dành tuổi thanh xuân cho điểm trường hẻo lánh nhưng thiếu nhà công vụ, thiếu môi trường xã hội, thậm chí khó lập gia đình. Do đó, đầu tư cho giáo dục phải đồng bộ từ phòng học đến điều kiện sống của giáo viên.

Về chủ trương đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai, Tổng Bí thư băn khoăn về năng lực của đội ngũ giáo viên hiện nay. Nếu tiếng Anh là ngôn ngữ thứ hai thì giáo viên phải dạy được không chỉ môn tiếng Anh mà cả các môn toán, văn, sử bằng tiếng Anh, trong khi lực lượng này còn rất thiếu. Đây là điểm nghẽn then chốt cần giải quyết nếu muốn nâng chất lượng giáo dục.

Ông nhấn mạnh giáo dục và y tế phải theo kịp sự phát triển của khoa học và thực tiễn. Chương trình học phải hiện đại, chuyên sâu, liên thông từ mầm non đến sau đại học để đào tạo được nguồn nhân lực có tri thức, tư duy, bản lĩnh - những yếu tố quyết định năng suất và sức cạnh tranh của quốc gia.

Tổng Bí thư yêu cầu cả hai chương trình mục tiêu quốc gia phải lượng hóa rõ ràng: bao nhiêu giáo viên cần đào tạo, bao nhiêu bác sĩ cần bổ sung, từng địa phương cần nguồn lực thế nào. Chỉ với các chỉ tiêu cụ thể, chương trình mới tránh dàn trải, triển khai đồng bộ và mang lại hiệu quả thực chất cho người dân.