Toàn cảnh chiến dịch 'Mạng nhện' của Ukraine

Bộ Quốc phòng Nga ngày 1/6 cho biết, các sân bay quân sự tại năm khu vực của Nga, bao gồm cả Siberia và Viễn Đông, đã trở thành mục tiêu trong các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái do Kiev tổ chức. Truyền thông của Ukraine gọi đây là một chiến dịch lớn có biệt danh “Mạng nhện” nhằm vào lực lượng không quân chiến lược của Nga. Theo bộ quốc phòng Nga, phần lớn các cuộc tấn công đã bị đẩy lùi, một số cuộc tấn công gây thiệt hại về vật chất nhưng không có thương vong.

Mục tiêu của cuộc tấn công

Bộ Quốc phòng Nga thông báo, các sân bay bị tấn công nằm ở vùng Murmansk phía Bắc, các tỉnh Ivanovo và Ryazan ở miền Trung nước Nga, vùng Irkutsk tại Siberia và vùng Amur ở Viễn Đông. 

Truyền thông Ukraine cho biết, các sân bay này là nơi trú ẩn của các máy bay ném bom chiến lược Tu-95 và Tu-22M của Nga, cũng như một máy bay cảnh báo sớm và A-50, cùng nhiều loại máy bay khác. Bộ Quốc phòng Nga chưa xác nhận thông tin này và cũng không tiết lộ loại máy bay có mặt tại các sân bay đó.

Đây là lần đầu tiên kể từ khi xung đột Ukraine leo thang hơn ba năm qua, Kiev tấn công các cơ sở quân sự của Nga tại Siberia và Viễn Đông.

Phương thức và công nghệ tấn công

Bộ Quốc phòng Nga cho biết tất cả các vụ tấn công đều sử dụng máy bay không người lái cảm biến góc nhìn thứ nhất (FPV) theo kiểu cảm tử, thêm vào đó, một số chiếc được phóng đi từ khu vực gần sát các sân bay. Các thiết bị này được điều khiển bằng trí tuệ nhân tạo (AI), giúp chúng tự định vị và tấn công mục tiêu chính xác. Chiến dịch được chuẩn bị trong suốt 18 tháng, với sự tham gia của mạng lưới tình báo và biệt kích Ukraine bên trong lãnh thổ Nga.

Theo truyền thông Nga và Ukraine, các máy bay không người lái được phóng đi từ các xe tải chứa các thùng hàng đặc biệt đỗ gần sân bay. Kênh Telegram Shot đã đăng tải một đoạn video được cho là ghi lại cảnh một số máy bay không người lái bay ra từ các container tại vùng Irkutsk. Phía sau chiếc xe tải, người ta thấy các cột khói bốc lên từ xa.

Trong video còn nghe thấy tiếng súng nổ, một nhân chứng cho biết lực lượng cảnh sát đã cố gắng bắn hạ máy bay không người lái bằng súng cá nhân.

Một video khác được Shot đăng tải cho thấy, một đám đông người dân cố gắng ném đá vào những chiếc máy bay không người lái bay ra từ một xe tải. Địa điểm quay cũng được cho là ở vùng Irkutsk.

Chiến dịch tấn công mang mật danh “Mạng nhện”

Các hãng truyền thông Ukraine như Channel 24 và RBK Ukraine, trích dẫn nguồn tin từ Cơ quan An ninh Nội địa Ukraine cho biết, các cuộc tấn công là một phần trong chiến dịch quy mô lớn mà Ukraine nhằm vào “không quân chiến lược” của Nga, có mật danh là “Mạng nhện” .

Cơ quan An ninh Nội địa Ukraine xác nhận họ đứng sau chiến dịch này khi công bố một bức ảnh chụp người đứng đầu cơ quan này, ông Vasily Malyuk đang theo dõi bản đồ của năm sân bay Nga. Cơ quan An ninh Nội địa Ukraine cũng tuyên bố khoảng một phần ba số máy bay mang tên lửa hành trình của Nga đã bị ảnh hưởng trong những đợt tấn công này.

Truyền thông Ukraine cho biết cơ quan An ninh Nội địa Ukraine đã chuẩn bị chiến dịch này trong suốt hơn một năm rưỡi, khi họ âm thầm vận chuyển máy bay không người lái và các container cơ động vào Nga.

Tổng thống Volodymyr Zelensky rạng sáng hôm nay (theo giờ Việt Nam), đã ca ngợi chiến dịch tấn công nhằm vào các căn cứ không quân của Nga là một "chiến dịch xuất sắc", gây ra thiệt hại đáng kể cho phía Moscow. Ông Zelensky nhấn mạnh rằng cuộc tấn công chỉ nhắm vào "các mục tiêu quân sự". Theo ông Zelensky, có tổng cộng 117 máy bay không người lái được sử dụng trong chiến dịch này. Cơ quan An ninh Nội địa Ukraine sau đó cũng xác nhận đã tiến hành chiến dịch này với mật danh “Mạng nhện”, ước tính thiệt hại mà Nga phải gánh chịu vào khoảng 7 tỷ USD.

Hậu quả của cuộc tấn công

Bộ Quốc phòng Nga cho biết, tại các tỉnh Ivanovo, Ryazan và Amur, các cuộc tấn công đã bị đẩy lùi mà không gây thiệt hại hay thương vong. Tại vùng Murmansk và Irkutsk, các cuộc không kích đã khiến cho một số máy bay bốc cháy, phía Nga cho biết.

Lực lượng quân sự Nga thông báo đám cháy đã được nhanh chóng dập tắt. Không có thương vong nào được ghi nhận và Bộ Quốc phòng không xác nhận việc có máy bay nào bị phá hủy.

Truyền thông Ukraine tuyên bố khoảng 40 máy bay đã bị hư hại trong chiến dịch này, bao gồm nhiều máy bay ném bom chiến lược. Hiện chính quyền Nga chưa đưa ra bất kỳ thông tin nào về vấn đề này.

Nga mở cuộc điều tra

Bộ Quốc phòng Nga thông báo, một số nghi phạm liên quan đến các vụ tấn công đã bị bắt giữ nhưng không tiết lộ số lượng cũng như danh tính của họ.

Theo kênh Shot, các cơ quan điều tra Nga đã xác định được những xe tải có liên quan và hiện đang làm việc với các tài xế. Một số kênh Telegram khác, bao gồm Shot và Baza, cũng đưa tin rằng các nhà điều tra của Nga đã truy vết máy bay không người lái về một nhà kho ở vùng Chelyabinsk, thuộc dãy Ural phía nam nước Nga.

Các nhân viên an ninh Nga được cho là đã khám xét nhà kho này và đang điều tra chủ sở hữu. Một số xe tải tham gia vào vụ tấn công cũng được cho là đăng ký tại vùng Chelyabinsk, các kênh Telegram nói thêm.

Vụ tấn công thất bại

Các kênh Telegram Nga cho biết, một xe tải chở những chiếc máy bay không người lái được cho là đã không đến được mục tiêu. Chiếc xe này bốc cháy trong lúc di chuyển tại vùng Amur và sau đó phát nổ. Các kênh đã đăng video được cho là ghi lại khoảnh khắc vụ nổ xảy ra.

Theo tờ Baza, sự việc này xảy ra một ngày trước cuộc tấn công. Cụ thể, một chiếc container bốc cháy, dẫn đến vụ nổ khiến tài xế xe tải tử vong. Tài xế đã dừng xe khi phát hiện đám cháy và đi kiểm tra, lúc đó xe phát nổ. Nạn nhân được xác định là Vasily P., 62 tuổi.

Bối cảnh các cuộc tấn công

Các cuộc tấn công diễn ra chỉ một ngày trước khi Nga và Ukraine tổ chức vòng đàm phán tiếp theo tại Istanbul. Hai quốc gia này dự kiến ​​sẽ tổ chức vòng đàm phán trực tiếp thứ hai vừa được nối lại gần đây, vốn đã bị đình trệ trong ba năm sau khi Kiev đơn phương rút khỏi các cuộc đàm phán vào mùa xuân năm 2022.

Trong vòng đàm phán đầu tiên vào tháng trước, hai bên đã đồng ý thực hiện một cuộc trao đổi tù binh lớn với 1.000 người mỗi bên. Dự kiến hôm nay ngày 2/6, hai bên sẽ trao đổi đề xuất hòa bình như một phần của thỏa thuận đạt được hồi tháng 5.

Mặc dù các nỗ lực ngoại giao đang được thúc đẩy nhằm chấm dứt xung đột, nhưng Ukraine vẫn gia tăng đáng kể các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái vào lãnh thổ Nga trong những tuần gần đây. Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov trước đó đã mô tả các cuộc tấn công này là một nỗ lực nhằm phá hoại tiến trình hòa bình.

Các vụ tấn công xảy ra chưa đầy một ngày sau khi hai cây cầu tại Nga bị phá hủy trong những gì mà chính quyền Nga mô tả là hành động phá hoại. Thống đốc tỉnh Bryansk cho biết, một cầu vượt sập xuống đường ray làm đoàn tàu chở khách bị trật bánh, khiến 7 người thiệt mạng và ít nhất 69 người bị thương. Cũng trong ngày 1/6, chỉ vài giờ sau vụ sập cầu tại tỉnh Bryansk,  một cây cầu đường sắt tại vùng Kursk cũng đổ sập khi một đoàn tàu chở hàng đang di chuyển qua, làm bị thương lái tàu và hai phụ lái. Ủy ban Điều tra Nga xác nhận cả hai cây cầu đều bị đánh sập bằng chất nổ, nhưng chưa nêu tên nghi phạm. Thượng nghị sĩ Nga Andrey Klishas cáo buộc Kiev đứng sau hai vụ việc này.

Điểm yếu về năng lực phòng không ở các sân bay quân sự

Giới quan sát cho rằng cuộc tấn công đã cho thấy điểm yếu về năng lực phòng không ở các sân bay quân sự, có thể khiến Nga và nhiều quốc gia phải tính toán lại cách thức phòng thủ hạ tầng này, trong đó bổ sung thêm các hệ thống chống máy bay không người lái.

 Giới quan sát cũng nhận định chiến dịch Mạng nhện là một hành động táo bạo của Ukraine, thay vì lựa chọn đánh chặn tên lửa và máy bay Nga trong bối cảnh đạn dược của các hệ thống Patriots cạn kiệt, Kiev đã quyết định vô hiệu hoá chúng ngay trên mặt đất.

Các ý kiến cũng cho rằng, mặc dù chiến dịch Mạng nhện không phải đòn quyết định có tác động sâu sắc tới cục diện chiến sự, đặc biệt là tình hình tiền tuyến, nhưng cũng cho thấy bước tiến về năng lực triển khai tấn công bằng thiết bị bay không người lái của Ukraine.

Ảnh hưởng của cuộc tấn công tới cuộc đàm phán

Một số chuyên gia cảnh báo, chiến dịch "Mạng nhện" có thể là hành động leo thang chiến sự, dẫn tới sự trả đũa qua lại trong thời gian tới, tạo ra bước ngoặt nguy hiểm trong xung đột. Thực tế, ngay sau khi hứng chịu đợt tấn công, Moscow đã ra đòn phản công thần tốc, phóng tên lửa Iskander-M san phẳng điểm phóng UAV tầm xa ở vùng Kharkov, Đông Bắc Ukraine.

Trong bối cảnh hai bên ngồi vào bàn đàm phán ngày 2/6 tại Istanbul, những diễn biến này khiến cho triển vọng của vòng đàm phán thứ hai giữa Nga và Ukraine càng thêm mờ mịt.