Tín hiệu từ chuyến thăm Mỹ của Thủ tướng Israel
Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu bắt đầu chuyến thăm Mỹ với chương trình nghị sự tập trung vào xung đột Gaza, vấn đề Iran và quan hệ đồng minh chiến lược song phương.
Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu vừa có chuyến thăm Mỹ và hội kiến với Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Mar-a-Lago ở Florida. Đây là chuyến thăm Mỹ thứ năm của ông Netanyahu chỉ trong vòng 10 tháng. Dù thường xuyên đến Mỹ, nhưng cuộc gặp của ông Netanyahu với Tổng thống Mỹ Trump lần này lại có phần đặc biệt hơn vì nó diễn ra vào thời điểm nhạy cảm, khi kế hoạch ngừng bắn ở Gaza bị đình trệ, Israel ngày càng lo ngại về khả năng phục hồi của Iran, và uy tín của Thủ tướng Netanyahu trong nước đang ngày càng sụt giảm. Do đó, cuộc gặp này được xem là có ý nghĩa quan trọng đối với Thủ tướng Israel và quan hệ Mỹ - Israel.
Bất đồng về vấn đề Gaza
Hiện tại, khuôn khổ lệnh ngừng bắn ở Gaza đã bước vào giai đoạn thứ hai, tuy nhiên các bước đột phá trong một loạt các khía cạnh quan trọng diễn ra chậm chạp. Cả Israel và Hamas đều cáo buộc nhau vi phạm thỏa thuận ngừng bắn. Ngày 28/12, Văn phòng Truyền thông Dải Gaza đã cáo buộc Israel vi phạm thỏa thuận ngừng bắn 969 lần trong 80 ngày kể từ khi thỏa thuận có hiệu lực, khiến 418 người chết và 1.141 người bị thương, làm trầm trọng thêm tình hình nhân đạo ở Gaza.
Trong khi đó, Hamas chưa đưa ra cam kết rõ ràng về việc giải trừ vũ khí và đã củng cố thành công quyền kiểm soát của mình ở các khu vực của Gaza. Mặc dù sau thỏa thuận ngừng bắn, Israel vẫn kiểm soát 53% Gaza, nhưng quân đội Israel hiện không muốn rút quân hoặc cho phép hàng viện trợ được tự do vào khu vực này. Việc triển khai lực lượng an ninh quốc tế và việc thành lập một chính phủ kỹ trị Palestine chưa được tiến hành. Quản trị hậu chiến rơi vào tình trạng khó xử "không chiến đấu cũng không lập lại hòa bình".
Trong những tuần trước đó, căng thẳng đã nảy sinh giữa Mỹ và Israel về các vụ ám sát có chủ đích, tốc độ rút quân và viện trợ nhân đạo, làm dấy lên lo ngại rằng "sự tin tưởng lẫn nhau vô điều kiện" giữa hai bên đang lung lay.
"Giai đoạn đầu của thỏa thuận ngừng bắn về cơ bản đã kết thúc, và thi thể của một con tin Israel đã chết vẫn chưa được tìm thấy, Hamas đang gặp khó khăn trong việc tìm kiếm. Nhưng giai đoạn thứ hai phải bắt đầu... Tôi nghĩ người Mỹ nhận ra rằng bước này đã bị trì hoãn quá lâu vì Hamas có quá nhiều thời gian để xây dựng lại sự hiện diện của mình, điều đó rõ ràng không phải là điều người Mỹ muốn."
Trang tin Axios đưa tin rằng các quan chức cấp cao trong chính quyền Trump ngày càng thất vọng "vì ông Netanyahu đã có những bước đi nhằm phá hoại thỏa thuận ngừng bắn mong manh và cản trở tiến trình hòa bình." Các nhà phân tích, bao gồm cả những người ở Israel và nước ngoài, đều đồng tình với quan điểm này.
"Ngày càng có nhiều dấu hiệu cho thấy chính phủ Mỹ đang thất vọng với ông Netanyahu. Câu hỏi đặt ra là họ sẽ hành động như thế nào? Bởi vì giai đoạn thứ hai của thỏa thuận ngừng bắn cho đến nay vẫn chưa có tiến triển nào."
Trong bối cảnh đó, chuyến đi đến Mỹ của Thủ tướng Netanyahu được nhiều phương tiện truyền thông nhận định là một "cuộc sửa chữa chiến thuật” đầy khó khăn. Tuy nhiên, cuộc gặp giữa hai nhà lãnh đạo vẫn cho thấy một số bất đồng.
Trong cuộc họp báo sau cuộc gặp, ông Trump liên tục nhấn mạnh "đưa thỏa thuận ngừng bắn tiến tới một thỏa thuận lâu dài” và nhấn mạnh yêu cầu Hamas phải nhanh chóng giải giáp vũ khí. Ông Trump cũng trực tiếp liên kết "giải giáp vũ khí" với "bước vào giai đoạn thứ hai" trong các tuyên bố công khai của mình. Điều này đã nâng cao ngưỡng đàm phán, khiến giai đoạn thứ hai không còn chỉ là vấn đề thời gian biểu, mà là vấn đề ai sẽ đi đến giới hạn cuối cùng của mình trước.
“Chúng ta đã thảo luận về Hamas và yêu cầu giải giáp vũ khí. Họ chỉ có một khoảng thời gian rất ngắn để thực hiện việc này, và chúng ta sẽ theo dõi sát diễn biến. Từ phía chúng ta, ông Steve Witkoff và ông Jared Kushner sẽ phụ trách. Nếu Hamas không giải giáp như đã cam kết, họ sẽ phải trả giá đắt. Đó không phải điều chúng ta mong muốn.”
Trong khi đó, Thủ tướng Netanyahu thận trọng hơn, liên tục nhấn mạnh "phi quân sự hóa" và yêu cầu Hamas phải thực sự giải giáp vũ khí, tuy nhiên, ông cho biết Gaza không còn là mối đe dọa đối với Israel. Khi thảo luận về quản trị hậu chiến và các thỏa thuận chính trị của Palestine, ông Netanyahu liên tục sử dụng những thuật ngữ mơ hồ như "một cấu trúc hành chính có trách nhiệm" và "các cuộc tham vấn trong tương lai với các đối tác", tránh đưa ra những cam kết cụ thể về các vấn đề nhạy cảm như lịch trình rút quân và "ai sẽ quản trị Gaza".
Một loạt câu hỏi tại cuộc họp báo cũng đã phơi bày rõ hơn những áp lực chính trị mà cả hai bên đang phải đối mặt. Về vấn đề con tin, ông Trump đề cập rằng, ngoại trừ một vài con tin người Israel, hầu hết các con tin còn sống sót đã được thả, và hài cốt của phần lớn các nạn nhân đã được trả lại. Ông nhấn mạnh rằng ông sẽ không "bỏ rơi bất cứ ai", nhưng ngay lập tức nói thêm rằng toàn bộ kế hoạch hòa bình không thể "mãi mãi bị mắc kẹt ở một điểm nhất định".
Phát biểu của ông Trump dường như báo trước những điều chỉnh trong tương lai về tốc độ bằng cách cân bằng giữa "không một người nào được thiệt mạng" với "không cho phép tiến trình bị thao túng hoàn toàn".
Về phần minh, ông Netanyahu hầu như chỉ nói về việc "không bao giờ từ bỏ bất kỳ con tin nào", nhấn mạnh trách nhiệm của Israel trong việc "sử dụng mọi biện pháp để đảm bảo họ trở về nhà", mà không đề cập đến tình thế khó xử về chính trị "làm thế nào để cân bằng vấn đề con tin với tốc độ tiến triển của thỏa thuận".
Sự khác biệt trong phát biểu của hai nhà lãnh đạo phản ánh logic chính trị nội bộ của mỗi bên: ông Trump cần giải thích với cử tri Mỹ lý do tại sao thỏa thuận ngừng bắn phải được tiến hành, trong khi ông Netanyahu cần chứng minh với công chúng Israel rằng ông không đánh đổi con tin để đổi lấy sự công nhận quốc tế hay không gian chính trị cá nhân.
Vấn đề Bờ Tây cũng đã cho thấy rõ hơn sự bất đồng giữa Israel và Mỹ. Khi được hỏi về tình hình ở Bờ Tây, ông Trump đã thừa nhận rằng Mỹ "không hoàn toàn đồng thuận với Israel" về vấn đề này, cho thấy "vai trò hạn chế" của Mỹ trong chính sách đối với Israel.
“Chúng tôi đã thảo luận, một cuộc thảo luận lớn, trong một thời gian dài về Bờ Tây. Và tôi không nói rằng chúng tôi đồng ý 100% về Bờ Tây. Nhưng chúng tôi sẽ đi đến một kết luận về Bờ Tây. Đó sẽ là một bước khởi đầu vào thời điểm thích hợp.”
Ông Trump nhấn mạnh rằng Israel đã thực hiện và tuân thủ kế hoạch đã đề ra, và rằng Mỹ "vẫn kiên định ủng hộ" lập trường an ninh của Israel. Tuy nhiên, so với những tuyên bố trước đây nhấn mạnh "liên minh không thể phá vỡ", điều này gửi một tín hiệu về sự khác biệt giữa Mỹ và Israel.
Lập trường cứng rắn về vấn đề Iran
Bên cạnh vấn đề Gaza, Thủ tướng Israel Netanyahu và Tổng thống Mỹ Trump cũng thảo luận về một số vấn đề đáng quan tâm khác ở Trung Đông như vấn đề hạt nhân Iran, căng thẳng Israel với Liban và Syria. Tại cuộc gặp, ông Trump đã phát đi một tín hiệu mới về lập trường đối với Iran.
Thủ tướng Israel Netanyahu đã sử dụng cả hai diễn đàn đàm phán và họp báo để tiếp tục thể hiện cảm giác cấp bách về vấn đề Iran. Theo truyền thông, ông Netanyahu đã mang theo một đánh giá tình báo toàn diện về việc Iran xây dựng lại các cơ sở hạt nhân và mở rộng tên lửa tầm xa, nhằm thuyết phục ông Trump rằng áp lực quân sự và trừng phạt đối với Iran phải được duy trì hoặc thậm chí gia tăng.
Một mặt, ông khẳng định rằng cuộc tấn công trước đó của Mỹ vào các cơ sở hạt nhân của Iran là một "bước ngoặt cực kỳ quan trọng", mặt khác, ông công khai cảnh báo Iran không nên "đánh giá sai quyết tâm của Mỹ và Israel". Các nhà phân tích tin rằng đây gần như là một nỗ lực nhằm thu hút dư luận cho một vòng hành động quân sự tiềm năng tiếp theo.
Ngày 27/12, Tổng thống Iran Pezeshkian tuyên bố rằng Iran đang trong tình trạng chiến tranh với phương Tây, và chiến dịch gây sức ép của phương Tây đối với Iran phức tạp và tàn phá hơn cả cuộc chiến tranh Iran-Iraq những năm 1980.
Về phía Mỹ, so với các cuộc gặp trước đây, điều gây chấn động hơn lần này là lập trường trực tiếp và cứng rắn hơn của ông Trump về vấn đề Iran. Tại cuộc họp báo chung sau cuộc gặp, ông Trump tuyên bố rõ ràng "tái kích hoạt, hành động quân sự tiếp theo" của Iran sẽ là lằn ranh đỏ.
Ông cho biết nếu Iran cố gắng khôi phục lại chương trình hạt nhân hoặc tên lửa đạn đạo, Mỹ có thể sẽ phát động một cuộc tấn công mạnh mẽ khác, mà hậu quả "có thể rất nghiêm trọng, thậm chí còn nghiêm trọng hơn lần trước". Ông Trump cũng nhấn mạnh sự ủng hộ tuyệt đối của ông đối với việc Israel thực hiện các hành động quân sự cần thiết.
“Tôi nghe nói Iran đang cố gắng tái thiết quân sự, và nếu đúng như vậy, chúng ta sẽ phải đánh bại họ. Nhưng hy vọng điều đó sẽ không xảy ra. Tôi nghe nói Iran muốn đạt được một thỏa thuận. Nếu họ muốn đạt được một thỏa thuận, thì đó là điều khôn ngoan hơn nhiều.”
So với tuyên bố có phần mơ hồ "bảo lưu mọi lựa chọn" sau các cuộc không kích nhằm vào Iran hồi tháng 6, lập trường này mạnh mẽ hơn nhiều. Tuy nhiên, trong khi đưa ra lời răn đe, ông Trump cũng để ngỏ khả năng đàm phán. Ông tuyên bố "sẽ ủng hộ" đàm phán khi được các phóng viên hỏi về liên lạc song phương với Iran.
Thủ tướng Netanyahu tìm cách củng cố hình ảnh chính trị
Hiện ông Netanyahu đang phải đối mặt với áp lực từ cuộc bầu cử sẽ được tổ chức vào năm 2026, cũng như các vụ kiện pháp lý trong nước. Ông Netanyahu cần khẩn trương củng cố hình ảnh chính trị và tạo đà cho chiến dịch tái tranh cử bằng cách thể hiện "mối quan hệ thân thiết" với Tổng thống Mỹ Trump và sự đảm bảo an ninh từ phía Mỹ. Vì vậy, các nhà phân tích nhận định, chuyến thăm Mỹ của Thủ tướng Israel Netanyahu không chỉ mang màu sắc ngoại giao mà còn mang mục đích chính trị quan trọng.
Chính phủ của Thủ tướng Netanyahu đã trải qua những biến động lớn, từ cuộc cải cách tư pháp năm 2023 khiến hàng trăm nghìn người xuống đường biểu tình, đến vụ tấn công của Hamas ngày 7/10/2023 khiến hơn 1.200 người Israel thiệt mạng, và cuộc chiến dai dẳng sau đó, khiến Israel bị cô lập về mặt ngoại giao và chia rẽ sâu sắc.
Đối với Thủ tướng Netanyahu, chuyến thăm Mỹ lần này là màn mở đầu cho chiến dịch tái tranh cử năm 2026 của ông, trong đó Tổng thống Mỹ được định vị đóng vai trò chính.
Israel chính thức dự kiến tổ chức bầu cử vào tháng 10/2026. Hai mối đe dọa trước mắt đang đè nặng lên liên minh của ông Netanyahu là cuộc khủng hoảng nghĩa vụ quân sự đối với người Do Thái cực đoan và hạn chót ngân sách tháng 3/2026. Ngoài ra, nếu chính phủ của ông Netanyahu nhượng bộ trong vấn đề ngừng bắn thì có thể sẽ mất ưu thế trong bầu cử.
"Ở Israel, đây là năm bầu cử. Bất kỳ sự nhượng bộ nào có thể tạo lợi thế cho ai đó trong chiến dịch tranh cử, từ bây giờ đến tháng Mười, bất kỳ sự thể hiện điểm yếu nào cũng sẽ bị các đối thủ chính trị lợi dụng. Vì vậy, đây sẽ là một chiến dịch tranh cử rất gay gắt bởi vì thủ tướng đang vướng vào một vụ kiện tham nhũng, và xã hội cùng các đảng phái trong chính phủ đang nghiêng hẳn về cánh hữu."
Các cuộc thăm dò dư luận cho thấy nếu cuộc bầu cử được tổ chức ngay bây giờ, liên minh cầm quyền hiện tại của ông Netanyahu sẽ gặp khó khăn trong việc thành lập chính phủ, khi nhiều cử tri bày tỏ sự bất mãn với việc chính phủ Netanyahu không đáp trả các cuộc tấn công của Hamas vào năm 2023. Các nhà phân tích tin rằng việc duy trì mối quan hệ thân thiết với ông Trump sẽ tăng cường sức hút của ông Netanyahu đối với các cử tri trung dung và những người ủng hộ ông.
“Tổng thống Mỹ sẽ đóng vai trò trung tâm nếu không muốn nói là vai trò chủ đạo, trong chiến lược tái tranh cử của ông Netanyahu”.
Phó Thư ký Báo chí Nhà Trắng Anna Kelly cũng cho biết trong một tuyên bố rằng “Israel chưa bao giờ có người bạn nào tốt hơn Tổng thống Trump trong lịch sử của mình.”
Khu vực căng thẳng chính trị nhất vẫn là Gaza, nơi ông Trump tìm kiếm tiến triển trong giai đoạn tiếp theo của kế hoạch hòa bình, trong khi ông Netanyahu phải đối mặt với sự kiềm chế từ liên minh cánh hữu của ông, những người phản đối bất kỳ động thái rút quân nào nữa.
Các nguồn tin của Israel cho rằng ông Netanyahu có thể tìm kiếm sự chấp thuận cho một chiến dịch quân sự nữa bên trong Gaza trước khi đồng ý đẩy nhanh tiến độ ngừng bắn - một màn phô trương sức mạnh cuối cùng để làm hài lòng các đối tác trước khi đưa ra những nhượng bộ tiếp theo.
Trong các cuộc bầu cử trước đây, sự can thiệp của ông Trump đã giúp ông Netanyahu tránh khỏi thất bại. tuy nhiên chưa bao giờ đảm bảo một chiến thắng quyết định. Từ năm 2019 đến năm 2021, ông đã không thể thành lập một liên minh ổn định. Ông Trump có lẽ vẫn là con át chủ bài mạnh nhất trong bộ bài chính trị của ông Netanyahu, nhưng như lịch sử đã chứng minh, điều đó có thể không đủ để giúp ông giành chiến thắng.
Có thể nói rằng nhiều vấn đề đã được thảo luận giữa Mỹ và Israel trong chuyến thăm của thủ tướng Netanyahu, trong đó tâm điểm được chú ý là vấn đề Gaza. Tuy nhiên, đối với người Palestine, cuộc gặp "mang tính giao dịch" này một lần nữa cho thấy rằng trong trò chơi chiến lược giữa Mỹ và Israel, số phận của Gaza và các quyền cơ bản của người Palestine có thể chưa bao giờ là vấn đề chính, mà số phận của Gaza chỉ phục vụ cho việc giành ảnh hưởng và vị thế của Mỹ và Israel tại Trung Đông.
