Thủ tướng Pháp từ chức: Chính trường Pháp chao đảo
Cuộc khủng hoảng chính trị tại Pháp ngày càng trầm trọng sau khi Thủ tướng Sebastien Lecornu cùng nội các mới của ông đệ đơn từ chức hôm 6/10, chưa đầy 12 giờ sau khi được bổ nhiệm chính thức. Diễn biến bất ngờ này khiến thị trường tài chính Pháp chao đảo.
Sự sụp đổ nhanh chóng của một chính phủ nữa đang đặt Tổng thống Emmanuel Macron và nước Pháp trước một cuộc khủng hoảng chính trị chưa từng có, bộc lộ mức độ tê liệt ngày càng trầm trọng của hệ thống chính trị vốn từng được xem là khuôn mẫu ổn định của châu Âu.
Vòng xoáy bất ổn mới
Ông Sébastien Lecornu, 39 tuổi, một đồng minh lâu năm của Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, đã từ chức chỉ vài giờ sau khi công bố nội các mới với thành phần gần như không thay đổi so với chính phủ cũ. Phát biểu sau khi nộp đơn từ chức, ông Lecornu đổ lỗi sự sụp đổ này là do các đảng phái chính trị không thể thỏa hiệp.
“Nguyên tắc cốt lõi của việc xây dựng một sự thỏa hiệp giữa các đảng phái chính trị là có thể kết hợp các lằn ranh xanh trong khi vẫn tôn trọng một số lằn ranh đỏ. Nhưng chúng ta không thể ở cả hai thái cực. Giờ đây, chúng ta phải tiến về phía trước, hoặc ít nhất là có những người muốn tìm ra con đường cho đất nước tiến về phía trước”.
Khoảng thời gian cầm quyền vỏn vẹn 27 ngày khiến ông Lecornu trở thành Thủ tướng Pháp tại vị ngắn nhất kể từ khi nền Cộng hòa thứ 5 của nước này được thành lập vào năm 1958.
Ngay từ khi lên nắm quyền vào tháng trước, ông Lecornu đã đối mặt với con đường đầy chông gai. Người tiền nhiệm của ông là cựu Thủ tướng François Bayrou đã phải từ chức sau thất bại trong việc thông qua kế hoạch cắt giảm ngân sách trị giá 44 tỷ euro, bao gồm cả việc bãi bỏ 2 ngày nghỉ lễ quốc gia.
Các đối tác tiềm năng và đối thủ chính trị đều yêu cầu một sự thay đổi mang tính biểu tượng so với đường lối cũ của Tổng thống Macron nếu muốn tham gia vào đàm phán ngân sách hoặc liên minh chính phủ mới. Tuy nhiên, nội các mà ông Lecornu công bố vào đêm 5/10 chỉ là “bản sao”, với nhiều gương mặt quen thuộc. Hai nhân vật nổi bật nhất trong chính phủ ngắn ngủi này là Bruno Le Maire, được bổ nhiệm làm Bộ trưởng Quốc phòng, và Roland Lescure, phụ trách Kinh tế và Tài chính. Cả hai đều từng phục vụ trong các nội các trước đây. Điều này khiến cả phe đối lập lẫn đồng minh giận dữ, làm dấy lên nghi ngờ về khả năng tồn tại lâu dài của chính phủ khi Pháp đang chìm sâu trong khủng hoảng chính trị, với một quốc hội chia rẽ và không phe phái nào nắm được đa số.
Trái với phản ứng của chính giới, người dân Pháp không ngạc nhiên trước việc ông Lecornnu từ chức. Một số người bày tỏ lo ngại và không tán thành về tình trạng khủng hoảng chính trị ngày càng trầm trọng của Pháp.
“Tôi đã lường trước được điều đó, bởi vì Tổng thống Macron chẳng chịu lắng nghe bất cứ điều gì, và ông ấy mất cả tháng để bổ nhiệm một chính phủ gần như y hệt chính phủ trước. Vậy nên chúng tôi đã lường trước được điều đó. Chẳng có gì thay đổi cả”.
“Quá nhiều thay đổi, quá nhiều bất ổn tạo ra căng thẳng và lo lắng trong công chúng. Đến một lúc nào đó, chúng ta sẽ phải thực sự ngồi lại với nhau, cùng nhau suy nghĩ và nhìn nhận, để có thể đưa ra những quyết định đúng đắn”.
Trước khi ông Lecornu tuyên bố từ chức, Bí thư thứ nhất của đảng Xã hội Pháp là ông Olivier Faure, đã nhận định rằng nước Pháp đang rơi vào “cuộc khủng hoảng chính trị chưa từng có tiền lệ”. Ông Faure thậm chí còn so sánh quyết định ra đi của ông Lecornu với việc Tổng thống Charles de Gaulle từ chức năm 1969 sau thất bại trong các đề xuất cải cách hiến pháp.
Áp lực từ chức gia tăng với Tổng thống Macron
Việc ông Sébastien Lecornu ra đi sớm hơn dự kiến cho thấy chính quyền của Tổng thống Emmanuel Macron tiếp tục rơi vào vòng xoáy bất ổn, giữa lúc nước Pháp phải đối mặt với lạm phát, thâm hụt ngân sách và áp lực từ các cuộc đình công kéo dài của công đoàn. Trong bối cảnh 5 Thủ tướng đã từ chức trong vòng chưa đầy 2 năm, lời kêu gọi Tổng thống Macron từ chức, vốn chỉ được nói đến ở bên lề, nay trở thành chủ đề chính giữa cuộc khủng hoảng chính trị tồi tệ.
Trong tuần này, người ta nhìn thấy vị Tổng thống 47 tuổi của nước Pháp lang thang một mình bên bờ sông Seine với vẻ suy tư. Việc nước Pháp lún sâu vào cuộc khủng hoảng chính trị đặt Tổng thống Emmanuel Macron vào tình thế phải quyết định: đấu tranh để cứu vãn quyền lực hay chấp nhận bước lùi trên vũ đài chính trị. Trong một thông báo sau khi Thủ tướng Lecornu từ chức, Điện Elysee cho biết Tổng thống Macron đã yêu cầu ông Lecornu tiếp tục đảm nhận chức vụ thêm hai ngày nhằm dẫn dắt "các cuộc đàm phán cuối cùng" cho đến tối 8/10 để nỗ lực cứu vãn nội các. Điều này đồng nghĩa với việc ông Macron có thêm vài ngày trước khi đưa ra một hành động dứt khoát nhằm giải quyết cuộc khủng hoảng. Tuy nhiên, ông Macron đã ra tín hiệu rằng nếu các cuộc đàm phán sụp đổ, ông sẽ "chịu trách nhiệm của mình".
Giới phân tích cho rằng, Tổng thống Pháp hiện đối mặt ba lựa chọn khó: bổ nhiệm Thủ tướng mới, giải tán Quốc hội bầu cử sớm, hoặc phải từ chức. Cả hai con đường đều có rủi ro. Việc bổ nhiệm mới có thể khó đảm bảo được đa số ghế trong quốc hội, trong khi các cuộc bầu cử có thể làm sâu sắc thêm sự chia rẽ chính trị và trì hoãn các quyết định tài chính quan trọng.
“Kịch bản thứ nhất là Tổng thống Macron bổ nhiệm một Thủ tướng không cùng phe với mình, không thuộc khối ủng hộ chính phủ sắp mãn nhiệm, tức là một Thủ tướng thiên tả hơn. Kịch bản thứ hai chỉ đơn giản là kêu gọi giải tán Quốc hội và kịch bản thứ ba là ông Macron từ chức. Như chúng ta biết, trong các cuộc thăm dò, ông Emmanuel Macron bị phần lớn người dân Pháp coi là nguyên nhân gây ra tình hình hiện tại”.
Áp lực gia tăng đối với ông Macron cả từ trong nội bộ đảng và từ các đối thủ chính trị. Ông Gabriel Attal, một người từng trung thành với ông Macron, cũng thẳng thắn chỉ trích Tổng thống. Ông Attal từng là Thủ tướng trong vài tháng vào năm ngoái trước khi Tổng thống Macron kêu gọi tổ chức bầu cử bất thường, dẫn đến một quốc hội treo với 3 khối đối lập về ý thức hệ.
“Chúng ta đang sống trong những giờ phút khó khăn. Giống như nhiều người Pháp khác, tôi không còn hiểu nổi những quyết định của Tổng thống Macron nữa. Đầu tiên là việc giải tán Quốc hội, và kể từ đó đã có những quyết định cho thấy quyết tâm bám víu quyền lực”.
Trong khi đó, lãnh đạo cực tả Jean-Luc Melenchon gọi ông Macron là "nguồn gốc của sự hỗn loạn" và kêu gọi ông từ chức để tổ chức bầu cử Tổng thống mới, một ý tưởng mà ông Macron đã nhiều lần bác bỏ.
Bà Marine Le Pen, lãnh đạo đảng cực hữu Tập hợp Quốc gia, tuyên bố rằng, ông Macron nên giải tán Quốc hội và để cử tri quyết định hướng đi của đất nước.
Cuộc bầu cử năm 2024 khiến quốc hội Pháp bị chia thành ba khối, gồm liên minh trung dung của Tổng thống, liên minh cánh tả và đảng Tập hợp Quốc gia cực hữu. Không khối nào đạt được thế đa số tại quốc hội và mỗi khối đều tập trung vào việc củng cố vị thế hơn là thỏa hiệp để thành lập chính phủ. Tất nhiên, ông Macron đã được bầu để tại vị đến năm 2027, và bất chấp những đồn đoán, vẫn chưa có dấu hiệu nào cho thấy ông sẽ từ chức. Trong bối cảnh khó khăn ngân sách và cuộc đua Tổng thống năm 2027 làm gia tăng chia rẽ, ông Macron có thể buộc phải cân nhắc thành lập chính phủ liên minh.
Hiện dư luận đang hướng đến người tiếp theo mà Tổng thống Emmanuel Macron lựa chọn. Một cuộc bổ nhiệm mang tính kỹ trị có thể trấn an các nhà đầu tư, nhưng lại có nguy cơ gây mất lòng cử tri. Dù thế nào đi nữa, nhà lãnh đạo Pháp cũng phải đối mặt với bài toán cân bằng tinh tế giữa việc khôi phục niềm tin và duy trì quyền lực. Hiện tại, trọng tâm vẫn là ổn định chính phủ và tránh một vòng xoáy bất ổn mới.
Tác động không chỉ dừng lại ở nước Pháp
Động thái rút lui đột ngột của ông Lecornu không chỉ làm dấy lên lo ngại về sự bất ổn chính trị mà còn đặt ra những thách thức nghiêm trọng đối với kế hoạch ngân sách, nền kinh tế và thị trường tài chính của Pháp. Là nền kinh tế lớn thứ hai trong Liên minh châu Âu (EU), những biến động chính trị tại Paris sẽ gây hệ lụy không chỉ dừng lại ở nước Pháp mà còn có thể khiến châu Âu tổn hại cả về kinh tế, chính trị và chiến lược.
Pháp là nền kinh tế lớn thứ hai của Liên minh Châu Âu, một nhân tố hàng đầu trong G7, là cường quốc hạt nhân duy nhất của EU và là thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc. Đáng chú ý hơn, dưới thời Tổng thống Macron, Pháp đã trở thành một thế lực chính trị thúc đẩy các vấn đề của EU, chỉ đứng sau của Đức.
Trong phiên giao dịch đầu tuần qua, các nhà giao dịch trên thị trường Pháp và nhiều nơi khác đã phản ứng đầy lo ngại trước sự sụp đổ đầy kịch tính của chính quyền Thủ tướng Sébastien Lecornu. Cổ phiếu và trái phiếu chính phủ Pháp giảm, đồng euro cũng suy yếu so với đồng USD. Chỉ số CAC 40 trên thị trường chứng khoán Pháp giảm 1,4%.
Khủng hoảng chính trị ở Pháp đang làm gia tăng bất ổn kinh tế và thị trường, gây ra những rủi ro cho tăng trưởng và việc tuân thủ các quy định vay nợ của EU. Khi không có Thủ tướng tạm quyền nào có thể có tập hợp đủ thế đa số để cắt giảm đáng kể chi tiêu công, tình trạng thâm hụt ngân sách tại Pháp sẽ kéo dài và gây ra ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế. Các nhà đầu tư không biết Tổng thống Pháp sẽ làm gì để giải quyết tình trạng thâm hụt ngân sách và khủng hoảng chính trị. Sự bất ổn đó đang khiến họ lo lắng.
“Đã có rất nhiều lo ngại xoay quanh nền kinh tế khu vực đồng euro. Chúng tôi thực sự không cần thêm những sự bất ổn. Những diễn biến về chính trị và tài chính ở Pháp có thể làm giảm nhu cầu của nhà đầu tư đối với khu vực”.
Dù trong nội bộ, các quan chức Pháp tìm cách giảm nhẹ rủi ro, nhưng không phải ai cũng tin như vậy. Tại Brussels và các thủ đô khác ở châu Âu, các quan chức và nhà ngoại giao đã bày tỏ lo ngại rằng vai trò lãnh đạo của Tổng thống Emmanuel Macron trong các vấn đề quốc tế như Ukraine và Gaza sẽ bị suy yếu nghiêm trọng. Một số người lo ngại rằng toàn bộ nền kinh tế khu vực đồng euro có thể sớm gặp nguy hiểm vì điều này. Thậm chí, một số nhà ngoại giao EU đã bí mật viết “cáo phó chính trị” cho ông Macron. Họ cho biết, sau khi lên nắm quyền vào năm 2017 và phá vỡ khuôn mẫu chính trị Pháp, giờ đây ảnh hưởng của ông đang nhanh chóng suy yếu ở Brussels. Một số người đã mô tả "di sản" của ông Macron như một nhà tư tưởng lớn, người đã đưa ra nhiều ý tưởng thúc đẩy thay đổi ở châu Âu, và đã thuyết phục các nhà lãnh đạo khác áp dụng một số ý tưởng đó.
Trong vài năm trở lại đây, ông Macron đóng vai trò trung tâm trong những nỗ lực của châu Âu nhằm hỗ trợ Ukraine và thúc giục các nhà lãnh đạo khác làm nhiều hơn nữa để trang bị cho châu Âu năng lực quân sự riêng và phối hợp với các đồng minh. Sáng kiến chung của ông với Thủ tướng Anh Keir Starmer nhằm thành lập một "liên minh tự nguyện" vẫn là lựa chọn duy nhất trong việc ủng hộ bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào ở Ukraine. Châu Âu đang phải đối mặt với quá nhiều vấn đề. Từ cuộc xung đột ở Ukraine, cuộc tấn công của Tổng thống Mỹ Donald Trump vào thương mại toàn cầu và sự trỗi dậy của những người theo chủ nghĩa dân túy cực hữu trên khắp khu vực.
Một "cỗ máy Pháp-Đức" mạnh mẽ, với các nhà lãnh đạo quyền lực cùng hợp tác ở Paris và Berlin, thường được coi là thiết yếu để xây dựng EU vững mạnh và hiệu quả. Song, những thách thức mà ông Macron đang phải đối mặt khiến điều đó càng trở nên khó khăn hơn, ngay cả khi có một nhà lãnh đạo mới ở Đức là Thủ tướng Friedrich Merz, người được Brussels đánh giá là năng động hơn nhiều so với người tiền nhiệm.
Một cuộc bầu cử sớm ở Pháp sẽ không chỉ dẫn tới viễn cảnh đẩy phe cực hữu tiến gần hơn tới quyền lực, mà còn gây nguy hiểm cho ngân sách dài hạn tiếp theo của EU, khơi mào một làn sóng bất ổn có khả năng làm đảo lộn chính trường châu Âu.
Điện Élysée chưa cho biết khi nào sẽ bổ nhiệm người kế nhiệm, nhưng các nguồn tin nhận định, ông Emmanuel Macron sẽ hành động nhanh chóng để giảm thiểu hậu quả. Nếu không có ứng cử viên nào nhận được sự đồng thuận, Pháp có thể phải đối mặt với áp lực mới về việc tổ chức bầu cử sớm. Đây được xem là một động thái mạo hiểm trong bối cảnh chính trị bất ổn hiện nay.
