Thủ tướng Anh Keir Starmer đang bị lung lay quyền lực?
Trong bối cảnh tỷ lệ ủng hộ giảm mạnh và đối mặt với lựa chọn khó khăn về việc phải tăng thuế, Thủ tướng Starmer trở thành tâm điểm của một cuộc tranh luận công khai, với khả năng bị thách thức quyền lãnh đạo từ chính nội bộ đảng của ông.
Những cuộc “đấu đá” nội bộ bị phanh phui trong tuần qua đã và đang làm dấy lên câu hỏi liệu ông Starmer có thể giữ vững quyền lãnh đạo khi bất mãn trong đảng cầm quyền ngày càng tăng.
Sự cố họp báo thổi bùng bất mãn âm ỉ
Tâm điểm của cuộc khủng hoảng là sự cố họp báo ngầm đầy tranh cãi, khi một nhóm được cho là “đồng minh giấu tên” của Thủ tướng Starmer bất ngờ tiết lộ với báo chí rằng Bộ trưởng Y tế Wes Streeting đang chuẩn bị lật đổ vai trò lãnh đạo của người đứng đầu số 10 phố Downing. Tờ The Guardian dẫn một số nguồn thạo tin khẳng định Bộ trưởng Streeting đã “tập hợp đủ sự ủng hộ” để thay thế thủ tướng. Tin đồn này lập tức gây chấn động chính trường Anh bởi Bộ trưởng Streeting vốn là một trong những gương mặt nổi bật nhất của nội các, có tham vọng chính trị rõ rệt và nhận được sự ủng hộ đáng kể trong đảng.
Ngay lập tức, ông Streeting phản pháo mạnh mẽ, khẳng định ông không thách thức thủ tướng, cũng như không liên quan tới bất cứ cáo buộc nào trong cuộc họp báo kể trên. Thậm chí ông Streeting còn gọi văn hóa chính trị ở Phố Downing là “độc hại”, ngầm ám chỉ rằng chính nội bộ của Thủ tướng Starmer đang phá hoại lẫn nhau.
“Tôi có thể khẳng định rằng các cáo buộc đó hoàn toàn sai lầm. Nó rất phản tác dụng, nhất là khi dựa trên một nguồn tin ở Số 10 phố Downing, nói rằng Thủ tướng Keir Starmer đang phải đấu tranh để giữ ghế. Ông ấy không làm vậy, mà chỉ đang nỗ lực để xoay chuyển tình hình đất nước. Điều này cho thấy có những người xung quanh Thủ tướng không tuân theo mô hình và phong cách lãnh đạo của ông ấy.”
Về phần mình, Thủ tướng Keir Starmer gọi cuộc họp báo chống lại nội các là “hoàn toàn không thể chấp nhận được” và khẳng định văn phòng Thủ tướng không đứng sau sự việc.
“Tôi và đội ngũ của mình hoàn toàn tập trung vào việc phục vụ đất nước. Tôi xin nói rõ, tôi chưa bao giờ cho phép bất kỳ hành động nào công kích các thành viên nội các. Tôi bổ nhiệm họ vì họ là những người giỏi nhất để thực hiện công việc.”
Tuy nhiên, những lời trấn an này dường như không đủ để dập tắt hoài nghi về tình trạng chia rẽ trong chính phủ. Giáo sư Nicholas Allen của Đại học Royal Holloway nhận định, sự cố họp báo cho thấy uy tín và vị thế lãnh đạo của Thủ tướng Starmer đang dễ bị tổn thương trong nội bộ đảng. Nói cách khác, cho dù không có “âm mưu đảo chính” thật sự, chỉ riêng sự xuất hiện của tin đồn đã đủ để làm xói mòn niềm tin vào sự ổn định của chính phủ.
Những căng thẳng này càng được khoét sâu khi truyền thông Anh liên tục nêu ra một số kịch bản thay thế Thủ tướng Starmer nếu tình hình tiếp tục xấu đi. Dù khả năng một cuộc lật đổ lãnh đạo diễn ra ngay lập tức vẫn ở mức thấp, do quy định của Công đảng yêu cầu ứng viên phải có ít nhất 20% số nghị sĩ ủng hộ, song tâm lý “đã đến lúc nghĩ tới người kế nhiệm” rõ ràng đang xuất hiện ở một bộ phận trong đảng.
Trong khi đó, nghi vấn về việc ai đứng sau cuộc họp báo càng khiến tình hình thêm rối ren. Một số nhà bình luận chỉ đích danh ông Morgan McSweeney, chánh văn phòng của Thủ tướng Starmer và là kiến trúc sư của chiến thắng lịch sử trong cuộc bầu cử năm 2024, với giả thuyết rằng ông có thể đang tìm cách “dằn mặt” những bộ trưởng có tham vọng chính trị. Ông McSweeney nhanh chóng bác bỏ, còn Thủ tướng Starmer thì khẳng định ông “hoàn toàn tin tưởng” cộng sự thân cận của mình. Nhưng đối với giới phân tích, sự việc cho thấy số 10 Phố Downing dường như đã đánh mất khả năng kiểm soát thông tin và đang trở thành trung tâm của những rò rỉ gây chia rẽ.
Đảng Bảo thủ ngay lập tức tận dụng cơ hội. Trong phiên chất vấn Thủ tướng mới đây, lãnh đạo đảng Bảo thủ Kemi Badenoch cáo buộc Thủ tướng Starmer đã “mất quyền kiểm soát chính phủ, mất quyền kiểm soát đảng và đánh mất lòng tin của người dân Anh”.
“Người chịu trách nhiệm về văn hóa làm việc tại Số 10 phố Downing là Chánh văn phòng Morgan McSweeney. Thủ tướng có hoàn toàn tin tưởng ông ấy không? Vụ bê bối xảy ra chỉ hai tuần trước khi công bố ngân sách mùa Thu. Chính phủ đã rơi vào tranh chấp nội bộ, thay vì sửa chữa những vấn đề mà họ đã gây ra cho nền kinh tế. Tất cả họ có vẻ như đều đang nói suông.”
Những chỉ trích này, vốn thường xuyên xuất hiện trong các đấu trường chính trị, lần này lại đánh trúng thời điểm Thủ tướng Starmer đang chịu sức ép về mọi mặt. Đảng cực hữu Cải cách nước Anh thậm chí còn đi xa hơn, chế giễu rằng nếu Thủ tướng Starmer rời vị trí, Công đảng cũng chỉ chọn được một người “thậm chí tệ hơn” để kế nhiệm.
Bối cảnh kinh tế u ám đang khiến mọi thứ thêm khó khăn cho Thủ tướng Starmer. Tăng trưởng GDP gần như đứng yên, chỉ đạt 0,1%. Lạm phát duy trì ở mức 3,8%, cao nhất từ đầu năm 2024, khiến chi phí sinh hoạt tiếp tục đè nặng lên người dân. Ngân sách mùa thu vào ngày 26/11 được xem là thời điểm mang tính quyết định, nếu Bộ trưởng Tài chính Rachel Reeves buộc phải tăng thuế thu nhập để bù thiếu hụt ngân sách, thì đây có thể là “giọt nước tràn ly” dẫn tới khủng hoảng lãnh đạo thực sự.
“Tôi sẽ đưa ra những quyết định cần thiết để xây dựng nền tảng vững chắc cho nền kinh tế Anh. Ngân sách của tôi dựa trên các giá trị công bằng và cơ hội, tập trung vào ưu tiên của người dân Anh, bảo vệ Dịch vụ Y tế Quốc gia, giảm nợ công và cải thiện chi phí sinh hoạt. Có nhiều đồn đoán về các quyết định sắp tới, tôi hiểu điều đó. Nhưng đây là những lựa chọn quan trọng, sẽ định hình tương lai đất nước trong nhiều năm tới.”
Không chỉ kinh tế, các vấn đề xã hội cũng góp phần làm suy yếu hình ảnh của chính phủ. Chính sách trao đổi người di cư với Pháp hoạt động kém hiệu quả, thậm chí có trường hợp người bị trục xuất quay trở lại Anh, gây phẫn nộ trong dư luận. Cùng lúc đó, việc thả nhầm hai phạm nhân, bao gồm một tội phạm tình dục, đã làm dấy lên chỉ trích gay gắt về năng lực điều hành của chính phủ.
Tất cả những yếu tố trên làm sụt giảm đáng kể tỷ lệ ủng hộ dành cho Thủ tướng Starmer và Công đảng. Theo thăm dò của YouGov, chỉ 27% người dân Anh cho rằng ông Starmer nên tiếp tục lãnh đạo đảng, trong khi 72% có đánh giá tiêu cực. Một số khảo sát cho thấy đảng Cải cách nước Anh thậm chí đã vượt Công đảng về tín nhiệm của cử tri, đẩy đảng cầm quyền xuống vị trí thứ hai.
Ai có thể thay thế Thủ tướng Keir Starmer?
Sau cuộc họp báo gây tranh cãi và những rạn nứt không nhỏ trong nội bộ Công Đảng, một câu hỏi đang được đặt ra rộng rãi: Ai có thể thay thế Thủ tướng Keir Starmer nếu quyền lực của ông bị thách thức? Sự quan tâm đặc biệt tập trung vào các bộ trưởng cấp cao, những người đang nổi lên như những ứng viên thay thế tiềm năng.
Hai bộ trưởng được nhắc đến nhiều nhất trong các suy đoán gần đây là Bộ trưởng Y tế Wes Streeting và Bộ trưởng Nội vụ Shabana Mahmood. Ông Streeting từ lâu được coi là một nhân vật cấp cao có tiềm năng thách thức vị trí của Thủ tướng Starmer, nhờ kỹ năng giao tiếp sắc bén và phong cách thẳng thắn. Theo một số báo cáo, ông từng liên hệ với khoảng 50 bộ trưởng để thăm dò phản ứng trong trường hợp một cuộc lật đổ quyền lãnh đạo được phát động. Dù ông đã bác bỏ mọi cáo buộc liên quan tới cuộc họp báo ngầm vừa qua, việc trở thành “nhân vật trung tâm” trong các giả thuyết về cuộc chiến giành quyền lực cho thấy tương lai chính trị của ông đang gây nhiều chú ý.
Một nguồn tin thân cận với Thủ tướng Starmer nhận xét, dù chiến lược “cảnh cáo” đối với Bộ trưởng Streeting đã phần nào thành công, nhưng bước đi này dường như vô tình làm tăng sức hút chính trị của chính khách 42 tuổi, vì sự tự tin khiến ông Streeting được đánh giá cao hơn. Theo một số nguồn tin, sự ủng hộ dành cho Bộ trưởng Streeting thậm chí còn tăng lên sau sự cố họp báo.
Trong khi đó, Bộ trưởng Nội vụ Shabana Mahmood được coi là một gương mặt đang lên của Công Đảng. Việc bà nhanh chóng thăng tiến lên vị trí quan trọng trong nội các sau cuộc cải tổ gần đây cho thấy bà được tin tưởng ở cấp cao nhất. Hình ảnh của bà trên mạng xã hội, với cách tự giới thiệu là ‘Bộ trưởng Nội vụ kiên cường trước mọi khó khăn’, cùng các bài báo ca ngợi bà là “ngôi sao đang lên” hay “câu trả lời mà Công Đảng đang cần”, khiến dư luận không khỏi đặt câu hỏi về tham vọng lãnh đạo của nữ quan chức này.
Ngoài Bộ trưởng Y tế Wes Streeting và Bộ trưởng Nội vụ Shabana Mahmood, một số gương mặt kỳ cựu cũng được nhắc đến. Bộ trưởng Năng lượng Ed Miliband, từng lãnh đạo Công Đảng là một nhân vật dày dặn kinh nghiệm. Ông Miliband, đại diện cho phe cánh tả ôn hòa, có sự am hiểu sâu sắc về cơ chế nội bộ của Công đảng. Tuy nhiên, thất bại của ông Miliband trước cựu Thủ tướng David Cameron cách đây gần một thập kỷ vẫn là điểm trừ đáng kể, khiến việc ông muốn “soán ngôi” Thủ tướng Anh trở nên khó khăn hơn.
Cựu Phó Thủ tướng Angela Rayner, đồng thời là Phó Chủ tịch Công đảng, cũng được xem là ứng viên sáng giá trong vai trò người kế nhiệm. Quyết định từ chức sau bê bối thuế hồi tháng 9 vừa qua được xem là một cú sốc chính trị, nhưng cũng có thể là bước chuẩn bị cho một cuộc trở lại. Một số đồng minh tin rằng bà đang dùng thời gian này để xây dựng nền tảng cho một chiến dịch lãnh đạo trong tương lai, đặc biệt khi Thủ tướng Starmer phải đối mặt với áp lực trong các cuộc bầu cử địa phương sắp tới.
Bên cạnh đó, Bộ trưởng Quốc phòng John Healey cũng là cái tên được nhắc tới. Tuy không quá nổi bật như Bộ trưởng Y tế Wes Streeting hay Bộ trưởng Nội vụ Shabana Mahmood, nhưng với kinh nghiệm quản lý và vị thế hiện nay trong nội các, ông có thể trở thành lựa chọn cho những phe nhóm muốn cân bằng quyền lực hoặc tìm kiếm giải pháp bất ngờ trong trường hợp Thủ tướng Keir Starmer sụp đổ.
Tất cả những ứng cử viên tiềm năng này đều phải đối mặt với những rào cản lớn. Thách thức đầu tiên là mức ủng hộ rộng rãi trong đảng, bất kỳ nỗ lực thay thế Thủ tướng Starmer nào đều cần sự đồng thuận của các nghị sĩ và các phe phái khác nhau. Thách thức thứ hai là vận động dư luận, Công đảng đang trải qua giai đoạn khó khăn, và việc thay đổi lãnh đạo không đảm bảo sẽ cải thiện hình ảnh hay chiến thắng trong các cuộc bầu cử sắp tới. Thứ ba là yếu tố thời điểm, Thủ tướng Starmer vẫn còn khoảng cách chính trị để củng cố quyền lực, đặc biệt nếu ngân sách mùa thu và các chính sách kinh tế được triển khai một cách hiệu quả.
Cơ hội xoay chuyển của Thủ tướng Keir Starmer
Bất chấp những đồn đoán về khả năng thay thế Thủ tướng Keir Starmer ngày càng tăng, một số nhà phân tích chính trị cho rằng ông vẫn đủ sức giữ vững quyền lực trước áp lực nội bộ. Lịch sử cho thấy chưa từng có một thủ tướng Công đảng nào bị chính đảng của mình trực tiếp lật đổ. Trong khi đó, đến nay, hầu hết các nghị sĩ Công đảng đều tin rằng Thủ tướng Starmer sẽ vượt qua sóng gió, dù họ thừa nhận bê bối vừa qua đã phần nào làm suy yếu vị thế của ông.
Nhìn lại quá khứ, cựu Thủ tướng Tony Blair và cựu Thủ tướng Gordon Brown là những ví dụ tiêu biểu. Ông Blair từng trải qua áp lực lớn vào năm 2006 khi một số đồng minh từ chức, nhưng vẫn giữ ghế thêm một năm trước khi rời nhiệm sở. Ông Gordon Brown cũng đối mặt với nhiều đơn từ chức trong nội bộ nhưng vẫn bám trụ đến năm 2010. Cựu lãnh đạo Công Đảng Jeremy Corbyn là người duy nhất phải trải qua một cuộc thách thức quyền lực từ đối thủ Owen Smith năm 2016, sau cuộc khủng hoảng Brexit. Dù vậy, ông Corbyn vẫn giành chiến thắng áp đảo nhờ sự ủng hộ mạnh mẽ từ các thành viên, củng cố vị thế trong đảng. Những ví dụ này cho thấy, ngay cả khi nội bộ rạn nứt, một thủ tướng có nền tảng vững chắc vẫn có khả năng duy trì quyền lực.
Đối với Thủ tướng Starmer, những chia rẽ gần đây trong nội bộ Công đảng, bao gồm các cáo buộc về âm mưu lật đổ ông từ các bộ trưởng cấp cao, chưa đủ để đe dọa vị thế của nhà lãnh đạo này. Hầu hết các nghị sĩ đều tin rằng ông có thể tránh được các thách thức trực tiếp. Tuy nhiên, việc các thông tin nội bộ được phơi bày công khai lại tạo ra cảm giác bất ổn, làm giảm phần nào uy tín và hình ảnh của Thủ tướng Starmer.
Mặt khác, trở ngại đối với bất kỳ ai muốn thách thức Thủ tướng Anh là không nhỏ. Một ứng viên cần nhận được sự ủng hộ từ ít nhất 81 trong tổng số 405 nghị sĩ Công đảng để tiến hành lật đổ vị trí lãnh đạo, điều này gần như là một nhiệm vụ bất khả thi trong bối cảnh Thủ tướng Starmer vẫn nhận được sự ủng hộ trong đảng. Ngay cả khi có thể đạt được, việc chống lại một thủ tướng đang nắm quyền và được đa số nghị sĩ ủng hộ sẽ gây tổn hại lớn cho uy tín cá nhân và khó có thể đảm bảo thành công lâu dài. Một số ý kiến cho rằng các phe nhóm có thể thử nghiệm bằng cách dùng một ứng viên ít nổi tiếng để khởi động thách thức, nhưng chiến lược này rủi ro cao và dễ dẫn đến thất bại công khai.
Những rủi ro hiện nay đối với vị thế của Thủ tướng Keir Starmer có thể chỉ là những ồn ào tạm thời, và chính trị gia 63 tuổi được dự đoán sẽ tiếp tục tại vị. Tuy nhiên, cuộc đấu quyền lực tại số 10 Phố Downing sẽ tiếp tục là tâm điểm của chính trường Anh trong những tuần tới, đặc biệt sau khi Ngân sách Mùa thu được công bố vào cuối tháng này. Theo nhận định của các chuyên gia, nếu kế hoạch ngân sách được thông qua suôn sẻ, ý tưởng thay thế lãnh đạo sẽ chỉ được cân nhắc lại trong các cuộc bầu cử địa phương vào tháng 5/2026, khi các thăm dò dự đoán Công Đảng có thể phải đối mặt với kết quả không mấy khả quan.
