ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Chiều 26/11, Hà Nội thông qua Nghị quyết về vùng phát thải thấp. Đây là một quyết định có thể xem là bước ngoặt lớn đối với giao thông đô thị và cả tương lai môi trường của Thành phố. Suốt nhiều năm qua, Hà Nội có những thời điểm nằm trong nhóm những đô thị ô nhiễm trong khu vực. Với nồng độ PM2.5 cao gần gấp đôi quy chuẩn quốc gia và hơn 8 triệu phương tiện đang lưu thông mỗi ngày, việc siết phương tiện chạy xăng, đặc biệt là xe máy xăng là một lựa chọn khó khăn nhưng cần thiết.

Việc Thành phố đã điều chỉnh phương thức áp dụng cấm theo khung giờ không chỉ là sự linh hoạt về mặt kỹ thuật, mà còn là minh chứng rằng Hà Nội hiểu rằng thay đổi thói quen đi lại của hàng triệu người không thể đột ngột, càng không thể áp đặt. Nhưng chính sự linh hoạt đó cũng đặt ra một yêu cầu khác: nếu muốn vùng phát thải thấp trở nên hiệu quả, người dân chúng ta phải có những lựa chọn di chuyển tốt hơn. Không ai có thể bị thuyết phục bởi một quyết định hạn chế, nếu điều đó đồng nghĩa với việc họ phải di chuyển khó khăn hơn, tốn thời gian hơn và tốn kém hơn.

Muốn “cấm” mà vẫn nhận được sự đồng thuận, theo các chuyên gia thì thành phố buộc phải mở rộng hạ tầng giao thông công cộng, đảm bảo buýt điện chạy đúng giờ, tuyến metro hoạt động ổn định, vỉa hè thông thoáng để người dân đi bộ vài trăm mét mà không bị cản trở. Đồng thời, Hà Nội phải nhanh chóng triển khai hệ thống trạm sạc, dịch vụ chia sẻ phương tiện và những chính sách hỗ trợ tài chính khi chuyển sang phương tiện xanh. Không thể nói đến chuyển đổi xanh khi các điều kiện cơ bản vẫn còn ở mức “thiếu trước hụt sau”.

Tác động của vùng phát thải thấp cũng không chỉ dồn vào một vài khu vực trung tâm như nhiều người lầm tưởng. Từ 2026 chỉ thí điểm một số phường ở Vành đai 1, nhưng đến năm 2030, toàn bộ khu vực trong Vành đai 3 sẽ nằm trong vùng kiểm soát. Điều này có nghĩa là hàng triệu người dân, từ trung tâm tới các khu dân cư, nơi ngõ nhỏ chằng chịt và xe máy là lựa chọn gần như duy nhất…sẽ phải thích nghi. Nếu thành phố không có phương án hỗ trợ phù hợp, sự lo ngại của người dân là hoàn toàn dễ hiểu.

Nhưng trong câu chuyện này chúng ta cũng cần nói thẳng là trách nhiệm không chỉ nằm ở phía chính quyền. Ô nhiễm không khí ở Hà Nội không phải do “ai đó” gây ra; nó là tổng hòa thói quen của tất cả chúng ta. Từ thói quen nổ máy đi 200 mét, ngại đi bộ, cho đến việc xem xe máy là lựa chọn duy nhất bất kể khoảng cách, tất cả những điều ấy đã góp phần khiến thành phố trở nên bức bối. Đòi hỏi thành phố phải sạch hơn, nhưng lại không chấp nhận từ bỏ những tiện lợi quen thuộc của bản thân, đó là nghịch lý mà nhiều người cần nhìn lại.

Chuyển đổi sang lối sống xanh không phải điều gì quá lớn lao. Nó bắt đầu từ những điều nhỏ nhất: đi bộ nhiều hơn, chia sẻ phương tiện khi có thể, kiểm tra khí thải xe, tránh tham gia giao thông vào giờ cao điểm nếu không thật sự cần thiết. Chính sự thay đổi nhỏ này mới là điều làm nên sự khác biệt lớn. Bởi cuối cùng, dù chính quyền có thể mở tuyến buýt, xây trạm sạc hay đưa ra nghị quyết, thì chính người dân mới là người quyết định mọi chính sách có thành công hay không. Không có sự đồng hành của người dân, mọi chính sách bền vững đều khó thành hiện thực.

Chuyển đổi xanh không chỉ là trách nhiệm mà còn là quyền lợi của người dân Hà Nội. Một thành phố ít bụi hơn, ít tiếng ồn hơn, ít tắc đường hơn và đáng sống hơn luôn là điều ai cũng mong muốn. Vì vậy, khi Hà Nội lựa chọn con đường vùng phát thải thấp, thực tế là thành phố đang đưa ra một tương lai tốt hơn cho tất cả chúng ta. Tương lai đó không nằm ở đề án, cũng không nằm trong nghị quyết, mà nằm trong mỗi quyết định di chuyển hằng ngày của người dân.

Đây không phải câu chuyện “cấm xe máy”, mà là câu chuyện Hà Nội đang muốn trở thành một đô thị văn minh, hiện đại và dễ thở hơn. Vấn đề chỉ còn lại là mỗi người chúng ta có chấp nhận thay đổi để cùng đi tới tương lai đó hay không?