ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Những ngày gần đây, đề xuất của Bộ Tài chính về việc nâng ngưỡng doanh thu miễn thuế đối với hộ kinh doanh từ 200 triệu lên 500 triệu đồng/năm đang tạo ra khá nhiều sự chú ý. Nếu được thông qua, khoảng 2,3 triệu hộ, tương đương 90% tổng số hộ kinh doanh trên cả nước, sẽ không phải nộp thuế thu nhập cá nhân. Với một nền kinh tế mà khu vực kinh doanh cá thể luôn chiếm vai trò đặc biệt, đây rõ ràng không chỉ là một điều chỉnh kỹ thuật về thuế, mà là một sự thay đổi có tính chất định hình lại hành vi và luồng tiền trong nền kinh tế.

Nhìn ở góc độ tài chính công, việc “miễn thuế cho đa số” tưởng chừng đi ngược với mục tiêu tăng thu ngân sách. Nhưng nếu đào sâu hơn, có thể thấy tinh thần của đề xuất này lại đang hướng tới một mặt trận khác: nuôi dưỡng nguồn thu trong dài hạn và tạo sự công bằng giữa các nhóm người nộp thuế. Suốt nhiều năm, hộ kinh doanh thường nằm trong vùng giao thoa, vừa không hoàn toàn là doanh nghiệp, vừa không giống người lao động làm công ăn lương. Vì thế, việc đặt một ngưỡng doanh thu cao hơn để họ không phải nộp thuế trong bối cảnh chi phí đầu vào tăng, sức mua chưa hẳn hồi phục mạnh, cũng là một cách giúp khu vực này “thở” và tiếp tục vận hành.

Điểm đáng chú ý là, khi ngưỡng miễn thuế nâng lên 500 triệu, chỉ những hộ có doanh thu từ 500 triệu đến 3 tỷ đồng mới bước vào cơ chế tính thuế theo thu nhập thực là doanh thu trừ chi phí, với thuế suất 15%. Đây là điều từng chỉ áp dụng cho doanh nghiệp nhỏ, và nay được mở rộng sang hộ kinh doanh. Nó đang đưa hộ kinh doanh tiệm cận với một chuẩn mực mới: thành thật hơn với chi phí, bài bản hơn trong quản trị tài chính, và đó cũng là tín hiệu cho quá trình chính thức hóa nền kinh tế.

Tuy nhiên, mọi sự thay đổi đều đi kèm chuyển động mới của thị trường. Khi đại đa số hộ kinh doanh không phải đóng thuế, sức chống chịu của họ trước biến động kinh tế sẽ được cải thiện, và điều này có lợi trực tiếp cho dòng vốn lưu thông trong khu vực bán lẻ – dịch vụ, nơi hộ kinh doanh chiếm tỷ lệ áp đảo. Nhưng ở chiều ngược lại, các doanh nghiệp sản xuất, đặc biệt trong ngành hàng tiêu dùng nhanh có thể đối mặt với một phép thử mới. Các hộ kinh doanh là kênh phân phối truyền thống quan trọng nhất của họ. Nếu chính sách thuế mới tạo động lực để hộ kinh doanh hoạt động mạnh mẽ hơn, thì cơ hội thị trường được mở rộng. Nhưng nếu nhóm nằm ngoài miễn thuế, tức nhóm từ 500 triệu đến 3 tỷ cảm thấy chi phí tuân thủ tăng lên, thì doanh nghiệp sản xuất sẽ phải điều chỉnh chính sách chiết khấu, hoặc đầu tư nhiều hơn vào hệ thống bán hàng hiện đại.

Điều đó có nghĩa là chính sách thuế tưởng như chỉ tác động tới hộ kinh doanh, nhưng thực chất có thể ảnh hưởng lan tỏa tới chuỗi cung ứng, từ nhà sản xuất đến bán lẻ và người tiêu dùng. Ở nơi mà chi phí bị đẩy lên, sức mua có thể chững lại. Ở nơi mà niềm tin thị trường tăng, tiêu dùng có thể bùng nổ.

Với hoạt động cho thuê bất động sản, việc giữ phương pháp đánh thuế theo tỷ lệ trên doanh thu với các trường hợp vượt 500 triệu đồng/năm lại là một thông điệp khác: giảm thủ tục thay vì tối đa hóa thu ngân sách. Không bù trừ, không quyết toán, không phải tự xác định chi phí, đó là cách để giảm ma sát hành chính và phù hợp với lĩnh vực có tính chất hợp đồng theo từng trường hợp.

Ở tầng sâu hơn, cuộc tranh luận xung quanh đề xuất này không nằm ở câu hỏi “miễn nhiều hay miễn ít”, mà ở cách chúng ta nhìn nhận vị trí của hộ kinh doanh trong một nền kinh tế thị trường hiện đại. Phải chăng đã đến giai đoạn mà hộ kinh doanh cần được hỗ trợ nhiều hơn để chuyển dịch sang một mô hình kinh doanh minh bạch, chuyên nghiệp và có khả năng tăng trưởng dài hạn? Và cũng phải chăng chúng ta đang dần bước ra khỏi tư duy thu ngân sách bằng “đánh thuế rộng” để chuyển sang nuôi dưỡng khu vực tạo ra việc làm, tạo ra tiêu dùng và tạo ra giá trị?

Nếu câu trả lời là “có”, thì mức 500 triệu đồng không đơn thuần là một con số, mà còn là lời nhắn gửi rằng hộ kinh doanh đang được coi là một lực kéo tăng trưởng, chứ không chỉ là một nhóm nộp thuế.

Kinh tế thị trường luôn vận hành theo quy luật tự nhiên: khi không khí thông thoáng, dòng tiền sẽ chạy. Khi dòng tiền chạy, sản xuất và tiêu dùng sẽ vận hành. Và khi nền kinh tế vận hành tốt, nguồn thu ngân sách sẽ tự nhiên tăng. Và có lẽ, chính sách thuế lần này đang được thiết kế theo đúng tinh thần đó.