ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Trong dòng chảy của đời sống hiện đại, nhiều loại hình nghệ thuật dân gian đang đứng trước những thách thức lớn về việc bảo tồn và phát huy. Thế nhưng, nghệ thuật hát chầu văn - một di sản văn hóa phi vật thể độc đáo vẫn đang chứng minh sức sống bền bỉ khi ngày càng có nhiều nghệ nhân, nhà nghiên cứu và bạn trẻ tâm huyết tìm cách gìn giữ, lan tỏa. Sức hút của hát chầu văn nằm ở giá trị nghệ thuật đặc sắc, hòa quyện giữa âm nhạc, thơ ca và biểu đạt cảm xúc.

Bà Đỗ Thị Bích Nguyệt - Phó Chủ nhiệm CLB hát văn và hát chầu văn Hà Nội thuộc Trung tâm Văn hóa Thư viện Hà Nội, đã có những chia sẻ sâu sắc với Đài Hà Nội về chủ đề: Sức sống của nghệ thuật hát chầu văn giữa dòng chảy hiện đại.

Phóng viên: Cơ duyên nào đã đưa bà đến với câu lạc bộ? Hiện nay, câu lạc bộ có những định hướng hoạt động như thế nào?

Bà Đỗ Thị Bích Nguyệt: Câu lạc bộ được thành lập vào tháng 10/2022 và cho đến nay, chúng tôi sắp chuẩn bị tổ chức kỷ niệm 3 năm ngày thành lập và hiện có 37 hội viên đang tham gia hoạt động tại câu lạc lạc bộ. Tôi cũng là một thành viên, tham gia câu lạc bộ từ những ngày đầu thành lập. Tuy nhiên trước đó, tôi đã có một thời gian hoạt động và học tập, hát văn, hát chầu văn và nhiều anh chị em ở trong câu lạc bộ cũng thế.

Định hướng hoạt động của câu lạc bộ là bảo trì, bảo tồn văn hóa truyền thống, cụ thể ở đây là hát văn và hát chầu văn. Ngoài ra, chúng tôi còn lan tỏa tinh thần gìn giữ, bảo tồn hát văn và hát chầu văn trong cộng đồng. Chúng tôi muốn rằng, mỗi người dân cảm thấy tự hào bởi đó là nghệ thuật độc đáo của cha ông để lại. Đến bây giờ, chúng tôi mong muốn phát triển và duy trì nó để cho mọi người hiểu.

Phóng viên: Giữa sự phát triển của âm nhạc hiện nay, có thể thấy rất nhiều các thể loại âm nhạc hiện đại đã được du nhập vào đất nước ta, cũng từng có thời gian hát chầu văn đứng trước nguy cơ bị mai một. Vậy trong quá trình duy trì câu lạc bộ, bà thấy câu lạc bộ gặp phải những khó khăn và thách thức như thế nào trong việc gìn giữ nghệ thuật hát chầu văn truyền thống?

Bà Đỗ Thị Bích Nguyệt: Đây là một câu lạc bộ được Trung tâm Văn hóa Thư viện thành phố Hà Nội thành lập. Tuy nhiên, chúng tôi cũng gặp nhiều khó khăn. Thuận lợi là chúng tôi được Trung tâm văn hóa thành phố Hà Nội tạo điều kiện về một nơi sinh hoạt định kỳ hàng tháng là rạp Kim Đồng (19 Hàng Bài, Hà Nội) và cho chúng tôi tham gia những sự kiện do trung tâm tổ chức.

Tuy nhiên, về kinh phí tài chính, anh chị em phải tự túc để hoạt động bởi vì câu lạc bộ không có nguồn kinh phí định kỳ. Vì chúng tôi yêu chầu văn, hát văn nên chúng tôi tự lo kinh phí này. Khi chúng tôi biểu diễn nhiều, có một tiếng vang nhất định thì mọi người sẽ mời đến những sự kiện, qua đó có một chút kinh phí để chúng tôi gom vào hỗ trợ các hoạt động của câu lạc bộ. Cái khó khăn thứ hai là các anh chị em ở rất nhiều độ tuổi, ở nhiều địa phương trong Hà Nội, nên để cùng nhau tập luyện được thì phải vượt qua nhiều hoàn cảnh riêng.

Phóng viên: Câu lạc bộ đã có hàng trăm buổi biểu diễn, giúp loại hình nghệ thuật truyền thống của dân tộc được lan tỏa rộng rãi không chỉ ở Hà Nội mà còn trên khắp cả nước. Vậy sau 3 năm với sự nỗ lực, đồng hành của các thành viên câu lạc bộ, bà nhận thấy sự đón nhận và thay đổi của khán giả như thế nào với nghệ thuật hát chầu văn?

Bà Đỗ Thị Bích Nguyệt: Khi chưa vào câu lạc bộ, khi chưa thực sự tập hát văn và hát chầu văn thì tôi cảm thấy mình không biết nhiều. Nhưng khi đã tham gia rồi, tôi thấy rằng đời sống của hát văn, hát chầu văn có một sức mạnh, được cộng đồng rất yêu mến. Chúng tôi đã tham gia nhiều chương trình và ở đâu cũng được bà con đón nhận một cách nồng nhiệt. Hát văn và hát chầu văn là một nghệ thuật đặc sắc, đàn ca sáo nhị rồi là những lớp diễn xướng rồi, những người hát, sân khấu thì rực rỡ, sắc màu, âm thanh rộn ràng và điều đó tạo nên một sự sống động, linh hoạt.

Theo quy định của Trung tâm, một tháng chúng tôi sẽ sinh hoạt một buổi ở trên rạp Kim Đồng. Nhưng ngoài ra, để nâng cao trình độ của anh chị em thì câu lạc bộ chúng tôi còn tự tổ chức các buổi tập khác vào các tối thứ Sáu tại 14 Cát Linh.

Phóng viên: Từ những hoạt động thực tế đó, theo bà, giữa sự phát triển của âm nhạc hiện đại ngày nay thì nghệ thuật hát chầu văn có một chỗ đứng như thế nào trong đời sống văn hóa của Hà Nội?

Bà Đỗ Thị Bích Nguyệt: Tôi nghĩ rằng bên cạnh sự phát triển của văn hóa nghệ thuật thì hát văn và hát chầu văn có một sức sống riêng. Điều này nếu như bạn lên mạng bạn search bằng chữ hát văn hay hát chầu văn bạn sẽ thấy rằng, số lượng người tham gia hoặc những câu lạc bộ rất nhiều. Phải thực sự đi vào đời sống mới thấy được rằng, bộ môn nghệ thuật này có một sức sống rất mạnh mẽ. Hiện nay, người dân Việt vẫn đang rất yêu và đam mê hát văn, hát chầu văn.

Hiện nay, việc phát triển, định hướng và đầu tư hát văn, hát chầu văn là một hướng rất tốt cho đất nước. Bởi vì hát văn và hát chầu văn có đời sống tâm linh của người Việt, khi đi ra quốc tế thì rất được các nước bạn và cộng đồng quốc tế đón nhận. Tôi nghĩ rằng, hiện nay cũng có nhiều bình luận hay là ý kiến đa chiều. Thế nhưng, để cho hoạt động hát văn, hát chầu văn thực sự được khẳng định và được định hướng tốt của Nhà nước thì nên có sự quản lý và những quy định rõ ràng, tạo một hành lang pháp lý an toàn để mọi người hoạt động nghề và cống hiến.

Phóng viên: Là một người không chỉ đam mê mà còn có rất nhiều tâm huyết trong việc gìn giữ, bảo tồn và phát huy nghệ thuật hát chầu văn, bà có cảm nhận như thế nào trong việc thành phố Hà Nội những năm gần đây đang dành nhiều sự quan tâm hơn cho các loại hình nghệ thuật dân gian truyền thống?

Bà Đỗ Thị Bích Nguyệt: Trong những năm gần đây, tôi thấy thành phố Hà Nội đã rất quan tâm đến lĩnh vực này. Điều này thể hiện qua việc: nhiều lễ hội được thành phố tổ chức đều có sự xuất hiện của mảng hát văn và hát chầu văn. Trước đây, có những giai đoạn hát chầu văn sẽ bị hạn chế, nhưng đến giai đoạn hiện nay thì đều được khích lệ và có nhiều câu lạc bộ hát văn, hát chầu văn ra đời, nhiều người cũng đi theo con đường này. Không những thế, hát văn, hát chầu văn còn được đưa lên sân khấu lớn, điển hình như ca nương Kiều Anh đưa “Cô đôi thượng ngàn” lên trên sân khấu hay là nghệ sĩ Xuân Hinh từng đưa mảng hát văn này đến công chúng rất thành công.

Tôi cho rằng đấy là một sự phát triển và nó đang đi đúng hướng. Nếu như càng ngày càng nhận được sự quan tâm và định hướng tốt hơn, có những quy định chặt chẽ hơn thì hát chầu văn vừa có định hướng phát triển, vừa được bảo vệ và đi đúng trong hành lang an toàn. Khi ấy, tôi nghĩ rằng mình đã giữ gìn được một vốn nghệ thuật truyền thống của cha ông để lại.

Phóng viên: Xin cảm ơn những chia sẻ rất tâm huyết của bà Đỗ Thị Bích Nguyệt - Phó Chủ nhiệm CLB hát văn và hát chầu văn Hà Nội.

Có thể thấy, giữa nhịp sống hiện đại, nghệ thuật hát chầu văn vẫn giữ được sức sống riêng, trở thành nhịp cầu nối quá khứ với hiện tại. Việc gìn giữ và lan tỏa loại hình nghệ thuật này không chỉ là trách nhiệm của các nghệ nhân, các nghệ sĩ, các câu lạc bộ như CLB hát văn và hát chầu văn Hà Nội mà còn là sự chung tay của cộng đồng để những giá trị văn hóa truyền thống tiếp tục được tỏa sáng ở Thủ đô.