Quyết định táo bạo của Thành ủy Hà Nội Mùa thu 1945
Đảng bộ Hà Nội đóng vai trò then chốt khi lãnh đạo nhân dân giành chính quyền từ tay Nhật và chính phủ bù nhìn, góp phần vào thắng lợi chung của cả nước trong cuộc Tổng khởi nghĩa tháng 8/1945.
Trước sự tác động thuận lợi của tình hình quốc tế và phong trào cách mạng trong nước dâng cao, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Trung ương Đảng đã thực hiện những quyết định hành động một cách kiên quyết và nhanh chóng để lãnh đạo nhân dân vùng lên giành chính quyền trong toàn quốc. Lúc này, vai trò của Thủ đô Hà Nội là rất quan trọng.
Sau khi phân tích tình hình, nhất là căn cứ vào thực tế cuộc biểu tình ngày 17/8/1945, Hội nghị nhất trí nhận định: tuy giữa ta và địch có sự chênh lệch lớn về mặt quân sự nhưng lực lượng chính trị quần chúng của ta rõ ràng là mạnh hơn hẳn địch. Hội nghị cũng dự kiến khả năng xấu: nếu như quân Nhật gây ra xung đột vũ trang thì ta quyết định đoạt lấy vũ khí, củng cố và phát triển lực lượng, chờ quân giải phóng về cùng phối hợp tiến công chiếm lại thành phố.
Đây cũng là ngày không thể nào quên trong ký ức của ông Trần Quang Nghĩa, chiến sĩ Việt Minh thành Hoàng Diệu. Ông cùng đồng đội góp phần phá cuộc mít tinh của chính quyền bù nhìn Trần Trọng Kim tại Nhà hát Lớn Hà Nội, biến nó thành cuộc biểu tình lớn ủng hộ Việt Minh.
Ông Trần Quang Nghĩa, Cựu đoàn viên Đoàn thanh niên cứu quốc Thành Hoàng Diệu, cho biết: “Cân nhắc về thời điểm tổng khởi nghĩa, Thành ủy Hà Nội và Ủy ban Khởi nghĩa đã đưa ra quyết định lịch sử, bởi nếu ngày 18/8 sẽ không kịp và để đến ngày 20/8 thì đã trễ, đó là tranh luận của Hội nghị trong cả một đêm. Do vậy, quyết định chọn ngày 19/8 được coi là 'thời cơ vàng'”.
Quyết định khởi nghĩa thể hiện năng lực, bản lĩnh của tập thể Thành ủy; phù hợp, sát với tình hình thực tế của Hà Nội nhưng cũng rất táo bạo, quyết đoán. Bí thư Thành ủy Nguyễn Quyết và các đồng chí lãnh đạo Thành ủy Hà Nội đã không thụ động chờ đợi; quyết đoán, dám chịu trách nhiệm trước nhân dân, trước Đảng trong tình thế cấp bách ở một thời cơ có một không hai trong lịch sử.
GS.TSKH Vũ Minh Giang, Phó Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam cho hay: “Việc nhân dân tiến tới Bắc Bộ Phủ trong ngày khởi nghĩa đông như thế không chỉ là công sức của chính quyền Trung ương lâm thời mà trong đó có cả sự sáng tạo của Đảng bộ Hà Nội. Cuộc khởi nghĩa giành chính quyền tại Hà Nội diễn ra khá sớm, nhanh gọn, không đổ máu và góp phần quyết định vào thắng lợi vang dội của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 trên toàn quốc”.
Đến gần ngày khởi nghĩa, Đảng bộ Hà Nội tuy chỉ có 50 Đảng viên nhưng là một Đảng bộ mạnh. Trong hoàn cảnh khó khăn, mỗi Đảng viên từ Thành ủy đến các đồng chí phụ trách các đoàn thể, lực lượng vũ trang,... đều xác định tinh thần sẵn sàng hy sinh, chịu đựng gian khổ, đoàn kết nhất trí và đã phát huy cao độ tinh thần độc lập, sáng tạo, tìm mọi cách để hoàn thành nhiệm vụ.
Đại tướng Nguyễn Quyết (1922 - 2024), Nguyên Bí thư Trung ương Đảng, Nguyên Bí thư Thành ủy Hà Nội cho rằng: "Cách mạng là phải thực hiện đường lối của Đảng một cách sáng tạo. Hà Nội đã sáng tạo về cách xây dựng lực lượng, cách đấu tranh, cách biến sức mạnh nhân dân, quần chúng thành sức mạnh chiến đấu. Vậy nên cuộc Cách mạng Tháng 8 là cuộc cách mạng theo tư tưởng nhân văn".
Khởi nghĩa ở Hà Nội thắng lợi có vai trò đặc biệt quan trọng, là một đòn chí mạng vào trung tâm “thần kinh đầu não” của địch ở Việt Nam, làm tê liệt nặng nề hơn hệ thống chính quyền của Nhật và tay sai, tạo thêm thế và lực cho cách mạng trong cả nước, nêu gương cho các thành phố khác noi theo.
Cả nước theo gương Hà Nội, vận dụng kinh nghiệm khởi nghĩa ở Hà Nội nên đã nhất tề đứng lên khởi nghĩa thành công, giành được độc lập cho dân tộc. Đồng thời, Hà Nội khởi nghĩa thành công đã tạo điều kiện thuận lợi để chính quyền cách mạng chủ động chuẩn bị cho ngày 2/9/1945 - khi Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
