Những bước đi mới của Israel gây leo thang căng thẳng
Thủ tướng Israel tuyên bố chấp nhận nối lại đàm phán nhưng vẫn quyết tâm thông qua kế hoạch đánh bại Hamas và kiểm soát thành phố Gaza.
Tình hình chiến sự tại Gaza chưa có dấu hiệu hạ nhiệt khi mới đây Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tuyên bố chấp nhận nối lại đàm phán nhưng vẫn quyết tâm thông qua kế hoạch đánh bại Hamas và kiểm soát thành phố Gaza - nơi tập trung đông dân cư và là đầu não của dải Gaza. Chiến dịch tại thành phố Gaza được coi là nỗ lực nhằm giành quyền kiểm soát hoàn toàn các khu vực mà Israel cho rằng tại đó Hamas vẫn còn hoạt động, bao gồm cả nơi những con tin cuối cùng còn bị giam giữ. Tuy nhiên, bước đi quân sự này có thể làm trầm trọng thêm tình hình nhân đạo vốn đã rất khó khăn tại khu vực.
Kế hoạch kiểm soát thành phố Gaza của Israel
Ngày 21/8, Thủ tướng Benjamin Netanyahu cho biết, Israel sẽ ngay lập tức nối lại các cuộc đàm phán về việc trả tự do cho toàn bộ con tin đang bị giam giữ tại Gaza, cũng như tìm kiếm việc chấm dứt cuộc chiến đã kéo dài gần hai năm, nhưng chỉ trên những điều kiện mà Israel chấp nhận được.
Đây là phản ứng đầu tiên của ông Netanyahu trước đề xuất ngừng bắn tạm thời do Ai Cập và Qatar đưa ra, vốn đã được Hamas chấp thuận hôm 18/8. Một quan chức Israel cho biết, phái đoàn đàm phán sẽ được cử đi ngay sau khi địa điểm tổ chức các cuộc thương lượng được xác định.
Đề xuất này kêu gọi một lệnh ngừng bắn tạm thời kéo dài 60 ngày và trả tự do cho 10 tù nhân còn sống cùng 18 thi thể bị Hamas giam giữ tại Gaza. Đổi lại, Israel sẽ trả tự do cho khoảng 200 người Palestine bị Israel giam giữ. Khi lệnh ngừng bắn tạm thời có hiệu lực, Hamas và Israel sẽ bắt đầu đàm phán về lệnh ngừng bắn vĩnh viễn, bao gồm cả việc trả tự do cho những con tin còn lại.
Phát biểu trước binh sĩ gần biên giới Gaza, ông Netanyahu nhấn mạnh, ông vẫn quyết tâm thông qua kế hoạch đánh bại Hamas và kiểm soát thành phố Gaza.
“Tôi đã tới Sư đoàn Gaza để phê chuẩn các kế hoạch mà quân đội Israel trình lên cho tôi và Bộ trưởng Quốc phòng về việc giành quyền kiểm soát thành phố Gaza và đánh bại Hamas. Tôi rất trân trọng sự hiện diện của lực lượng dự bị, cũng như quân thường trực, trong mục tiêu trọng yếu này. Đồng thời, tôi đã chỉ thị khởi động ngay các cuộc đàm phán nhằm giải thoát toàn bộ con tin và chấm dứt chiến tranh, nhưng trên những điều kiện phù hợp với lợi ích của Israel”.
Thủ tướng Benjamin Netanyahu
Trước đó, ngày 20/8, người phát ngôn Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF), Chuẩn tướng Effie Defrin xác nhận, IDF đã bắt đầu những bước đầu tiên trong chiến dịch tấn công vào thành phố Gaza.
“Chúng tôi không chờ đợi nữa. Chúng tôi đã bắt đầu các hoạt động chuẩn bị và những bước đầu tiên của cuộc tấn công vào thành phố Gaza. Và đến lúc này, lực lượng IDF đã kiểm soát được vùng ngoại ô của thành phố”.
Chuẩn tướng Effie Defrin - Người phát ngôn quân đội Israel
Ngoài ra, theo người phát ngôn IDF, trong tuần này Israel sẽ triệu tập khoảng 60.000 quân dự bị và thêm 20.000 quân dự bị nữa vào cuối tháng nhằm chuẩn bị cho chiến dịch quân sự tại thành phố Gaza. Động thái đánh dấu đợt điều động quân đội lớn nhất của Israel trong nhiều tháng qua. Tuy nhiên, việc huy động lực lượng quy mô lớn như vậy dự kiến sẽ mất nhiều tuần.
Thủ tướng Benjamin Netanyahu đang chịu áp lực từ một số thành viên cực hữu trong liên minh cầm quyền, yêu cầu ông bác bỏ phương án ngừng bắn tạm thời và tiếp tục chiến tranh nhằm tiến tới kiểm soát hoàn toàn Gaza.
Thành phố Gaza là thành trì quân sự và chính trị của Hamas, đồng thời là nơi trú ẩn cuối cùng của dân thường ở phía Bắc Dải Gaza, với hàng trăm nghìn người đang tập trung. Israel dự kiến sẽ nhắm vào hệ thống đường hầm ngầm rộng lớn của Hamas tại đây. Dù Israel đã loại bỏ được nhiều thủ lĩnh cấp cao của Hamas, một phần lực lượng được cho là vẫn đang tái tổ chức và tiếp tục phóng rocket sang Israel. Ông Netanyahu khẳng định mục tiêu của cuộc chiến là giải cứu những con tin còn lại và đảm bảo Hamas cùng các nhóm khác không còn khả năng đe dọa Israel. Tuy nhiên, một số nhà phân tích trong và ngoài Israel cho rằng, những động thái quân sự hiện tại có thể là cách gây sức ép với Hamas nhằm đạt được một thỏa thuận tốt hơn. Tuy nhiên, số khác, như nhà phân tích an ninh kỳ cựu Ronen Bergman lại nhận định, ông Netanyahu có thể muốn kéo dài cuộc chiến trong nhiều năm nữa, nhằm trì hoãn các vụ kiện tụng cá nhân và bảo vệ vị trí chính trị của mình.
Động thái quân sự của Israel cũng có nguy cơ gây rủi ro khi người Israel lo sợ rằng Hamas sẽ giết số con tin còn lại nếu chiến dịch quân sự của Israel tiếp diễn.
Chiến dịch quân sự mới của Israel có thể làm trầm trọng thêm tình hình nhân đạo vốn đã rất khó khăn tại dải Gaza. Khu vực này đã trải qua nhiều đợt xung đột trong thời gian dài, khiến cơ sở hạ tầng bị tàn phá nghiêm trọng. Điều kiện sống tại Gaza hiện ở mức báo động, đặc biệt là về nhu cầu lương thực, nước sạch và dịch vụ y tế cơ bản.
Cuộc khủng hoảng nhân đạo ngày càng trầm trọng
Liên hợp quốc đã lên tiếng bày tỏ quan ngại sâu sắc trước kế hoạch chiếm thành phố Gaza, cho rằng động thái này có thể làm trầm trọng thêm tình hình nhân đạo vốn đã rất khó khăn tại khu vực. Ngày 20/8, người phát ngôn của Tổng Thư ký Liên hợp quốc, ông Stephane Dujarric cho biết tại một cuộc họp báo rằng, tổ chức này kiên quyết phản đối các hoạt động quân sự mới có khả năng dẫn tới làn sóng di tản quy mô lớn.
"Chúng tôi đã thấy quyết định chính trị hướng đến các hoạt động quân sự đó và chúng tôi kiên quyết phản đối. Bất kỳ chiến dịch mở rộng nào tại thành phố Gaza đều có nguy cơ tạo ra một cuộc di tản hàng loạt khác của những người đã nhiều lần phải rời bỏ nơi cư trú kể từ khi giai đoạn xung đột này bắt đầu".
Ông Stephane Dujarric - Người phát ngôn của Tổng Thư ký LHQ
Hội Chữ thập đỏ cảnh báo, các chiến dịch quân sự được Israel đẩy mạnh nhằm giành quyền kiểm soát thành phố Gaza sẽ gây thêm đổ máu và khiến tình hình nhân đạo tại đây rơi xuống mức tồi tệ hơn nữa. Ông Christian Cardon, người phát ngôn chính của Ủy ban Chữ thập đỏ Quốc tế (ICRC) nhấn mạnh, leo thang giao tranh tại Gaza đồng nghĩa với nhiều cái chết hơn, thêm người phải sơ tán, thêm sự tàn phá và hoảng loạn. Gaza là một không gian khép kín, nơi không ai có thể thoát ra ngoài và tình trạng tiếp cận y tế, lương thực cũng như nước sạch đang ngày càng cạn kiệt. Sau gần 2 năm xung đột, Gaza đang phải đối mặt với tình trạng nhân đạo khẩn cấp với hệ thống y tế gần như sụp đổ hoàn toàn, thực phẩm, nước sạch đều khan hiếm, trong khi người dân không còn nơi nào an toàn để đi.
Ông Philippe Lazzari, người đứng đầu Cơ quan Cứu trợ của Liên hợp quốc dành cho người tị nạn Palestine (UNRWA) ngày 21/8 bày tỏ lo ngại rằng, trẻ em suy dinh dưỡng ở Dải Gaza có thể tử vong nếu không có biện pháp cứu trợ khẩn cấp trong bối cảnh Israel mở chiến dịch quân sự tại thành phố Gaza. Dữ liệu của UNRWA ghi nhận số trẻ em bị suy dinh dưỡng ở Gaza đã tăng gấp sáu lần kể từ tháng 3.
“Một cộng đồng dân cư vô cùng yếu ớt, nay lại phải hứng chịu một chiến dịch quân sự lớn. Nhiều người đơn giản sẽ không còn đủ sức để di tản lần nữa. Rất nhiều em nhỏ sẽ không qua khỏi. Đây là nạn đói được tạo ra, có chủ đích. Thực phẩm đã bị biến thành công cụ chiến tranh”.
Ông Philippe Lazzari - Người đứng đầu UNRWA
Hồi tháng 5, một tổ chức giám sát nạn đói toàn cầu từng cảnh báo, khoảng 500.000 người ở Dải Gaza đứng trước nguy cơ chết đói, song chưa dùng đến thuật ngữ “nạn đói” chính thức.
Trong bối cảnh tình hình ngày càng tuyệt vọng, người dân Gaza ngày 21/8 đã tổ chức một cuộc biểu tình hiếm hoi phản đối chiến tranh. Hàng trăm người tập trung tại thành phố Gaza, mang theo biểu ngữ với dòng chữ: “Hãy chấm dứt chiến tranh”, “Cứu lấy Gaza” và “Gaza đang chết dần vì bom đạn, đói khát và đàn áp”.
Hàng ngàn người Palestine đã phải rời bỏ nhà cửa khi xe tăng Israel tiến gần đến thành phố Gaza trong 10 ngày qua.
Cơ quan Liên hợp quốc về người tị nạn Palestine (UNRWA) ước tính, 90% cư dân tại Dải Gaza đã phải di dời, đồng thời cảnh báo rằng, các nơi trú ẩn đang xuống cấp và bất kỳ sự di dời nào nữa sẽ làm tình hình trở nên tồi tệ hơn.
Bộ Nội vụ Palestine lên án hành động kiểm soát thành phố Gaza của Israel là "bản án tử hình" đối với hơn một triệu người dân đang sinh sống tại đây.
Bên cạnh việc triển khai chiến dịch quân sự tại thành phố Gaza, Israel còn phê duyệt kế hoạch định cư mới ở Bờ Tây, động thái mà quan chức nước này nói là sẽ "xóa sổ ý tưởng về Nhà nước Palestine". Liên hợp quốc và nhiều quốc gia phương Tây đã bày tỏ quan ngại kế hoạch tái định cư E1 mà Israel vừa phê duyệt tại Bờ Tây bị chiếm đóng, cho rằng dự án này sẽ chia cắt Bờ Tây khỏi Đông Jerusalem và đe dọa nghiêm trọng triển vọng giải pháp hai nhà nước.
Kế hoạch xây dựng khu định cư gây tranh cãi của Israel
Bộ trưởng Tài chính Israel Bezalel Smotrich hôm 20/8 thông báo, ủy ban quy hoạch thuộc Bộ Quốc phòng nước này đã phê duyệt kế hoạch xây dựng khoảng 3.400 ngôi nhà cho người định cư ở E1, vùng đất trống nằm ở phía Đông Jerusalem.
"Với E1, chúng tôi sẽ thực hiện thành công điều được hứa hẹn trong nhiều năm qua. Ý tưởng về Nhà nước Palestine đang bị xóa sổ, không chỉ bằng khẩu hiệu mà còn cả hành động”.
Ông Bezalel Smotrich - Bộ trưởng tài chính Israel
Israel Peace Now - tổ chức chuyên theo dõi hoạt động định cư ở Bờ Tây nói rằng, hạ tầng có thể sẽ bắt đầu được xây dựng trong vài tháng tới, còn nhà ở là khoảng một năm.
Dự án E1 sẽ xây dựng khoảng 3.400 ngôi nhà ở vùng đất nằm giữa TP. Maale Adumim ở Bờ Tây và Jerusalem. Dự án E1 sẽ chia đôi Bờ Tây bị Israel chiếm đóng và cắt khu vực này khỏi Đông Jerusalem. Kế hoạch cho dự án E1 đã bị đóng băng vào năm 2012 và 2020 do sự phản đối của Mỹ và châu Âu vì lo ngại nó có thể làm cản trở thỏa thuận hòa bình trong tương lai với người Palestine.
Bộ Ngoại giao Palestine lên án thông báo của Israel, cho rằng dự án E1 sẽ khiến các cộng đồng Palestine sống tại khu vực bị cô lập và hạ thấp khả năng đạt được giải pháp hai nhà nước.
Người phát ngôn Liên hợp quốc Stephane Dujarric khẳng định, quyết định của Israel sẽ phá hỏng giải pháp hai Nhà nước, đồng thời kêu gọi Chính phủ Israel lập tức dừng mọi hoạt động mở rộng định cư. Ông nhấn mạnh rằng, việc Israel tiếp tục triển khai kế hoạch E1 đi ngược lại các nghị quyết của LHQ và đe dọa làm trầm trọng thêm tình hình vốn đã căng thẳng tại Trung Đông.
“Chúng tôi lên án quyết định của Israel về việc mở rộng khu định cư mới này, điều đó sẽ như một nhát dao xuyên thẳng vào trái tim của giải pháp hai nhà nước. Chúng tôi kêu gọi chính phủ Israel chấm dứt mọi hoạt động định cư.”
Ông Stephane Dujarric - Người phát ngôn của Tổng Thư ký LHQ
Ngày 21/8, ngoại trưởng của 21 quốc gia cùng đại diện nhiều tổ chức quốc tế đã ra tuyên bố chung phản đối kế hoạch xây dựng khu định cư mới của Israel tại khu vực E1, gần phía Đông Jerusalem, coi đây là hành động “không thể chấp nhận và vi phạm luật pháp quốc tế”. Tuyên bố cũng cảnh báo động thái này có nguy cơ "làm suy yếu an ninh, gia tăng bạo lực và bất ổn, đẩy khu vực rời xa hòa bình".
Động thái này diễn ra sau khi Ngoại trưởng Anh David Lammy triệu tập Đại sứ Israel tại London, bà Tzipi Hotovely, tới Bộ Ngoại giao để phản đối quyết định của Ủy ban Quy hoạch cấp cao Israel phê duyệt kế hoạch định cư ở E1. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Anh nhấn mạnh, việc triệu tập đại sứ là nhằm bày tỏ quan ngại nghiêm trọng trước bước đi mới của Israel.
Người phát ngôn Chính phủ Đức cũng cảnh báo việc mở rộng khu định cư vi phạm luật pháp quốc tế và cản trở giải pháp hai nhà nước, vốn đã được quốc tế công nhận. Quốc gia châu Âu cũng kêu gọi Israel tránh những hành động đơn phương có thể khiến tình hình thêm căng thẳng.
Liên minh châu Âu (EU) cũng ra tuyên bố cho rằng, các khu định cư của Israel tại Bờ Tây là bất hợp pháp theo luật pháp quốc tế, đồng thời kêu gọi Israel ngừng mọi kế hoạch xây dựng mới, trong đó có dự án E1. EU nhấn mạnh việc định cư mở rộng sẽ làm suy yếu nỗ lực quốc tế nhằm đạt được hòa bình bền vững dựa trên giải pháp hai nhà nước.
Israel đã xem xét dự án E1 trong hơn hai thập kỷ, nhưng không thể thực hiện do chịu sức ép từ các chính quyền tiền nhiệm của Mỹ và châu Âu. Phần lớn cộng đồng quốc tế coi việc Israel xây dựng khu định cư ở Bờ Tây là bất hợp pháp và cản trở nỗ lực tiến tới hòa bình.
Tái khởi động dự án có thể sẽ khiến Israel bị cô lập hơn nữa, giữa lúc nước này bị một số đồng minh phương Tây chỉ trích vì leo thang chiến dịch ở Dải Gaza. Một số quốc gia đã thông báo sẽ công nhận Nhà nước Palestine tại Đại hội đồng Liên hợp quốc vào tháng 9 để phản đối Israel. Pháp và Saudi Arabia sẽ đồng chủ trì một hội nghị về giải pháp hai nhà nước tại New York (Mỹ) vào tháng 9/2025.
Theo Tân Hoa xã, các nhà phân tích cho rằng, động thái của Israel tại E1 cũng có thể làm kéo dài cuộc xung đột ở Dải Gaza. Kế hoạch của Israel tại E1 được coi là bằng chứng rõ ràng hơn cho thấy họ từ chối hòa bình và tìm cách sáp nhập vùng đất bị chiếm đóng và điều này có thể khơi dậy sự phản kháng.
Các chuyên gia nhận định, động thái tại thành phố Gaza và Bờ Tây cho thấy Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đang nhượng bộ trước quan điểm cứng rắn của các đồng minh trong liên minh nhằm duy trì quyền lực, ngay cả khi điều đó khiến Israel bị cô lập trên trường quốc tế. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cho rằng, cuộc tấn công quân sự ở Gaza mà Israel đang chuẩn bị thực hiện chỉ có thể dẫn đến thảm họa cho cả hai dân tộc và có nguy cơ đẩy toàn khu vực vào vòng xoáy chiến tranh lâu dài.
