Nhật Bản kỳ vọng thay đổi từ lãnh đạo mới của LDP
Đảng Dân chủ Tự do (LDP) Nhật Bản sẽ tổ chức bầu chọn chủ tịch mới vào ngày 4/10, trong bối cảnh khoảng trống quyền lực xuất hiện sau khi ông Shigeru Ishiba buộc phải từ chức hồi tháng 7.
Tuy nhiên, bất kể ai lên nắm quyền cũng sẽ phải đối mặt với những thách thức mà ông Ishiba chưa thể giải quyết, từ lạm phát, đồng Yên yếu, chi phí sinh hoạt leo thang, cho đến tình trạng dân số già hóa và môi trường an ninh khu vực đầy bất ổn.
Cuộc đua vị trí lãnh đạo LDP
Cuộc bầu cử của Đảng Dân chủ Tự do (LDP) ngày 4/10 được dự đoán sẽ phải bước vào vòng bầu cử thứ hai vì không ai trong số ba ứng cử viên hàng đầu được dự đoán sẽ giành được đa số phiếu trong vòng đầu tiên.
Trong số 5 ứng cử viên cho chức Chủ tịch Đảng LDP, nổi bật nhất là Bộ trưởng Nông nghiệp Shinjiro Koizumi và cựu Bộ trưởng Nội vụ Sanae Takaichi, những người liên tục dẫn đầu các cuộc thăm dò dư luận.
Chánh Văn phòng Nội các Yoshimasa Hayashi đang thu hẹp khoảng cách, song khó bắt kịp hai ứng viên hàng đầu. Hai gương mặt còn lại, cựu Bộ trưởng An ninh Kinh tế Takayuki Kobayashi và cựu Tổng Thư ký LDP Toshimitsu Motegi, bị đánh giá yếu thế hơn.
Cuộc bầu cử sẽ phân bổ 590 phiếu bầu, trong đó 295 phiếu từ các nghị sĩ LDP tại Thượng viện và Hạ viện, và 295 phiếu theo tỷ lệ từ đảng viên cơ sở. Ai giành đa số tuyệt đối ngay vòng đầu sẽ chiến thắng; nếu không, hai ứng viên dẫn đầu sẽ bước vào vòng hai. Trong vòng hai, 295 nghị sĩ và 47 chi bộ cấp tỉnh sẽ bỏ phiếu, khiến lá phiếu nghị sĩ mang trọng lượng lớn hơn. Ứng cử viên nào giành được hơn 171/342 phiếu bầu sẽ giành chiến thắng.
Cả ông Koizumi và bà Takaichi vẫn được đánh giá cao nhưng các cuộc thăm dò của giới truyền thông vẫn chưa thống nhất về việc ai đang giành được nhiều sự ủng hộ hơn.
Theo khảo sát mới nhất của Nikkei-TV Tokyo, Bộ trưởng Nông nghiệp Koizumi dẫn đầu với hơn 80 nghị sĩ ủng hộ, so với khoảng 60 của ông Hayashi và 40 của bà Takaichi. Ông Hayashi nhận được sự ủng hộ từ một đảng từng do cựu Thủ tướng Fumio Kishida lãnh đạo, nơi ông từng giữ chức vụ điều hành. Ông cũng nhận được sự ủng hộ của một số nhà lập pháp từng ủng hộ Thủ tướng đương nhiệm Shigeru Ishiba trong cuộc tranh cử tổng thống năm 2024.
Trong khi đó, các cuộc thăm dò trong Đảng LDP cho thấy bức tranh khác biệt: khảo sát của Kyodo News ghi nhận bà Takaichi đứng đầu trong nhóm đảng viên cơ sở (34,4%), tiếp theo là ông Koizumi (29,3%) và thứ ba là ông Hayashi (19,5%). Ngược lại, khảo sát của Yomiuri Shimbun cho thấy ông Koizumi chiếm ưu thế (40%) còn bà Takaichi chỉ đạt 25%.
Điểm đáng chú ý là ở vòng bầu cử năm ngoái, ông Koizumi đã nhận được số phiếu bầu cao nhất từ các nghị sĩ ở vòng đầu tiên nhưng không giành đủ số phiếu từ các thành viên cấp cơ sở để giành chiến thắng trong cuộc bầu cử.
Trong khi bà Takaichi lại thể hiện sức mạnh ở nông thôn, nơi vốn là điểm tựa truyền thống của LDP. Điều này khiến vòng bầu cử 2025 càng trở nên khó lường.
Theo khảo sát của Jiji Press, tại 47 chi bộ tỉnh, hai ứng cử viên Takaichi và Koizumi hiện đang ngang ngửa ở tám chi bộ. Đây là dấu hiệu cho thấy sự ủng hộ dành cho các ứng viên bị phân tán.
Ở góc nhìn cử tri, nhiều người dân nhấn mạnh đến năng lực lãnh đạo thực chất và mức độ ủng hộ thực sự trong đảng.
"Cá nhân tôi thích ông Koizumi hơn, nhưng nhìn vào bức tranh lớn hơn, tôi nghĩ bà Takaichi có lẽ là lựa chọn tốt hơn. Lý do của tôi là ông Koizumi chỉ nổi tiếng với công chúng. Ông ấy nói về các vấn đề như gạo và những thứ khác, nhưng ông ấy chưa thực sự làm được điều gì đáng kể. Mặt khác, bà Takaichi có vẻ như là một người thực sự nghĩ về Nhật Bản."
Bà Kimie Fujimoto - Người dân Tokyo.
Người chiến thắng trong cuộc đua này sẽ lập tức bổ nhiệm bộ máy điều hành LDP mới, gồm tổng thư ký, giám đốc chính sách và chủ tịch hội đồng chung. Và bất chấp việc liên minh LDP - Komeito hiện không còn chiếm đa số trong Quốc hội, ứng viên đắc cử gần như chắc chắn sẽ trở thành Thủ tướng Nhật Bản tiếp theo, bởi ba đảng đối lập chính của Nhật Bản vẫn chia rẽ về việc đưa ra một ứng cử viên chung. Một nguồn tin cho biết điều này trở nên rõ ràng khi chính phủ và Đảng LDP đang sắp xếp triệu tập phiên họp Quốc hội bất thường vào ngày 14/10 hoặc muộn hơn để chọn người kế nhiệm Thủ tướng Shigeru Ishiba.
Những gương mặt sáng giá cho vị trí lãnh đạo LDP
Việc tìm ra người lãnh đạo đảng thay Thủ tướng Ishiba là nỗ lực của Đảng LDP nhằm khôi phục lại vận mệnh của mình. Vậy ai trong số các ứng cử viên sẽ dành được sự tín nhiệm của các thành viên và những người ủng hộ đảng? Trong cuộc đua này, ông Shinjiro Koizumi và bà Sanae Takaichi đang nổi lên như hai ứng viên sáng giá nhất. Nếu một trong hai người chiến thắng, Nhật Bản có thể chứng kiến một bước ngoặt lịch sử: hoặc lần đầu tiên có nữ Thủ tướng, hoặc có nhà lãnh đạo trẻ nhất kể từ Thế chiến II.
Các chuyên gia chính trị đã chỉ ra cả điểm mạnh lẫn điểm yếu của những gương mặt sáng giá trong cuộc đua lãnh đạo LDP.
Ông Shinjiro Koizumi, ứng cử viên hàng đầu trong cuộc bầu cử, là người thừa kế của một triều đại chính trị nổi tiếng đã tham gia vào việc lãnh đạo Nhật Bản trong hơn một thế kỷ. Ông là con trai của cựu Thủ tướng Junichiro Koizumi và được hưởng lợi từ người cha rất được lòng dân của mình. Ở tuổi 44, ông hiện đang giữ chức Bộ trưởng Nông nghiệp. Ông đã coi việc giảm giá gạo là ưu tiên lớn nhất nhưng chỉ đạt hiệu quả trong thời gian ngắn.
Ông Koizumi ủng hộ một số cải cách thuế, bao gồm xóa bỏ thuế xăng tạm thời, nhưng phản đối việc giảm thuế tiêu dùng hoặc thanh toán trực tiếp bằng tiền mặt cho người dân. Về chính sách đối ngoại ông tìm cách cải thiện quan hệ với Mỹ, nhưng ủng hộ cách tiếp cận đa phương, nhấn mạnh mối quan hệ với Hàn Quốc, Ấn Độ và Australia. Ông chủ trương ủng hộ việc tăng ngân sách quốc phòng lên 2% tổng sản phẩm quốc nội.
"Những người ủng hộ ông Koizumi sẽ giới thiệu ông ấy là cơ hội để hồi sinh đảng, một đảng đang bị các cử tri trẻ tuổi quay lưng. Thực tế là ông ấy khá hấp dẫn, trẻ trung và có một người vợ nổi tiếng. Điều đó có thể dẫn đến sự hồi sinh vận may của LDP. Nhưng những điểm mạnh đó cũng được các nhà phê bình coi là điểm yếu của ông. Họ coi ông ấy thiếu nghiêm túc, giỏi trên mạng xã hội hơn là đưa ra các chính sách nghiêm túc."
Ông James Brown - Giáo sư Khoa học chính trị, Đại học Temple.
Trong khi đó, bà Sanae Takaichi, 64 tuổi là ứng cử viên sáng giá cho vị trí nữ Thủ tướng đầu tiên của Nhật Bản. Đây là lần thứ hai bà nỗ lực giành ghế lãnh đạo LDP sau khi thất bại sít sao năm ngoái, khi các thành viên đảng tập hợp lại ủng hộ ông Shigeru Ishiba. Quan điểm chính trị của bà thường bị coi là quá bảo thủ, ngay cả trong một đảng vốn đã bảo thủ. Tuy nhiên, trong bối cảnh bất ổn hiện nay, bà Takaichi lại được đánh giá là ứng viên giàu kinh nghiệm và có thể mang lại sự chắc chắn.
"Tôi nghĩ việc bà Takaichi trở thành nữ Thủ tướng đầu tiên của Nhật Bản chắc chắn sẽ là một cột mốc lịch sử, nhưng tôi đồng ý rằng điều đó sẽ không mang lại điều gì tích cực cho phụ nữ ở Nhật Bản. Trong quá khứ, khi chính phủ đưa ra các chính sách thúc đẩy bình đẳng giới nhằm khuyến khích phụ nữ tham gia kinh tế nhiều hơn, bà Takaichi đã nói rằng bà cho rằng điều này sẽ làm suy yếu cấu trúc xã hội và bản chất truyền thống của xã hội Nhật Bản. Bà cũng phản đối việc phụ nữ có thể thừa kế ngôi vị Hoàng đế Nhật Bản, và phản đối ý tưởng cho phép các cặp vợ chồng được giữ họ khác nhau sau khi kết hôn."
Bà Tina Burret - Giáo sư Khoa học chính trị, Đại học Sophia, Tokyo.
Bà Takaichi nổi bật với sự phản đối mạnh mẽ đối với việc tăng lãi suất của Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) và kêu gọi tăng chi tiêu, hỗ trợ tín dụng thuế cho các hộ gia đình có thu nhập thấp để thúc đẩy nền kinh tế mong manh. Chiến dịch tranh cử của bà tập trung vào những thách thức do làn sóng nhập cư gia tăng và sự bùng nổ của du lịch. Về quốc phòng, bà được coi là ứng cử viên có lập trường cứng rắn nhất. Tuy nhiên bà Takaichi cũng bị chỉ trích vì những quan điểm như lập trường xét lại về việc liệu Nhật Bản có phải chịu trách nhiệm cho Thế chiến II hay không, hoặc việc bà chỉ trích những lời xin lỗi chính thức của Nhật Bản trong quá khứ.
Bà Tina Burret - Giáo sư Khoa học chính trị của Đại học Sophia tại Tokyo, Nhật Bản nhận định: "Tôi nghĩ bà Takaichi được coi là một chính trị gia tương đối trong sạch, một người không dính líu đến các vụ bê bối chính trị có tính chất tài chính, một điều khá hiếm trong LDP. Vì vậy, tôi nghĩ đó là điều khiến bà trở thành một ứng cử viên hấp dẫn đối với rất nhiều cử tri Nhật Bản. Tuy nhiên bà ấy gay gắt hơn trong các quan điểm và nguyên nhân dân tộc chủ nghĩa của mình."
Vị trí thứ ba thuộc về ông Yoshimasa Hayashi, Chánh Văn phòng nội các của Thủ tướng Shigeru Ishiba và là người ủng hộ các chính sách của Thủ tướng.
Ông có những quan điểm nổi bật về kinh tế, đó là tập trung vào việc xóa bỏ gánh nặng thuế đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ và sẽ xem xét thanh toán trực tiếp bằng tiền mặt cho người dân.
Ông được coi là ứng cử viên ôn hòa nhất trong năm ứng cử viên về chính sách đối ngoại. Trước đây ông đã từng ủng hộ quan hệ gần gũi giữa Nhật Bản và Trung Quốc. Ông cũng chủ trương hỗ trợ các chính sách giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu.
Lạm phát và thuế quan Mỹ thay đổi chính trường Nhật Bản
Sau gần bảy thập kỷ gần như độc tôn, Đảng Dân chủ Tự do (LDP) đối diện nguy cơ suy yếu nghiêm trọng khi niềm tin của cử tri lung lay bởi khủng hoảng kinh tế trong nước và áp lực từ bên ngoài. Sự ra đi của Thủ tướng Shigeru Ishiba đánh dấu bước ngoặt bất định, buộc LDP phải tìm kiếm một lãnh đạo mới đủ sức chèo lái đất nước qua giai đoạn đầy biến động.
Kể từ khi thành lập năm 1955, Đảng Dân chủ Tự do (LDP) – lực lượng trung hữu – gần như liên tục thống trị chính trường Nhật Bản trong gần bảy thập kỷ. Trong suốt thời gian đó, chỉ hai lần cử tri Nhật Bản lựa chọn trao quyền lãnh đạo cho một đảng khác, trước khi quay trở lại với LDP như một sự lựa chọn an toàn và ổn định hơn.
Tuy nhiên, những năm gần đây, một loạt bê bối cùng sự thay đổi trong kỳ vọng của cử tri đã làm suy yếu vị thế vốn hùng mạnh của đảng cầm quyền. LDP và đối tác liên minh Komeito đã đánh mất đa số tại Hạ viện cách đây một năm, và tiếp tục hứng chịu thất bại trong cuộc bầu cử Thượng viện mùa hè vừa qua. Kết quả này buộc Thủ tướng Shigeru Ishiba – khi đó chỉ còn dẫn dắt một chính phủ thiểu số – phải tuyên bố từ chức vào ngày 7/9. Việc ông ra đi mở ra một giai đoạn bất ổn chính trị mới, đúng lúc nền kinh tế lớn thứ tư thế giới đối diện nhiều thách thức.
Cú sốc lớn nhất với uy tín của LDP chính là lạm phát. Giá cả leo thang trong khi mức lương gần như trì trệ suốt nhiều thập kỷ khiến đời sống người dân ngày càng khó khăn. Thêm vào đó, sự trở lại của Tổng thống Mỹ Donald Trump cùng chính sách “Nước Mỹ trên hết” và các biện pháp thương mại cứng rắn đã tạo áp lực lớn cho các nhà sản xuất Nhật Bản. Thuế quan mới của Mỹ đối với hàng hóa Nhật Bản không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến nền kinh tế mà còn đặt ra nghi ngờ về sự bền vững của liên minh Mỹ - Nhật, vốn được coi là nền tảng an ninh – chính trị của Tokyo.
"Đa số cử tri ủng hộ LDP chủ yếu vì các chính sách kinh tế và mối quan hệ bền chặt với Mỹ. Nhưng nay, khi chính trị Mỹ thay đổi, cấu trúc cơ bản này cũng trở nên bất ổn."
Giáo sư Naoko Taniguchi (Đại học Keio).
Trong bối cảnh chi phí sinh hoạt leo thang, người dân kỳ vọng chính phủ sẽ đưa ra biện pháp hỗ trợ kịp thời. Nhưng thay vào đó, LDP lại sa lầy trong tranh luận nội bộ, khiến uy tín càng giảm sút. Giờ đây, đảng cầm quyền buộc phải tìm kiếm một gương mặt lãnh đạo mới, có khả năng khôi phục sự ổn định trong LDP và chính phủ, giải quyết lạm phát kéo dài, đồng yên suy yếu và chi phí sinh hoạt tăng cao; giải quyết vấn đề về nhân khẩu học khi dân số già hóa nhanh và tỷ lệ sinh tiếp tục thấp; ứng phó với bất ổn khu vực và toàn cầu cũng như quan hệ kinh tế ngày càng khó đoán với Mỹ.
Những thách thức chồng chất này sẽ là phép thử lớn cho bất kỳ lãnh đạo nào tiếp bước ông Ishiba, đồng thời định hình lại tương lai chính trị Nhật Bản trong những năm tới.
Trong bối cảnh niềm tin của cử tri lung lay và các đảng đối lập vẫn chia rẽ, cuộc bầu chọn lãnh đạo LDP sẽ được coi là thước đo cho khả năng thích nghi của chính trường Nhật Bản trước sức ép kinh tế và địa chính trị ngày càng dồn dập.
