Nguy cơ đối đầu quân sự Mỹ - Venezuela
Quan hệ giữa Mỹ và Venezuela đã bước vào một chu kỳ phức tạp mới, bắt nguồn từ các cáo buộc liên quan đến hoạt động buôn lậu ma túy, dẫn tới những động thái quân sự tại vùng biển Caribe, cùng với loạt phản ứng ngoại giao cứng rắn.
Giới quan sát tin rằng căng thẳng leo thang có thể mở đường cho các hành động quân sự phức tạp hơn trong khu vực. Một cuộc xung đột nếu nổ ra sẽ gây mất ổn định khu vực, đồng thời khiến giá năng lượng tăng cao, làm tổn hại cho nền kinh tế toàn cầu.
Mục đích chiến dịch “chống ma tuý” của Mỹ tại Caribe
Dưới danh nghĩa chống tội phạm ma tuý, kể từ giữa tháng 8, Mỹ đã triển khai ít nhất 8 tàu chiến, và một tàu ngầm đến vùng biển phía Đông Caribe, cũng như máy bay F-35 đến Puerto Rico, đồng thời đưa hơn 4.000 quân đến khu vực này. Việc triển khai quân sự diễn ra sau khi Washington cáo buộc các quan chức cấp cao của Venezuela, trong đó có Tổng thống Nicolas Maduro có liên hệ với các băng đảng ma túy lớn, bao gồm cả nhóm Tren de Aragua, mà Mỹ coi là một tổ chức khủng bố. Tháng 8 vừa qua, chính quyền Mỹ tăng gấp đôi mức thưởng lên 50 triệu USD cho người cung cấp thông tin dẫn đến việc bắt giữ ông Maduro. Tuy nhiên, Washington chưa cung cấp bất kỳ bằng chứng nào về các hoạt động ma túy liên quan đến nhà lãnh đạo Venezuela, còn Caracas liên tục bác bỏ cáo buộc của Washington là vô căn cứ.
Trong khi đó, từ đầu tháng 9, quân đội Mỹ đã tấn công ít nhất 4 tàu bị cáo buộc chở ma túy ở ngoài khơi Venezuela, khiến hơn 20 người thiệt mạng. Chính quyền Trump cáo buộc rằng các tàu này khởi hành từ Venezuela và được điều hành bởi các tổ chức khủng bố được chỉ định. Họ coi các hoạt động này là hành động tự vệ quốc gia chống lại “chủ nghĩa khủng bố ma túy” ở biển Caribe. Ông Trump cũng cảnh báo về các hành động tiếp theo bên trong lãnh thổ Venezuela.
"Trong những tuần gần đây, Hải quân đã hỗ trợ sứ mệnh của chúng tôi nhằm tiêu diệt hoàn toàn khủng bố ma túy. Họ không thể đến bằng đường biển nữa, vì vậy bây giờ chúng ta phải bắt đầu tìm đường bộ vì họ sẽ buộc phải đi bằng đường bộ."
Tổng thống Mỹ Donald Trump.
Trước đó, vào cuối tháng 9, Tổng thống Trump đã tuyên bố ông không loại trừ khả năng sẽ có hành động cứng rắn hơn đối với Venezuela, quốc gia mà ông coi là “mối đe dọa ma túy”. Theo ông Trump, việc Mỹ tăng cường quân sự ở vùng Caribe đã ngăn chặn nạn buôn bán ma túy từ Nam Mỹ. Tuy nhiên, theo Báo cáo Ma túy Thế giới năm 2025 của Văn phòng Liên hợp quốc về Ma túy và Tội phạm, hoạt động buôn bán ma túy qua Venezuela rất hạn chế. Theo giới quan sát, mục đích thực sự của hành động quân sự này của Mỹ gồm lật đổ chế độ tại Venezuela, kiểm soát các nguồn tài nguyên chiến lược của quốc gia này, và đe dọa các chính phủ cánh tả ở Mỹ Latinh.
Tổng thống Venezuela Nicolas Maduro đã nhiều lần tuyên bố chính quyền Trump muốn lật đổ chính phủ của ông - một cáo buộc mà ông Trump phủ nhận. Hôm 6/10, ông Maduro cho biết chính phủ của ông đã cảnh báo Washington về kế hoạch của một nhóm khủng bố cực đoan địa phương nhằm đặt thiết bị nổ tại đại sứ quán Mỹ ở Caracas. Theo ông, với việc những kẻ chịu trách nhiệm lên kế hoạch tấn công đang ở Mỹ và chính quyền Trump đã biết danh tính của những đối tượng này, đây là một chiến dịch đánh lạc hướng điển hình được thiết kế để gây ra bê bối và đổ lỗi cho chính phủ của ông, nhằm tạo cớ leo thang xung đột.
"Đây có thể gọi là một chiến dịch đánh lạc hướng điển hình. Một chiến dịch khiêu khích điển hình nhằm tạo ra một vụ bê bối và lợi dụng sức mạnh truyền thông để đổ lỗi cho chính phủ Venezuela, gây ra sự leo thang đối đầu mà không ai thắc mắc chuyện này xảy ra như thế nào, ai đã làm, không ai lắng nghe ai mà thay vào đó, họ sẽ chỉ nghe thấy tiếng súng máy và tên lửa, vì vậy đây là một hành động khiêu khích."
Tổng thống Venezuela Nicolas Maduro.
Trước đó, trong cuộc trả lời phỏng vấn kênh RT tiếng Tây Ban Nha ngày 9/9, ông Maduro khẳng định chiến dịch mà Mỹ tiến hành “không liên quan gì đến buôn bán ma túy”, mà thực chất nhằm vào dầu mỏ, khí đốt và vàng - những nguồn lực chiến lược mà Venezuela đang nắm giữ. Ông cho biết, đất nước Nam Mỹ này hiện sở hữu trữ lượng dầu lớn nhất thế giới, dự trữ khí đốt đứng thứ tư toàn cầu và có tiềm năng trở thành quốc gia có trữ lượng vàng hàng đầu hành tinh.
Các kịch bản phát triển xung đột vũ trang
Căng thẳng leo thang lên mức chưa từng có trong tuần này khi Tổng thống Mỹ Donald Trump đã gửi thông báo tới Quốc hội Mỹ, tuyên bố rằng các băng đảng ma túy là những chiến binh bất hợp pháp, đồng thời xác định Mỹ đang trong một “cuộc xung đột vũ trang phi quốc tế” với các băng đảng này. Điều đó có nghĩa là Mỹ đã xếp những kẻ buôn bán ma túy ngang hàng với các tổ chức khủng bố như Al-Qaeda và trao cho Lầu Năm Góc toàn quyền tiến hành các hoạt động quân sự trong khuôn khổ luật về xung đột vũ trang. Điều này đã cung cấp lý do chính đáng và cơ sở pháp lý cho các cuộc không kích trước đó, được ông Trump đơn phương khởi xướng mà không có sự chấp thuận chính thức của Quốc hội. Ông Trump cũng chỉ đạo chấm dứt toàn bộ hoạt động ngoại giao với Venezuela, một động thái càng làm dấy lên nguy cơ leo thang quân sự.
Bốn nguồn tin xác nhận với NBC News rằng các cuộc tấn công vào lãnh thổ Venezuela có thể bắt đầu trong những tuần tới. Họ cho biết kịch bản chính đang được thảo luận là sử dụng máy bay không người lái để nhắm mục tiêu vào các thành viên và thủ lĩnh băng đảng ma túy trong nước, cũng như các phòng thí nghiệm của các băng đảng này.
Một kịch bản khác được tờ Washington Examiner đưa ra, trích dẫn lời các nhà phân tích quân sự cho biết, quân đội Mỹ đồn trú tại Puerto Rico đã sẵn sàng cho một chiến dịch trên bộ, có thể bao gồm việc chiếm giữ và kiểm soát các cơ sở chiến lược quan trọng, chẳng hạn như cảng biển và sân bay tại Venezuela.
"Câu hỏi chính được đặt ra hiện nay là liệu đây sẽ là một chiến dịch quy mô lớn hay một chiến dịch phức tạp hơn, với các đợt triển khai phòng thủ quy mô lớn - tức là một cuộc tấn công vào Venezuela từ xa và thiết lập một vành đai phòng thủ để ngăn chặn sự trả đũa. Trong hai kịch bản, kịch bản thứ hai có vẻ khả thi hơn."
Ông Tigran Meloyan - Trung tâm nghiên cứu Địa Trung Hải.
Chuyên gia này cho biết thêm, con đường leo thang mà Mỹ có thể lựa chọn phụ thuộc phần lớn vào mục tiêu và mục đích thực tế của chiến dịch. Nếu mục tiêu thực sự là chống lại các băng đảng, thì việc triển khai máy bay không người lái và kiểm soát các cảng và sân bay của Caracas là đủ. Tuy nhiên, nếu mục tiêu của chiến dịch là thay đổi chế độ, việc triển khai lực lượng bộ binh quy mô lớn trên lãnh thổ Venezuela có thể là cần thiết.
Trước áp lực từ Mỹ, chính phủ Venezuela đã phản ứng mạnh mẽ. Từ giữa tháng 9, các cuộc tập trận đã được tổ chức định kỳ trên khắp đất nước. Mới đây nhất, vào ngày 8/10, Venezuela đã khởi động một chiến dịch an ninh quy mô lớn mang tên “Chiến dịch Độc lập 200”, triển khai quân đội, cảnh sát và dân quân đến 284 địa điểm “tiền tuyến” trên toàn quốc. Quốc gia Mỹ Latinh này cũng huy động 4,5 triệu dân quân, thề sẽ “bảo vệ biển, bầu trời và lãnh thổ” trước mọi sự xâm phạm.
Trước đó, hôm 29/9, ông Maduro đã ký sắc lệnh “bạo động bên ngoài”, một biện pháp sẽ trao cho ông quyền hạn đặc biệt để bảo vệ chủ quyền quốc gia và toàn vẹn lãnh thổ trước “bất kỳ hành vi vi phạm nghiêm trọng hoặc xâm lược nào từ bên ngoài”.
"Bất kỳ hành động xâm lược bên ngoài nào, nếu quân đội Mỹ dám làm như vậy, đều sẽ bị coi là một cuộc tấn công từ bên ngoài, và sắc lệnh khẩn cấp về bạo loạn bên ngoài này sẽ được kích hoạt ngay lập tức. Với mục đích gì? Với mục đích trao cho tổng thống, với tư cách là nguyên thủ quốc gia, những quyền hạn đặc biệt theo quy định của hiến pháp để triển khai Lực lượng Vũ trang Quốc gia Bolivar của chúng tôi trên toàn lãnh thổ quốc gia; ngay lập tức kiểm soát bằng quân sự cơ sở hạ tầng của các dịch vụ công, các mỏ dầu khí và các nguồn tài nguyên thiết yếu của đất nước. Đảm bảo hoạt động đầy đủ của toàn bộ hệ thống dịch vụ công, kích hoạt tất cả các kế hoạch an ninh công dân, kích hoạt lực lượng dân quân trong hệ thống phòng thủ tích hợp của quốc gia; và đóng cửa biên giới trên bộ, trên biển và trên không để bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ và toàn vẹn dân tộc."
Bà Delcy Rodriguez - Phó Tổng thống Venezuela.
Quân đội Mỹ tuyên bố rằng các cuộc tấn công của họ hiện nay nhằm vào các tàu chở ma túy diễn ra ở vùng biển quốc tế. Các phương tiện không quân và hải quân đã từng được sử dụng cho các nhiệm vụ chống ma túy trước đây, nhưng việc tấn công bằng tên lửa vào tàu mà không báo trước và có thủy thủ đoàn trên tàu đang đặt ra những câu hỏi pháp lý và đánh dấu sự thay đổi so với các phương pháp ngăn chặn truyền thống của Lực lượng Tuần duyên như cảnh báo, vô hiệu hóa và lên tàu trong trường hợp cần thiết. Bên cạnh vấn đề pháp lý, những người ủng hộ ngoại giao trong chính phủ Mỹ cũng lo ngại rằng bất kỳ sự mở rộng nào hơn nữa của chiến dịch chống ma túy vào Venezuela, hoặc bất kỳ nỗ lực trực tiếp nào nhằm buộc Tổng thống Venezuela Maduro từ bỏ quyền lực, sẽ có nguy cơ khiến Mỹ vướng vào một cuộc chiến tranh lớn hơn và kéo dài, điều mà ông Trump từng hứa sẽ tránh.
Hệ luỵ với khu vực và thế giới
Cuộc khủng hoảng trong quan hệ Mỹ - Venezuela phản ánh sự thay đổi mạnh mẽ trong bối cảnh địa chính trị của châu Mỹ. Theo giới quan sát, khả năng Mỹ can thiệp quân sự vào Venezuela có thể được thúc đẩy bởi những cân nhắc về năng lượng và địa chính trị. Trong đó, mối quan hệ chặt chẽ giữa Venezuela với Trung Quốc và Nga, cũng như cam kết tăng cường quan hệ với Iran, đã gây ra những lo ngại tại Mỹ. Các viện nghiên cứu và nhà phân tích chiến lược Mỹ cho rằng nếu không có các biện pháp quyết liệt, Venezuela có thể hoàn toàn thoát khỏi sự kiểm soát của Mỹ, biến thành một bàn đạp chiến lược quan trọng cho Trung Quốc và Nga tại châu Mỹ. Tuy nhiên, việc can thiệp quân sự vào Venezuela sẽ để lại những hậu quả to lớn cho cả khu vực và thế giới.
Mối quan hệ phức tạp giữa các cường quốc đã khiến cuộc xung đột hiện tại vượt xa vấn đề kiểm soát ma túy. Venezuela tự hào có trữ lượng dầu mỏ lớn nhất thế giới, đã tích cực theo đuổi chính sách phi đô la hóa trong những năm gần đây và liên tục tăng cường hợp tác kinh tế với Trung Quốc, Nga và các nước khác.
Theo dữ liệu do Cơ quan Năng lượng Quốc tế công bố vào tháng 8 năm 2025, hơn một nửa lượng dầu xuất khẩu của Venezuela được chuyển đến các khách hàng châu Á như Trung Quốc và Ấn Độ. Vị thế của Mỹ trên thị trường năng lượng Mỹ Latinh đang dần suy yếu, trái ngược hoàn toàn với vai trò thống trị lịch sử của nước này trong khu vực.
Ngày 10/10, phát biểu tại phiên họp của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, đại diện Nga cáo buộc Washington áp dụng nguyên tắc “bắn trước” trong việc tấn công các tàu chở ma túy bị cáo buộc.
"Những con tàu chở người đã bị bắn ngay trên biển mà không qua xét xử hay điều tra, theo nguyên tắc bắn trước của cao bồi. Và giờ đây, chúng ta lại bị yêu cầu phải tin rằng những người trên tàu là tội phạm. Do đó, Venezuela có mọi lý do để tin rằng người hàng xóm phía bắc đã sẵn sàng chuyển từ đe dọa sang hành động bằng cách đưa hạm đội hải quân của mình vào cuộc."
Ông Vassily Nebenzia - Đại sứ Nga tại Liên hợp quốc.
Đại sứ Trung Quốc tại Liên hợp quốc cũng lên án Mỹ vi phạm quyền cơ bản của con người. Ông Phó Thông - Đại sứ Trung Quốc tại Liên hợp quốc cho hay: “Việc Mỹ đơn phương và vô lý thực thi luật đối với tàu thuyền nước ngoài ở nơi được gọi là vùng biển quốc tế đã vi phạm các quyền cơ bản của con người và gây ra mối đe dọa tiềm tàng đối với quyền tự do và an toàn hàng hải ở vùng biển liên quan.”
Tại khu vực Mỹ Latinh, nhiều quốc gia đã phản ứng mạnh mẽ trước cuộc khủng hoảng. Brazil, Mexico, Cuba, Colombia, Bolivia và Honduras bày tỏ sự ủng hộ đối với Venezuela và chỉ trích hành động bá quyền của Mỹ.
Truyền thông quốc tế cũng dẫn lời các nhà ngoại giao khu vực Mỹ Latinh, nhấn mạnh rằng khu vực này không muốn chứng kiến một “cuộc khủng hoảng mới” gây bất ổn thương mại và dòng người di cư. Một số quốc gia đã bắt đầu triển khai quân đội dọc biên giới để tăng cường phòng thủ, lo ngại xung đột có thể lan rộng.
Trên thế giới, nhiều quốc gia và tổ chức quốc tế cũng đồng loạt kêu gọi hai bên tìm giải pháp thông qua đối thoại thay vì đối đầu. Đối với thế giới, tác động trực tiếp nhất là giá dầu và biến động thị trường. Nếu xuất khẩu dầu của Venezuela bị hạn chế, giá dầu quốc tế có thể tăng, tác động đến nền kinh tế toàn cầu.
Theo giới quan sát, mặc dù bề ngoài, cuộc khủng hoảng hiện nay có thể xuất phát từ nạn buôn bán ma túy, nhưng động lực sâu xa hơn nằm ở mong muốn giành lại ảnh hưởng của Mỹ ở Mỹ Latinh, trong đó Venezuela chỉ là mục tiêu đầu tiên. Tình hình quốc tế hiện nay phức tạp hơn bao giờ hết, khi sự hợp tác giữa các quốc gia ngày càng chặt chẽ. Chỉ đe dọa và sử dụng vũ lực khó có thể đạt được hiệu quả quyết định. Con đường bền vững nhất cho căng thẳng hiện nay là những động thái có thể tạo điều kiện cho đối thoại tích cực giữa Caracas và Washington dựa trên các nguyên tắc và luật lệ quốc tế nhằm xoa dịu tình hình, tránh kịch bản khu vực Caribe và Mỹ Latinh cũng như thế giới phải đối mặt với rủi ro an ninh và kinh tế kéo dài.
