Người dân Gaza không chỉ cần những gói hàng viện trợ
Điều người dân Gaza mong muốn hiện tại không chỉ là những gói hàng viện trợ, mà còn là một cuộc sống bình yên, không có chiến tranh và chết chóc.
Sau hơn 21 tháng oằn mình vì xung đột, cuộc khủng hoảng nhân đạo ở Dải Gaza vẫn đang gây chấn động thế giới vì mức độ nghiêm trọng và tình trạng đáng báo động.
Thảm cảnh đói ăn ở Gaza
Trong những tháng gần đây, hình ảnh hàng trăm người chen chúc xô đẩy, tranh nhau, đôi khi đánh đổi cả sinh mạng để nhận hàng cứu trợ, hay những em bé Palestine gầy gò chỉ còn da bọc xương đã gây chấn động thế giới.
Chị Jihan Al-Quraan đã tuyệt vọng khi chờ đợi tại một bếp ăn từ thiện ở Nuseirat để xin thức ăn cho gia đình bảy người. Sau khi đi bộ một quãng đường dài cùng cô con gái nhỏ và chen chúc để mong tới lượt, chị Al-Quraan chỉ còn cách trở lại ngôi trường đổ nát, nơi cả gia đình chị đang trú ngụ, với một chiếc nồi rỗng. Bữa ăn của gia đình chị giờ đây sẽ là chút mì ống ít ỏi mà chị nhặt được trước đó để đề phòng trường hợp không xin được thức ăn từ bếp ăn từ thiện.
“Chúng tôi đang trải qua một nạn đói. Tôi chỉ có bữa ăn này cho cả ngày hôm nay, trước khi tôi quay lại bếp ăn từ thiện để lấy thức ăn cho các con vào ngày mai. Nhìn tôi đây, tôi bị suy dinh dưỡng vì thiếu ăn. Tôi cảm thấy chóng mặt khi đi bộ”.
Bé Zainab Abu Haleeb được sinh ra đủ tháng đủ ngày và không có bệnh lý bẩm sinh nào. Chỉ năm tháng sau, bé đã qua đời vì suy dinh dưỡng cấp tính nghiêm trọng và nhiễm trùng máu.
“Nếu có đủ dinh dưỡng, có lẽ con tôi giờ này đã có thể ngồi hoặc lớn lên. Nhưng điều đó không xảy ra. 5 tháng tuổi, nó chỉ nằm được trên giường”.
Không chỉ có bé Haleeb, ở Gaza, có những em bé sơ sinh khác qua đời khi cân nặng còn không bằng ở thời điểm sinh ra. Theo số liệu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), gần 1/5 trẻ em ở Gaza đang suy dinh dưỡng cấp tính, trong khi số ca tử vong vì suy kiệt tăng mạnh. Theo cơ quan y tế tại Gaza, trong vòng 3 tuần trở lại đây, ít nhất 56 người đã tử vong do các nguyên nhân liên quan đến suy dinh dưỡng, trong đó có 22 trẻ em, cao hơn nhiều so với con số 10 trẻ em tử vong trong 5 tháng đầu năm 2025 vì những nguyên nhân tương tự.
"Những đứa trẻ nói rằng chúng muốn lên thiên đường, vì ít nhất ở đó có thức ăn. Trong những cuộc gọi video với các nhà hoạt động nhân đạo của mình, chúng tôi cũng chứng kiến họ đang chết đói ở ngay trước mắt. Đây không chỉ là cuộc khủng hoảng nhân đạo. Đây là cuộc khủng hoảng đạo đức đang thách thức lương tâm của toàn cầu. Chúng tôi sẽ tiếp tục lên tiếng khi có bất kỳ cơ hội nào. Nhưng những lời nói suông không thể nuôi sống những đứa trẻ đang đói khát".
Chương trình Lương thực Thế giới (WFP) của Liên hợp quốc cho biết, hơn 33% số dân tại Dải Gaza phải chịu cảnh không có gì để ăn trong cả ngày. Hơn 100 tổ chức phi chính phủ báo động "nạn đói hàng loạt" đang lan rộng tại Dải Gaza và ngay cả nhân viên của họ tại đây cũng kiệt sức vì đói khát. Một trong những nguyên nhân là các tuyến đường cung cấp viện trợ nhân đạo bị phong tỏa nghiêm ngặt từ tháng 3 đến cuối tháng 5. Israel đã nới lỏng lệnh phong tỏa, song các biện pháp kiểm soát mới vẫn khiến hàng viện trợ khó tiếp cận được người dân.
Những chấm đen trên bản đồ này đánh dấu các điểm phân phối hàng viện trợ của Quỹ Nhân đạo Gaza được Israel và Mỹ hậu thuẫn để thay thế cho hệ thống phân phối hàng viện trợ trước đó của Liên hợp quốc và các tổ chức quốc tế. Để đến được các điểm phân phối mới, người dân Palestine thường phải đi bộ nhiều km, mạo hiểm băng qua vùng màu cam là khu vực có lệnh sơ tán và vùng màu đỏ là khu vực hoạt động quân sự của Israel.
Tuy nhiên, nỗi đau khổ ở Gaza không chỉ dừng lại ở cảnh chen lấn, xô đẩy, tranh giành các gói hàng cứu trợ. Kể từ tháng 5 tới nay, đã có hơn 1000 người Palestine thiệt mạng và hơn 6500 người khác bị thương khi lính Israel nổ súng vào dân thường gần điểm phân phát thực phẩm.
Trong khi Liên hợp quốc và một loạt tổ chức quốc tế cáo buộc Israel cản trở hoạt động phân phối hàng viện trợ, làm trầm trọng hơn cuộc khủng hoảng nhân đạo ở Gaza, thì Tel Aviv lại hoàn toàn bác bỏ. Giới chức Israel, trong đó có Thủ tướng Benjamin Netanyahu phủ nhận việc theo đuổi chính sách gây ra nạn đói, cũng như tồn tại nạn đói ở Gaza.
“Israel bị cáo buộc là đang áp dụng chiến dịch gây đói kém ở Gaza. Thật là một lời nói dối trắng trợn. Không có chính sách gây đói kém nào ở Gaza, và hiện tại không có nạn đói nào ở Gaza. Chúng tôi cho phép viện trợ nhân đạo vào Gaza trong suốt thời gian chiến tranh. Nếu không, sẽ chẳng có người Gaza nào còn lại cả”.
Sau gần hai năm xung đột, Israel đã tàn phá phần lớn Gaza, phá hủy hàng loạt cơ sở hạ tầng, làm suy yếu Hamas và khiến lực lượng này không thể cung cấp dịch vụ xã hội hay duy trì an ninh trật tự tại dải đất 2 triệu dân. Chính vì vậy, việc giải quyết cuộc khủng hoảng nhân đạo ở đây đang trở nên cấp bách hơn bao giờ hết.
Sức ép quốc tế hé mở cánh cửa nhân đạo
Trước sức ép từ cả trong nước và quốc tế, Israel đã tuyên bố tạm dừng các hoạt động quân sự ở một số khu vực và thiết lập các hành lang mới cho viện trợ nhân đạo vào Gaza. Tuy nhiên lượng hàng cứu trợ nhân đạo được chuyển vào vùng đất Palestine những ngày qua vẫn chưa đủ so với nhu cầu cấp bách thực tế hiện nay. Đặc biệt, có nhiều khu vực hàng cứu trợ rất khó tiếp cận, khiến cho nỗ lực cải thiện tình trạng nhân đạo tại Gaza gặp nhiều khó khăn.
Ngày 27/7, quân đội Israel tuyên bố tạm dừng các hoạt động quân sự ở một số khu vực và thiết lập các hành lang mới cho viện trợ nhân đạo vào vùng đất Palestine này. Quyết định trên đã mở đường cho việc nối lại hoạt động thả hàng viện trợ từ trên không cũng như các đoàn xe tải đưa hàng viện trợ vào Gaza qua cửa khẩu Kerem Shalom nối với Ai Cập. Ai Cập, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE), Jordan cùng một số quốc gia khác, đã đẩy mạnh hoạt động đưa hàng cứu trợ nhân đạo vào Gaza.
Tuy nhiên, theo đánh giá của các tổ chức quốc tế, lượng hàng cứu trợ được chuyển vào dải Gaza những ngày qua vẫn còn quá ít so với nhu cầu cấp thiết thực tế cần có.
“Chúng ta đang nói về mức độ thảm khốc của nhu cầu, vì vậy cách duy nhất để mở rộng quy mô thực sự là sử dụng các cửa khẩu đường bộ. Đó là quan điểm của chúng tôi, chúng tôi tin rằng điều này hiệu quả hơn, cho phép chúng tôi thực sự giảm bớt mức độ lo lắng của người dân nếu họ thấy có nhiều hàng cứu trợ hơn đang được đưa vào. Tất nhiên điều này có thể mở rộng quy mô để họ có thể tin tưởng vào hệ thống mà chúng tôi thực sự có thể mang đến mỗi ngày”.
Trước đó, cộng đồng quốc tế liên tục lên tiếng gây sức ép với giới lãnh đạo Israel. Thủ tướng Anh Keir Starmer, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Thủ tướng Đức Friedrich Merz ngày 25/7 đã ra tuyên bố chung, kêu gọi Israel chấm dứt thảm họa nhân đạo tại Gaza. Các nhà lãnh đạo yêu cầu dỡ bỏ ngay các hạn chế đối với việc cung cấp hàng cứu trợ và cho phép các tổ chức nhân đạo quốc tế tiếp cận để ngăn chặn nạn đói lan rộng. Tới nay, ít nhất 25 quốc gia phương Tây đã lên án Israel vì viện trợ nhỏ giọt gây nguy hiểm, bất ổn và tước đoạt phẩm giá của người dân Gaza. Các quốc gia này kêu gọi Israel tuân thủ luật nhân đạo quốc tế và dỡ bỏ các hạn chế viện trợ.
Trong khi đó, Liên hợp quốc và các tổ chức nhân đạo lên án mạnh mẽ cách tiếp cận phân phối hàng viện trợ của Quỹ Nhân đạo Gaza , nhấn mạnh rằng cách tiếp cận của họ không an toàn và không hiệu quả. Trước đó, hệ thống phân phối viện trợ do LHQ điều phối được thực hiện tại 400 địa điểm trên khắp Gaza. Tổng thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres và Tổng giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus kêu gọi ngừng bắn ngay lập tức và chỉ trích các cuộc tấn công của Israel vào cơ sở hạ tầng nhân đạo.
"Một bộ phận lớn dân số Gaza đang chết đói. Tôi không biết phải gọi nó là gì ngoài nạn đói hàng loạt. Và đó là do con người gây ra. Điều rõ ràng là nạn đói này xuất phát từ lệnh phong tỏa".
Trong nội bộ Israel, hai tổ chức nhân quyền hàng đầu của nước này đã công khai gọi cuộc chiến của Israel ở Gaza là một cuộc diệt chủng. Điều này được xây dựng dựa trên bằng chứng ngày càng tăng do Liên hợp quốc và các chuyên gia khác tổng hợp ủng hộ kết luận tương tự, kích hoạt nghĩa vụ theo luật pháp quốc tế đối với tất cả các quốc gia phải hành động để ngăn chặn nạn diệt chủng.
Báo động về tình hình nhân đạo tại Gaza gia tăng trong khi tiến trình đàm phán ngừng bắn vẫn bế tắc, dù cộng đồng quốc tế tiếp tục thúc đẩy các nỗ lực ngoại giao. Các cuộc đàm phán gián tiếp giữa Israel và phong trào Hamas tại Doha, Qatar đã tạm ngừng mà không có thỏa thuận nào được đưa ra. Trong khi đó, các nước tiếp tục thúc đẩy giải pháp hai nhà nước, khẳng định đây là con đường khả thi duy nhất để giải quyết xung đột Israel - Palestine.
Lệnh ngừng bắn là cách duy nhất cứu người dân Gaza
Liên hợp quốc hoan nghênh việc Israel dỡ bỏ một phần phong tỏa. Tuy nhiên, theo đánh giá của nhiều chuyên gia về nạn đói, viện trợ hiện tại được phép vào Gaza sẽ không đủ để ngăn chặn một thảm họa lớn hơn do mức độ nghiêm trọng và sâu sắc của nạn đói ở Gaza và nhu cầu sức khỏe của người dân. Theo Chương trình Lương thực Thế giới của Liên hợp quốc, một lệnh ngừng bắn là cách duy nhất để lương thực, thuốc men và nhu yếu phẩm có thể tiếp cận tất cả mọi người, chấm dứt sự đau khổ ở Gaza.
Chị Iman Assalieh là một trong hàng trăm người Palestine đã tập trung tại thị trấn Beit Lahiya, phía bắc Gaza với hy vọng tìm được một túi bột mì hoặc một số hàng viện trợ, trong bối cảnh điều kiện nhân đạo ngày càng tồi tệ ở vùng đất này.
“Gia đình tôi có 8 người, tôi muốn cho các con ăn, dù chỉ một phần tư bao bột mì cũng được. Khoảng bốn, năm tháng nay, chúng tôi đã phải chịu đựng rất nhiều kể từ khi họ đóng cửa khẩu. Trước đây, chúng tôi chỉ ăn đậu lăng và mì ống, giờ thì chẳng còn gì cả. Đậu lăng và mì ống trở nên đắt đỏ. Chúng tôi bất lực. Con tôi đang chết đói. Đó là lý do tôi đến đây, chen chúc giữa hàng trăm người thế này để kiếm cho chúng một ít bột mì”.
Các kiện hàng viện trợ được thả từ trên không xuống Gaza từ ngày 26/7, mang theo cả hy vọng và kèm cả thất vọng cho những người dân đang trong cảnh cùng cực. Chị Amal Abu Assi, một bà mẹ 3 con, đang mở một gói hàng cứu trợ được thả từ máy bay xuống mà chị vừa may mắn giành được. Một chút thực phẩm khô, gạo, bột mì và sữa bột cho trẻ em nhưng không có vật tư y tế. Đây là tất cả những gì họ có sau chuỗi ngày đói khát.
Các chuyên gia cho rằng việc thả hàng viện trợ phần lớn chỉ mang tính biểu tượng, khó đáp ứng nhu cầu cho khoảng 2 triệu người Palestine đang sống trong điều kiện cực kỳ khắc nghiệt sau gần 2 năm xung đột. Các gói hàng viện trợ được phân phát vừa ít ỏi, vừa chủ yếu là thực phẩm dành cho người trưởng thành khỏe mạnh. Trong khi đó, khoảng 90.000 phụ nữ và trẻ em bị suy dinh dưỡng cấp tính cần phải được chăm sóc với chế độ ăn chuyên biệt và chăm sóc y tế.
Hệ thống y tế bị tàn phá của Gaza càng không thể điều trị cho phụ nữ và trẻ em bị suy dinh dưỡng nặng. Họ là những người có nguy cơ bị "hội chứng nuôi ăn lại" khi được cung cấp chất dinh dưỡng trở lại. Sau nhiều ngày bị bỏ đói, việc ăn trở lại có thể kích hoạt phản ứng trao đổi chất gây tử vong. Gaza sẽ mất nhiều thế hệ để chữa lành khỏi những tác động lâu dài của nạn đói hàng loạt. Trẻ em suy dinh dưỡng phải chịu những ảnh hưởng về nhận thức và thể chất suốt đời, và những vết thương này có thể sẽ được truyền cho các thế hệ tương lai.
Cuộc xung đột giữa Israel và Hamas bắt đầu vào ngày 7/10/2023 khi lực lượng Hamas tràn qua biên giới vào các cộng đồng dân cư Israel. Israel cho biết các chiến binh này đã giết hại 1.200 người, chủ yếu là thường dân, và bắt giữ 251 người tại Gaza. Hơn 21 tháng xung đột, chính quyền Palestine cho biết hơn 60.000 người Palestine thiệt mạng, gần 146.000 người bị thương trong cuộc tấn công trên không và trên bộ của Israel vào Dải Gaza. Khoảng một nửa số nạn nhân trong đó là trẻ em và phụ nữ.
Cuộc khủng hoảng nhân đạo ở Dải Gaza trầm trọng hơn khi Israel chưa hề có ý định dừng cuộc chiến. Việc giải quyết cuộc khủng hoảng nhân đạo nghiêm trọng này đòi hỏi một cách tiếp cận toàn diện, bao gồm việc cải thiện viện trợ nhân đạo, giảm bạo lực và giải quyết các vấn đề chính trị đằng sau xung đột. Tuy nhiên, bế tắc trong đàm phán đình chiến và sự kiên quyết của cả Israel và Hamas khiến triển vọng hòa bình và cải thiện nhân đạo ở Gaza vẫn còn rất mờ mịt.
