Lũ lụt nghiêm trọng ở Đông Nam Á
Đông Nam Á đã trải qua một trong những mùa mưa khắc nghiệt nhất trong nhiều năm, với bão lớn và lũ lụt trải dài từ Vịnh Thái Lan đến Thái Bình Dương, khiến hàng triệu người phải sơ tán và hàng trăm người thiệt mạng.
Tại miền nam Thái Lan, những trận mưa xối xả kéo dài suốt nhiều ngày từ cuối tuần trước đã gây ra lũ lụt diện rộng. Mực nước dâng cao làm ngập 10 tỉnh, 92 huyện và hơn 4.100 ngôi làng, ảnh hưởng gần 3 triệu người dân và đẩy nhiều khu vực rơi vào tình trạng khủng hoảng nghiêm trọng. Chính quyền Thái Lan đã kích hoạt tình trạng khẩn cấp ở miền nam, huy động quân đội, trực thăng và tàu sân bay để cứu trợ, sơ tán người dân.
Thái Lan ứng phó với lũ lụt
Chị Aey và người thân đang vội vã lội qua dòng nước lũ để mang thức ăn và đồ tiếp tế cho người anh trai của chị bị mắc kẹt nhiều ngày trong đợt lũ ở một khu phố thuộc thành phố Hat Yai, tỉnh Songkhla. Khu vực này hiện vẫn chưa có điện trở lại.
Bị mất liên lạc với anh trai trong nhiều ngày, chị Aey đã tìm kiếm sự giúp đỡ từ các đội cứu hộ, nhưng dòng chảy mạnh khiến việc tiếp cận khu vực này quá nguy hiểm. Phải chờ đến khi nước rút, chị mới có thể tới gặp người anh trai trong khu phố bị bao phủ bởi lớp bùn dày.
"Tôi không thể ngủ được. Tôi đã rất lo lắng. Khi tôi gọi giúp đỡ cho anh trai tôi, đội cứu hộ nói rằng dòng chảy quá mạnh và họ không thể tiếp cận anh trai tôi. Đến bây giờ khi nhìn thấy nụ cười của anh trai tôi, tôi mới thấy nhẹ nhõm".
Chị Aey - người dân Thái Lan
Những trận mưa xối xả kéo dài nhiều ngày kể từ cuối tuần trước đã khiến một số khu vực ở Hat Yai và các khu vực lân cận bị ngập lụt và công tác sơ tán vẫn đang được tiến hành. Thành phố Hat Yai có nơi nước dâng cao tới 2m. Chính quyền thành phố cho biết, hơn 1.200 người đã được giải cứu khỏi những ngôi nhà bị ngập lụt.
Đội cứu hộ cũng đã phải sử dụng máy bay trực thăng để cung cấp viện trợ và thả đồ tiếp tế cho những người bị mắc kẹt trên mái nhà. Hiện tại, tình hình đã bắt đầu cải thiện khi mưa đã ngớt và thủy triều đã rút. Mực nước đang ổn định và có xu hướng giảm. Các nhà chức trách lạc quan rằng, khả năng tiếp cận thành phố này có thể tăng lên, cho phép khôi phục các dịch vụ cơ bản.
Ngoài tỉnh Songkhla, lũ lụt đã ảnh hưởng đến 9 tỉnh của khác của Thái Lan. Cục Phòng chống và Giảm nhẹ Thiên tai Thái Lan cho biết, 1,9 triệu người thuộc khoảng 720.000 hộ gia đình đã bị ảnh hưởng.
Chính phủ Thái Lan cũng đã huy động một tàu sân bay, 20 trực thăng và đoàn xe tải đến để vận chuyển xuồng, thực phẩm, thuốc men, y bác sĩ, đồng thời đưa ra lời kêu gọi công khai cho thuyền và ván trượt phản lực tiếp cận những người bị mắc kẹt trong nhiều ngày.
Ngoài ra, Bộ Nông nghiệp và Hợp tác xã Thái Lan cũng đã triển khai 20 máy bơm nước và 14 máy đẩy nước, cùng với 36 máy bơm nước điện để đẩy nhanh quá trình thoát nước và đưa nước trực tiếp ra biển.
Ngoài thiệt hại về người, lũ lụt ở khu vực phía Nam Thái Lan cũng gây ra thiệt hại kinh tế lớn, vượt quá 500 triệu baht (tương đương 15,4 triệu USD) và đặc biệt nghiêm trọng ở tỉnh Songkhla, trung tâm của hàng trăm nghìn doanh nghiệp.
Văn phòng Xúc tiến Doanh nghiệp vừa và nhỏ Thái Lan cho biết, các doanh nghiệp tại Hat Yai mất khoảng 1,5 tỷ baht/ngày. Nếu tình hình tiếp diễn trong một tháng, tổng thiệt hại có thể lên tới 10-15 tỷ baht, đẩy các cơ sở kinh doanh vào cuộc khủng hoảng nghiêm trọng.
Chính phủ Thái Lan tuyên bố sẽ thực hiện các biện pháp nhằm miễn trừ chi phí để tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động của cả doanh nghiệp và người dân, đặc biệt là tại Hat Yai, nơi hiện đang hoạt động theo Sắc lệnh Khẩn cấp.
Chuyên gia môi trường Sonthi Kotchawat thuộc Hiệp hội Học giả Môi trường Thái Lan đã đưa ra những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng ngập lụt tại nước này, trong đó có 3 yếu tố chính là địa lý, thời tiết và sự chuẩn bị kém.
Về địa lý, Hat Yai nằm trên địa hình trũng thấp, dốc về phía hồ Songkhla, nên dễ bị ngập lụt, đặc biệt là khi mực nước hồ dâng cao. Tỉnh có hai Kênh đào U-Taphao dài 116 km dẫn nước từ nhiều nhánh sông vào hồ và Kênh đào R.1, được xây dựng sau trận lũ năm 2000 giúp chuyển hướng một phần dòng chảy này để thoát nước nhanh hơn.
Tuy nhiên, những trận mưa từ ngày 19 đến 22/11 với lượng mưa tích lũy đạt 595 mm, vượt qua các đỉnh lịch sử được ghi nhận vào năm 2000 và 2010, đã khiến hệ thống thoát nước dẫn vào Kênh đào U-Taphao quá tải, khiến nước tràn vào thành phố.
Một lượng nước khổng lồ khác đến từ núi Khao Kho Hong ở phía đông thành phố, nơi hứng chịu lượng mưa lên tới 336mm trong ngày 22/11. Nước từ ngọn núi này vốn không thoát vào kênh dẫn nước mà dồn thẳng vào thành phố, làm trầm trọng thêm tình trạng ngập lụt.
Ông Sonthi cho rằng, công tác quản lý nước trong năm nay của Thái Lan có hiệu quả “thấp hơn nhiều so với tiêu chuẩn". Mặc dù cảnh báo thiên tai đã được đưa ra trước một đến hai ngày, nhưng nỗ lực ứng phó vẫn còn chậm trễ.
Lũ lụt gây thiệt hại nghiêm trọng tại Malaysia
Lũ lụt đã ảnh hưởng đến 10 tỉnh của Thái Lan trong khi ở quốc gia láng giềng Malaysia, một trận lũ lụt tương tự cũng đã xảy ra tại 7 tiểu bang làm hai người thiệt mạng, 19 cơ sở y tế phải đóng cửa và buộc hơn 34.000 người phải đi sơ tán.
Tại một trung tâm sơ tán ở bang Perlis, bà Gon Qasim cho biết, nước dâng cao đã khiến bà bị mắc kẹt trong ngôi nhà giữa cánh đồng lúa. Cặp vợ chồng lớn tuổi cuối cùng đã được một trong những đứa con của họ sống gần đó đến cứu và đưa đến một trung tâm sơ tán ở thủ phủ Kangar của bang Perlis, nơi hàng trăm gia đình khác cũng đang trú ẩn trong những chiếc lều do cơ quan quản lý thảm họa quốc gia cung cấp.
Bà Gon Qasim - Bang Perlis, Malaysia bày tỏ: "Tôi ở trong nhà và không thể ra ngoài. Khi được đưa ra ngoài thì chẳng còn nơi nào để ở. Nước mênh mông giống như biển vậy".
Còn anh Body Sombun, 38 tuổi, không còn gì sau khi toàn bộ cánh đồng rộng 1,4 mẫu của gia đình anh ở Perlis bị nhấn chìm trong nước lũ và bùn, sau một cơn bão nhiệt đới tàn phá các bang phía Bắc của Malaysia trong tuần qua.
Anh Body Sombun chia sẻ: "Lũ lụt bắt đầu vào khoảng ngày 25. Trời mưa liên tục trong 2-3 đêm. Tôi đã kịp cất đồ đạc lên cao. Nhưng còn ruộng lúa, nó đã hoàn toàn bị phá hủy, vì chúng tôi mới bắt đầu gieo hạt khoảng một tuần trước".
Perlis và bang lân cận Kedah là vựa lúa của Malaysia, đóng góp phần lớn sản lượng gạo hàng năm của đất nước này. Ngoài trồng lúa, khu vực này có rất ít hoạt động kinh tế khác. Lượng khách du lịch đến đây chiếm chưa đầy 1/3 lượng khách của Malaysia và đầu tư sản xuất công nghiệp ở đây chỉ chiếm 20%. Theo số liệu chính thức, mưa lớn bất thường ở Perlis, giáp biên giới phía nam Thái Lan, đã gây ra lũ lụt nghiêm trọng trên nhiều khu vực của bang này kể từ tuần trước. 6 bang khác của nước này cũng trong tình trạng tương tự.
Các nhà chức trách ở Malaysia cho biết, gần 34.000 người đã được sơ tán tại 7 bang bị ảnh hưởng bởi lũ lụt và khoảng 500 công dân của họ vẫn bị mắc kẹt ở Hat Yai của Thái Lan - một thành phố thu hút đông đảo khách du lịch Malaysia. Hiện hàng loạt tour từ Malaysia đến miền nam Thái Lan tuần này hầu như cũng bị hủy hoàn toàn.
Bộ trưởng Ngoại giao Malaysia cho biết, xe container đã được sử dụng để đưa một số người Malaysia trở về từ Thái Lan qua biên giới, vì các phương tiện nhỏ hơn không thể vượt qua được dòng nước lũ. Hiện nước đang rút dần ở Malaysia, nhưng các nhà chức trách đã ban hành cảnh báo mới về cơn bão nhiệt đới Senyar kéo dài đến cuối tuần và có thể gây ra gió mạnh, biển động và mưa lớn liên tục ảnh hưởng đến bảy bang của nước này cũng như nước láng giềng Thái Lan.
Bão nhiệt đới tàn phá Indonesia và Phillipines
Hai nước Đông Nam Á khác là Indonesia và Phillipines cũng đang trải qua thảm họa thời tiết trong tuần này. Cơn bão nhiệt đới Senyar cực hiếm hình thành ở eo biển Malacca đã quét qua khu vực cực tây của quần đảo Indonesia gây ra lũ lụt và sạt lở đất đã cướp đi sinh mạng của hơn 60 người. Các nhà chức trách cho biết, số người thiệt mạng có thể tăng lên khi 100 người hiện vẫn đang mất tích và mưa lớn vẫn tiếp diễn.
Bão Senyar hình thành bất ngờ trong đêm ngày 25/11 và đổ bộ Indonesia vào sáng 26/11 với sức gió duy trì 70-80 km/h, giật 90 km/h. Đây là hiện tượng cực hiếm, bởi xoáy thuận nhiệt đới ở Bắc Ấn Độ Dương hầu như không hình thành trong eo biển Malacca hoặc đổ bộ vào Indonesia.
Cơn bão này khiến cư dân trên đảo Sumatra quay cuồng, không kịp trở tay. Bão kéo theo lượng mưa lớn và gây ra lũ lụt quét trong khu vực. Đài truyền hình Kompas TV đã ghi lại cảnh đất trượt xuống sườn đồi và đắp đống trước nhà dân, trong khi dòng nước chảy xiết tràn qua khu vực, phá hủy các tòa nhà, cuốn theo người, đồ đạc và những mảnh vỡ. Các con đường trong tỉnh bị chặn vì cây đổ ngổn ngang.
Video từ cơ quan tìm kiếm cứu nạn cho thấy, người dân bị cuốn ra khỏi nhà qua dòng nước chảy xiết và được đưa lên thuyền cao su trong cơn mưa tầm tã. Những chiếc xe bị trôi dạt và chồng lên nhau sau khi bị nước lũ cuốn trôi ở tỉnh Aceh.
Ông Abdul Muhari, phát ngôn viên của cơ quan giảm nhẹ thiên tai quốc gia cho biết, có tới 8.000 người trên khắp Bắc Sumatra đã được sơ tán, các con đường vẫn bị chặn bởi các mảnh vỡ do lở đất và hiện viện trợ đang được phân phối bằng máy bay trực thăng.
Yuyun Karseno - một quan chức tại bộ phận Bắc Sumatra của cơ quan này cho biết, các khu vực Sibolga và Trung Tapanuli là những nơi bị ảnh hưởng nặng nề nhất, đồng thời cho biết thêm rằng, hệ thống liên lạc và điện đã bị cắt đứt. Lũ lụt và lở đất cũng ảnh hưởng đến các tỉnh Tây Sumatra và Aceh. Hãng thông tấn chính thức Antara của Indonesia đưa tin 10 trong số 23 thành phố và quận ở Aceh đã bị ngập.
Anh Maemun, nhân viên cứu hộ tỉnh Aceh, Indonesia cho biết: "Trong đêm, chúng tôi đã sơ tán khoảng 50 người ở một ngôi làng gần đó. Tình hình hiện tại rất khó khăn vì lòng suối gồ ghề và điều kiện mặt đất khiến chúng tôi không thể tiếp cận một số địa điểm ".
Cơ quan khí tượng Indonesia cho biết, dự kiến lũ sẽ tiếp tục dâng ở một số tỉnh khác của Sumatra, bao gồm Tây Sumatra và Riau, trong hai ngày tới.
Các nhà khí tượng học cho biết, tình hình thời tiết khắc nghiệt hiện nay ở Đông Nam Á có thể bắt nguồn từ sự tương tác của hai hệ thống đang hoạt động, bão Koto ở Philippines và sự hình thành bất thường của bão Senyar ở eo biển Malacca.
Sự nóng lên toàn cầu có thể gây ra nhiều hiện tượng cực đoan hơn vì nhiệt độ bề mặt nước biển cao hơn sẽ thúc đẩy các cơn bão nhiệt đới.
Trận lũ lụt gần đây nhất xảy ra sau một loạt các cơn bão chết người và mưa gió mùa lớn đã tấn công Việt Nam và Philippines.
Hàng ngàn cư dân buộc phải sơ tán vào đầu tuần khi bão nhiệt đới Koto (tiếng Philippines là Verbena) đã đổ bộ bảy lần vào quần đảo Philippines, gây ra lũ lụt trên diện rộng ở phía nam Cebu, nhấn chìm đường phố và nhà cửa.
Người dân phải lội qua vùng nước sâu đến đầu gối và dọn dẹp khi đường phố biến thành những dòng sông đục ngầu. Nước lũ cũng tràn vào Bệnh viện Tỉnh Cebu, làm ngập tầng một và buộc nhân viên phải di chuyển bệnh nhân và thiết bị lên khu vực cao hơn.
“Lúc hai giờ, nước bắt đầu dâng cao, nên chúng tôi theo dõi sát sao tất cả các con sông. Trong vòng ba mươi phút, nước sông gần tòa nhà Elias đã dâng cao. Vì vậy, chúng tôi đã chuyển thuốc men xuống bệnh viện huyện và sơ tán người dân ở đây”.
Ông Lex Labra, Văn phòng Quản lý và Giảm thiểu rủi ro thiên tai Carcar, Philippines
Các chuyên gia cho rằng, khu vực Đông Nam Á đang phải hứng chịu chuỗi thiên tai liên tiếp vì sự kết hợp bất thường của nhiều hệ thống thời tiết cùng tác động ngày càng rõ rệt của biến đổi khí hậu. Trong mùa mưa năm 2025, người ta đã chứng kiến hình thái thời tiết tương phản kỳ lạ. Nhiệt độ bề mặt nước biển ở trung tâm Thái Bình Dương lạnh đi, nhưng vùng biển ngoài khơi phía đông Việt Nam trên Biển Đông và khu vực phía đông Philippines lại ấm bất thường. Hiện tượng này chính là điều kiện lý tưởng để tạo ra lượng mưa cực lớn. Trong khi đó, Đông Nam Á là khu vực dễ tổn thương, khả năng thích ứng thấp và điều đó khiến tác động ngày càng nghiêm trọng hơn trong tương lai. Đây không phải vấn đề có thể giải quyết dễ dàng, bởi biến đổi khí hậu vận hành ở quy mô toàn cầu.
Các chuyên gia dự báo rằng, trong những năm tới, số lượng bão ở khu vực Đông Nam Á có thể không tăng, nhưng cường độ sẽ mạnh hơn hiện nay. Lượng mưa cũng được dự đoán biến động thất thường hơn, với tần suất các đợt cực đoan dày đặc hơn. Để đối phó với tình hình này, các chính phủ cần đẩy mạnh đầu tư vào việc nâng cấp hệ thống kênh rạch thoát nước, phát triển hạ tầng xanh có khả năng giữ nước tự nhiên, bảo vệ bờ biển, tăng cường công nghệ dự báo thông minh cũng như củng cố năng lực ứng phó của cộng đồng.
