Khi nhà ở xã hội cần một 'cú hích' thực sự | Hà Nội tin mỗi chiều
Việc Hà Nội đang lấy ý kiến cho dự thảo Nghị quyết về chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội là một tín hiệu đáng chú ý không chỉ cho người mua nhà, mà cho cả cách chúng ta nghĩ về “an cư” trong bối cảnh hiện nay.
Nếu bạn từng cố gắng tìm một căn nhà ở Hà Nội với mức giá vừa túi tiền, chắc hẳn bạn sẽ hiểu cảm giác “bất lực” khi giá nhà cứ leo thang, còn những dự án nhà ở xã hội, nơi lẽ ra là chỗ dựa của người thu nhập trung bình thì lại phát triển chậm chạp. Vậy nên khi Hà Nội đang lấy ý kiến cho dự thảo Nghị quyết về chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội thì đây là một tín hiệu đáng chú ý không chỉ cho người mua nhà, mà cho cả cách chúng ta nghĩ về “an cư” trong bối cảnh hiện nay.
Trước hết, hãy nhìn vào con số. Từ năm 2021 đến nay, Hà Nội đã có hơn 17.300 căn nhà ở xã hội đủ điều kiện ra thị trường, thêm khoảng 6 dự án mới đang triển khai và gần 30 dự án khác đang được thẩm định. Nhưng nếu so với mục tiêu quốc gia là 56.200 căn đến năm 2030 thì quãng đường phía trước vẫn còn khá xa. Nguyên nhân là gì? Vẫn là những cái lý do mà nhiều chuyên gia đã chỉ ra như: thiếu quỹ đất, thủ tục phức tạp, giải phóng mặt bằng ì ạch và lợi nhuận quá thấp khiến doanh nghiệp chẳng mấy mặn mà.
Chính vì vậy, dự thảo Nghị quyết mới được xem là “cú hích” chính sách mà Hà Nội đang cần. Theo đó, Thành phố sẽ hỗ trợ tối đa 50% chi phí hạ tầng kỹ thuật bên ngoài dự án và thậm chí lên đến 100% nếu dự án chỉ dành cho thuê hoặc thuê mua. Chủ đầu tư cũng được miễn toàn bộ lệ phí và thủ tục hành chính, được vay đến 80% tổng mức đầu tư với lãi suất thấp hơn ngân hàng thương mại từ 2 - 5%, thời hạn vay lên tới 25 năm.
Nếu bạn hình dung kỹ, đây chính là cách thành phố “đẩy nhẹ” vào những điểm nghẽn cố hữu: vốn, đất và thủ tục. Bởi để một căn hộ giá rẻ thành hiện thực, thì đằng sau nó không thể là những quy trình kéo dài hàng năm trời hay lãi suất cao ngất khiến nhà đầu tư nản lòng.
Tuy nhiên, chính sách nào cũng cần một “phần mềm vận hành” đủ tinh tế để không bị lợi dụng. PGS.TS Bùi Thị An, Chủ tịch Hội Nữ trí thức Hà Nội đã nói rằng: chính sách hỗ trợ chỉ thực sự có ý nghĩa khi nó minh bạch và đến đúng đối tượng. Hỗ trợ từ ngân sách không thể bị tính gộp vào giá bán hay giá thuê, nếu không thì người dân sẽ chẳng được lợi gì cả. Và bà cũng nhắc một điều mà ai từng sống trong khu nhà xa trung tâm đều hiểu: nhà ở xã hội không chỉ là chỗ ở, mà là nơi sống. Nếu không có trường học, y tế, giao thông, hạ tầng đồng bộ, thì dù rẻ cũng không hấp dẫn.
Một điểm rất đáng chú ý khác là vai trò của chính quyền cấp xã sẽ được làm rõ trong mô hình chính quyền hai cấp của Hà Nội. Điều này nghe có vẻ nhỏ, nhưng thực ra lại rất quan trọng. Vì chính cấp xã - nơi gần dân nhất mới có thể giám sát, nắm được ai thực sự cần nhà, ai đang trục lợi chính sách và giúp quá trình triển khai đi đúng hướng.
Tất nhiên, nhiều chuyên gia cũng đề nghị thành phố cần đánh giá lại toàn bộ kết quả các chương trình nhà ở xã hội trước đây. Có đạt chỉ tiêu không, có dự án nào đang “đắp chiếu”, vướng ở đâu? Từ đó mới có thể xây cơ chế mới phù hợp hơn. Và để tránh tình trạng “chính sách tốt nhưng thực hiện méo mó”, họ còn đề xuất Hà Nội phải thiết lập cơ chế hậu kiểm, tăng cường giám sát từ người dân và Mặt trận Tổ quốc để ngăn chặn lợi dụng chính sách.
Điều đáng quý ở dự thảo này là nó nhìn vấn đề nhà ở xã hội không chỉ từ góc độ kinh tế, mà còn từ khía cạnh xã hội. Bởi một thành phố phát triển không thể chỉ có những khu đô thị xa hoa và những tòa chung cư đắt đỏ. Một đô thị văn minh phải là nơi mà người công nhân, giáo viên, nhân viên văn phòng… những người làm nên sức sống hàng ngày của thành phố cũng có thể an cư thực sự.
Nếu chính sách đặc thù này được thông qua và thực thi nghiêm túc nó có thể tạo ra một sự thay đổi căn bản: biến nhà ở xã hội từ “vấn đề cần giải quyết” thành “một phần tự nhiên của quá trình phát triển đô thị”. Và khi đó, Hà Nội sẽ không chỉ xây thêm nhà mà đang xây thêm niềm tin cho những người chọn nơi này làm quê hương.
