ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Ngày 29/9, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã có chuyến thăm Nhà Trắng và có cuộc hội đàm với Tổng thống Mỹ Donald Trump - đồng minh quan trọng nhất của nước này. Tại cuộc gặp, Nhà Trắng đã công bố Kế hoạch gồm 20 điểm về chấm dứt chiến tranh ở Gaza, thả con tin và thành lập một chính quyền chuyển tiếp của Palestine. Kế hoạch này đã nhận được sự ủng hộ của Thủ tướng Israel. Đây được đánh giá là một bước tiến trong việc hướng tới chấm dứt chiến tranh tại Gaza, trong bối cảnh tiến trình ngoại giao cho thỏa thuận ngừng bắn ở dải đất này gần đây tiếp tục rơi vào bế tắc.

Kế hoạch 20 điểm của ông Trump có gì?

Kế hoạch toàn diện gồm 20 điểm do đặc phái viên Steve Witkoff và cố vấn Trung Đông thời kỳ đầu của ông Trump - Jared Kushner soạn thảo. Ông Trump gọi đây là kế hoạch về một “Gaza mới”,  nhằm biến Gaza trở thành "một khu vực phi cực đoan, không còn khủng bố, không gây ra mối đe dọa cho các nước láng giềng" và cam kết tái phát triển "vì lợi ích của người dân Gaza". Tuần trước ông Trump đã giới thiệu kế hoạch này với các nhà lãnh đạo Ả Rập và Hồi giáo bên lề cuộc họp Đại hội đồng Liên hợp quốc tại New York.

Kế hoạch này đề xuất Israel và Hamas ngừng bắn ngay lập tức, và trong vòng 72 giờ sau sẽ trao trả toàn bộ con tin còn lại dù còn sống hay đã thiệt mạng để đổi lấy hàng trăm tù nhân Palestine. Sau khi tất cả các con tin được trả tự do, các thành viên Hamas cam kết chung sống hòa bình và giải giáp vũ khí sẽ được ân xá. Các thành viên Hamas muốn rời khỏi Gaza sẽ được tạo điều kiện an toàn để đến các quốc gia tiếp nhận. Lực lượng Israel sẽ rút về ranh giới đã thỏa thuận để chuẩn bị cho việc trao trả con tin. Trong thời gian này, tất cả các hoạt động quân sự, bao gồm cả không kích và pháo binh sẽ bị tạm dừng. Hàng viện trợ sẽ được mở đường vào Gaza thông qua Liên hợp quốc và các tổ chức nhân đạo.

Theo đề xuất, Mỹ sẽ phối hợp cùng các đối tác Ả Rập và quốc tế thành lập một lực lượng ổn định tạm thời để giám sát an ninh. Gaza sẽ được quản lý không có sự tham gia của Hamas và ban đầu chính quyền Palestine chỉ đóng vai trò hạn chế.

Nhà Trắng cho biết, đề xuất này cũng kêu gọi thành lập một Uỷ ban kỹ trị Palestine tạm thời phụ trách dịch vụ hàng ngày tại Gaza. Uỷ ban này đặt dưới sự giám sát của một “hội đồng hòa bình” quốc tế do Tổng thống Donald Trump làm chủ tịch, cùng sự tham gia của cựu Thủ tướng Anh Tony Blair.

Phát biểu tại buổi họp báo chung sau cuộc gặp tại Nhà Trắng, cả hai nhà lãnh đạo đều bày tỏ sự lạc quan về thỏa thuận ngừng bắn. Thủ tướng Isarel Netanyahu cho biết, kế hoạch này phù hợp với 5 mục tiêu của chính phủ ông về Gaza sau chiến tranh, nhấn mạnh việc trả tự do cho con tin, giải giáp Hamas, phi quân sự hóa Gaza và sự giám sát an ninh liên tục của Israel. Ông cũng cho biết, Gaza sẽ có một chính quyền dân sự "không do Hamas hay chính quyền Palestine điều hành".

Đáp lại, ông Trump cảm ơn sự ủng hộ của Israel về kế hoạch mà Mỹ đề xuất.

Tuy nhiên, Hamas vẫn là yếu tố then chốt quyết định liệu đề xuất hòa bình của ông Trump có thể được triển khai hay không. Một quan chức của Hamas cho biết, nhóm thậm chí còn chưa nhận được kế hoạch vào thời điểm công bố. Sau đó, quan chức Israel cho biết, các nhà trung gian Qatar và Ai Cập đã gặp Hamas vào tối 29/9 để cung cấp kế hoạch hòa bình. Hamas cho biết sẽ “xem xét thiện chí” trước khi đưa ra phản hồi.

Cả Tổng thống Trump và Thủ tướng Netanyahu đều để ngỏ rằng, Hamas không có sự lựa chọn nào trong vấn đề này. Ông Netanyahu cảnh báo rằng, nếu Hamas bác bỏ kế hoạch, Israel sẽ hành động độc lập để đạt được mục tiêu của mình. Và ông Trump sẽ ủng hộ điều đó.

Hiện Hamas còn giữ 48 con tin, trong đó 20 người vẫn còn sống. Nhóm này không tham gia đàm phán và nhiều lần từ chối giải giáp. Trong kế hoạch lần này có một số điều kiện ngừng bắn mà Hamas trước đây đã công khai bác bỏ.

Phản ứng quốc tế về kế hoạch của Mỹ

Ngay sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố kế hoạch gồm 20 điểm về chấm dứt chiến tranh Gaza và Thủ tướng Israel Netanyahu tuyên bố ủng hộ kế hoạch này, nhiều quốc gia và tổ chức quốc tế đã lên tiếng hoan nghênh kế hoạch của ông Trump.

Chính quyền Palestine đã hoan nghênh nỗ lực của Tổng thống Mỹ Donald Trump nhằm chấm dứt cuộc chiến tại Gaza. Chính quyền Palestine cũng tái khẳng định cam kết hợp tác với Mỹ và các đối tác để đạt được một thỏa thuận toàn diện, “mở đường cho nền hòa bình công bằng dựa trên giải pháp hai nhà nước”.

Chủ tịch đảng đối lập Xanh - Trắng của Israel, ông Benny Gantz tuyên bố trên mạng xã hội rằng, ông sẵn sàng ủng hộ thỏa thuận. Theo ông Gantz: “Giờ là lúc hành động. Kế hoạch của Tổng thống Trump phải được thực thi, đưa con tin trở về”.

Trong một bài đăng trên X, cựu Thủ tướng Israel Yair Lapid cũng gọi kế hoạch của ông Trump là “nền tảng thích hợp cho thỏa thuận trao đổi con tin và chấm dứt chiến tranh”.

Trong tuyên bố chung, ngoại trưởng các nước Ả rập Xê út, Jordan, UAE, Qatar và Ai Cập hoan nghênh thông báo của ông Trump về việc chấm dứt chiến tranh, tái thiết Gaza, ngăn chặn tình trạng di dời người dân Palestine, thúc đẩy hòa bình toàn diện, cũng như tuyên bố của ông về việc không cho phép sáp nhập Bờ Tây. Các ngoại trưởng cũng khẳng định sẵn sàng hợp tác tích cực và mang tính xây dựng với Mỹ và tất cả các bên để hoàn tất thỏa thuận và đảm bảo việc thực hiện thỏa thuận theo cách đảm bảo hòa bình, an ninh và ổn định cho người dân trong khu vực.

Trong khi đó, lãnh đạo các nước châu Âu như Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, Thủ tướng Anh Keir Starmer, Thủ tướng Tây Ban Nha Pedro Sanchez hoan nghênh cam kết của ông Trump trong việc chấm dứt chiến tranh ở Gaza và giải cứu con tin, đồng thời hy vọng Israel sẽ tham gia tích cực. Các nhà lãnh đạo kêu gọi Hamas lập tức trả tự do cho toàn bộ con tin và tuân thủ kế hoạch, nhằm xây dựng nền hòa bình lâu dài trong khu vực.

Ngoại trưởng Đức Johann Wadephul cũng cảnh báo Hamas không bỏ lỡ cơ hội này. Ông nhấn mạnh, kế hoạch “mang lại một cơ hội đặc biệt để chấm dứt cuộc chiến kinh hoàng ở Gaza” và kêu gọi Hamas nắm bắt.

Chính phủ Italy hoan nghênh đề xuất của ông Trump, cho rằng đây có thể “đánh dấu một bước ngoặt”, giúp đạt “ngừng bắn vĩnh viễn, trả tự do ngay cho toàn bộ con tin và đảm bảo tiếp cận nhân đạo an toàn cho dân thường”. Italy cam kết sẽ ủng hộ nỗ lực của Washington trong việc nối lại đối thoại giữa Israel và Palestine.

Tiến sĩ Sina Azodi, Phó giáo sư ngành Chính trị Trung Đông tại Đại học George Washington, Mỹ mô tả kế hoạch hòa bình 20 điểm này là một “chiến thắng cho tất cả các bên”: "Tôi nghĩ rằng bất kỳ đề xuất nào chấm dứt xung đột ở Gaza và ngăn chặn thêm thương vong dân sự đều là một diễn biến tích cực. Tôi nghĩ rằng đây là một thắng lợi cho tất cả mọi người. Tổng thống Trump sẽ đạt được thỏa thuận hòa bình của mình. Ông ấy cũng sẽ cùng với cựu Thủ tướng Anh tham gia Hội đồng Hòa bình hoặc Uỷ ban hòa bình. Cuộc xung đột sẽ kết thúc đối với người Palestine. Người Israel cũng có thể giải cứu con tin và những người đã chết trong cảnh giam cầm. Và cuối cùng, tôi nghĩ nếu mọi việc suôn sẻ, người Palestine sẽ có thể tự quản lý đất nước của mình. Nhìn chung, tôi nghĩ đây là một diễn biến tích cực, bất kể cách tiếp cận của Tổng thống Trump đối với cuộc xung đột này là gì".

Bên cạnh những ý kiến ủng hộ, vẫn có những câu hỏi đặt ra về mục đích thực sự của Mỹ và Israel đằng sau kế hoạch này. Tổ chức Thánh chiến hồi giáo Palestine đã lên tiếng phản đối kế hoạch của Mỹ, cho rằng kế hoạch này thực chất là “một thỏa thuận giữa Mỹ và Israel, thể hiện toàn bộ lập trường của Israel và là một công thức để tiếp tục gây hấn với người dân Palestine".

Thế khó của Thủ tướng Netanyahu

Cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tại Nhà Trắng ngày 29/9 là cuộc gặp thứ tư của hai nhà lãnh đạo trong năm nay, trong bối cảnh Israel ngày càng bị cô lập quốc tế trước áp lực chấm dứt chiến tranh, nhưng đồng thời lại muốn tiếp tục mục tiêu tiêu diệt Hamas. Trong khi Mỹ đang cho thấy sự thiếu kiên nhẫn trước những nỗ lực ngoại giao bất thành cho lệnh ngừng bắn ở Gaza. Bối cảnh này khiến đây trở thành "một trong những cuộc gặp đáng chú ý nhất" trong mối quan hệ kéo dài nhiều năm giữa hai nhà lãnh đạo Israel và Mỹ. Và việc ông Netanyahu chấp nhận kế hoạch của Mỹ có thể sẽ khiến ông rơi vào thế khó.

Ông Netanyahu đang phải đối mặt với áp lực từ nhiều phía. Ở trong nước, ông phải chịu áp lực ngày càng tăng từ gia đình các con tin về việc chấm dứt chiến tranh và đưa các con tin trở về nhà. Trong chính phủ liên minh, ông cũng có nguy cơ làm sụp đổ liên minh cầm quyền nếu từ bỏ các mục tiêu chiến tranh ban đầu và nhượng bộ quá nhiều cho một thỏa thuận hòa bình.

Các nhà phân tích cho rằng, kế hoạch của ông Trump mặc dù không nhắc đến cụm từ “hai nhà nước”, nhưng nó để ngỏ cánh cửa cho một nhà nước Palestine trong tương lai, điều mà các nhà lãnh đạo cấp cao của Israel đã tuyên bố họ sẽ không bao giờ cho phép. Trong phiên họp đặc biệt của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc tuần trước, Thủ tướng Israel đã chỉ trích các quốc gia phương Tây công nhận Nhà nước Palestine khi ngày càng có nhiều quốc gia thành viên Liên hợp quốc, trong đó có nhiều đồng minh của Israel công nhận Nhà nước Palestine.

Kế hoạch của Mỹ nhấn mạnh rằng, họ không muốn trục xuất người Palestine khỏi Gaza bằng vũ lực và họ sẽ có quyền hồi hương nếu họ chọn rời đi sau hai năm chiến tranh diệt chủng đã khiến phần lớn vùng đất này bị tàn phá.

Trong khi đó, các bộ trưởng hàng đầu và các đối tác liên minh của ông Netanyahu, bao gồm Bộ trưởng Tài chính Bezalel Smotrich và Bộ trưởng An ninh Quốc gia Itamar Ben-Gvir có quan điểm đi ngược lại kế hoạch của ông Trump. Họ muốn thúc đẩy việc xóa sổ những gì còn lại của Gaza và "khuyến khích di cư tự nguyện" không quay trở lại. Họ muốn xây dựng lại các khu định cư của Israel bên trong Gaza sau khi chiếm đóng và kiểm soát quân sự khu vực này, đồng thời sáp nhập Bờ Tây bị chiếm đóng.

Mục đích chuyến đi của ông Netanyahu tới Mỹ là để củng cố mối quan hệ với đồng minh quan trọng nhất của mình là Mỹ. Việc ủng hộ kế hoạch Gaza của Mỹ được cho là để đáp lại sự ủng hộ vô điều kiện và sự bảo vệ ngoại giao của Nhà Trắng với Isarel trong vấn đề Palestine. Tuy nhiên, các đối tác liên minh của ông Netanyahu cho rằng, ông không có thẩm quyền chấp nhận một thỏa thuận như vậy nếu không loại bỏ Hamas, vốn được đặt ra là mục tiêu chính của cuộc chiến tại Gaza. Việc này sẽ đi ngược lại một số lập trường cốt lõi của chính phủ cực hữu.

Đảng của ông Smotrich và Ben-Gvir nắm giữ 13 ghế, nghĩa là họ có khả năng lật đổ chính phủ của ông Netanyahu và buộc phải tổ chức bầu cử mới nếu họ rút khỏi liên minh. Vì vậy, trong thời gian tới, liên minh của Thủ tướng Netanyahu được dự báo là sẽ đối mặt nhiều khó khăn. Nếu muốn duy trì sự ủng hộ của các đảng này, ông Netanyahu chỉ có cách tiếp tục theo đuổi các mục tiêu chiến tranh tại Gaza mà liên minh đã đề ra.

Các nỗ lực ngừng bắn trước đây do Mỹ hậu thuẫn đã đổ vỡ do không thể thu hẹp khoảng cách giữa Israel và Hamas và Thủ tướng Netanyahu luôn lặp lại tuyên bố sẽ tiếp tục cuộc chiến cho đến khi Hamas bị xóa sổ hoàn toàn. Vì vậy, kế hoạch lần này của Mỹ mặc dù được coi là một bước tiến trong nỗ lực trung gian của Mỹ nhằm đạt thỏa thuận ngừng bắn cho Dải Gaza, nhưng việc Hamas thường vắng mặt trong các cuộc đàm phán vẫn làm dấy lên những câu hỏi về triển vọng thực thi. Ngay cả khi được tất cả các bên đồng ý và được Liên hợp quốc ủy nhiệm, kế hoạch này sẽ còn cần rất nhiều thời gian để đem đến hòa bình thực sự cho Gaza.