ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 29/9 đã công bố kế hoạch hòa bình gồm 20 điểm với mục tiêu chấm dứt chiến sự ở Dải Gaza. Kế hoạch này nhận được sự ủng hộ từ Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu và sự hoan nghênh từ Chính quyền Palestine, trong khi Hamas cho biết đang nghiên cứu “một cách thiện chí”. Dù được kỳ vọng mở ra lối thoát cho cuộc xung đột đẫm máu, song không ít hoài nghi vẫn hiện hữu về cơ chế thực thi và tương lai chính trị của nhà nước Palestine.

Theo Nhà Trắng, bản kế hoạch 20 điểm của Tổng thống Trump kêu gọi chấm dứt ngay lập tức các cuộc giao tranh nếu các bên liên quan đồng thuận. Nội dung chính bao gồm, Hamas phải trả tự do cho toàn bộ con tin trong vòng 72 giờ, đổi lại Israel sẽ thả tù nhân Palestine. Hamas tiến hành giải giáp, các thành viên cam kết chung sống hòa bình sẽ được ân xá. Gaza sẽ được tái thiết bằng một chương trình phát triển kinh tế đặc biệt do Mỹ khởi xướng, trong đó có đặc khu kinh tế với ưu đãi thuế quan.

Giai đoạn hậu chiến dự kiến do một Uỷ ban kỹ trị Palestine phối hợp cùng chuyên gia quốc tế điều hành, đặt dưới sự giám sát của “Hội đồng Hòa bình” do ông Trump đứng đầu. Các nhóm vũ trang như Hamas hay Jihad Hồi giáo Palestine sẽ không tham gia quản lý.

Tổng thống Mỹ Donald Trump khẳng định: “Tương lai của người Palestine ra sao thì không ai biết chắc. Nhưng kế hoạch mà chúng tôi đưa ra hôm nay tập trung vào việc chấm dứt chiến tranh ngay lập tức ở Gaza. Kế hoạch này nhằm bảo đảm an ninh lâu dài cho Israel và hòa bình cho Palestine”.

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu nhanh chóng lên tiếng ủng hộ, coi kế hoạch là “đáp ứng đầy đủ các mục tiêu an ninh” của Tel Aviv. Tuy nhiên, ông cũng cảnh báo, Israel “sẽ tự mình hoàn tất công việc” nếu Hamas từ chối.

Phía Hamas cho biết đang xem xét kế hoạch “một cách thiện chí”, nhưng khẳng định đến nay họ “chưa nhận được văn bản chính thức nào ngoài những thông tin công bố trên truyền thông”. Trong khi đó, nhóm Jihad Hồi giáo Palestine bác bỏ thẳng thừng, gọi đề xuất này là “công thức để phá hủy khu vực”.

Chính quyền Palestine ở bờ Tây bày tỏ sự hoan nghênh, cam kết cải cách để có thể trở lại quản lý Gaza, mở đường cho khả năng thành lập một nhà nước Palestine trong tương lai.

Trên bình diện quốc tế, nhiều nước Ả rập và Hồi giáo, trong đó có Ai Cập, Jordan, Ả Rập Xê út, Qatar ca ngợi động thái ngoại giao này. Chủ tịch Hội đồng châu Âu Antonio Costa kêu gọi các bên “nắm lấy thời khắc để trao cơ hội thực sự cho hòa bình”. Giới quan sát cũng đánh giá đây là bước đi tích cực nhằm chấm dứt xung đột ở Gaza.

Tiến sĩ Sina Azodi - Đại Học George Washington cho rằng: “Đó là một thắng lợi cho tất cả mọi người. Tổng thống Trump sẽ đạt được thỏa thuận hòa bình. Cuộc xung đột sẽ kết thúc đối với người Palestine. Người Israel cũng có thể giải cứu con tin”.

Dù được ca ngợi như một kế hoạch “lịch sử”, nhưng một số nhà phân tích cho rằng, đề xuất của Tổng thống Trump vẫn tồn tại nhiều khoảng trống. Bản kế hoạch nêu ý tưởng thành lập “Ủy ban kỹ trị Palestine” nhưng không nói rõ ai sẽ lựa chọn thành viên, cũng như cơ chế hoạt động cụ thể.

Một “Hội đồng Hòa bình” do ông Trump đứng đầu, song mối quan hệ giữa Hội đồng này với Ủy ban điều hành Gaza chưa được xác định rõ. Kế hoạch cũng đề cập đến khả năng triển khai “lực lượng ổn định quốc tế tạm thời”, nhưng không chỉ ra quốc gia nào sẽ đóng góp quân, lực lượng sẽ hoạt động theo quy tắc nào và có nhiệm vụ gì trong trường hợp xảy ra xung đột với Israel hoặc Hamas.

Ngoài ra, điều khoản rút quân của Israel chỉ đề cập đến “các tiêu chuẩn và khung thời gian liên quan đến phi quân sự hóa”, nhưng không có lịch trình cụ thể. Điều này khiến quá trình rút quân phụ thuộc vào đánh giá chủ quan của Israel, làm gia tăng lo ngại về tính khả thi.

Đáng chú ý, kế hoạch coi Gaza như một thực thể riêng biệt, không khẳng định vị thế là một phần của nhà nước Palestine tương lai. Điều này khiến viễn cảnh về một nhà nước Palestine trở nên mơ hồ, chỉ “có thể” được bàn tới khi Chính quyền Palestine cải cách thành công và giành lại quyền kiểm soát Gaza.