Cháy tổ hợp chung cư: Thảm hoạ ở Hồng Kông, Trung Quốc
Vụ cháy kinh hoàng xảy ra tại cụm chung cư Wang Fuk Court, quận Tai Po được coi là vụ hỏa hoạn gây thương vong nhất ở Hồng Kông, Trung Quốc kể từ Thế chiến II.
Vụ cháy kéo dài khoảng 16 giờ trước khi lực lượng cứu hỏa khống chế được các khu vực nguy hiểm. Thảm kịch gây chấn động trung tâm tài chính của Trung Quốc - nơi tập trung những khu chung cư cao tầng với mật độ dân số thuộc hàng cao nhất thế giới. Theo các chuyên gia nhận định, khả năng chống cháy của giàn giáo được xem là một trong những yếu tố khiến công trình nhanh chóng chìm trong biển lửa.
Toàn cảnh vụ hoả hoạn kinh hoàng
Vụ cháy chung cư thuộc quận Tai Po ở phía Bắc Hồng Kông, thuộc khu Tân Giới và gần với thành phố Thâm Quyến của Trung Quốc đại lục.
Đám cháy bùng lên bên ngoài một toà nhà trong khu phức hợp vào chiều 26/11, bén vào lớp lưới và giàn giáo tre dựng để phục vụ dự án cải tạo quy mô lớn được tiến hành từ tháng 7/2024, trị giá 42 triệu USD. Sau đó, ngọn lửa lan sang các công trình còn lại trong cụm chung cư 8 tòa, khiến nhiều cư dân mắc kẹt và tạo nên bầu không khí hỗn loạn bao trùm toàn khu vực.
Theo số liệu cập nhật đến sáng nay (27/11), vụ cháy đã cướp đi sinh mạng của 44 người, bao gồm 40 nạn nhân tử vong ngay tại hiện trường và 4 người qua đời tại bệnh viện. Một lính cứu hỏa 37 tuổi cũng đã hy sinh trong quá trình tìm kiếm cứu nạn. Ngoài ra, gần 300 người mất tích và hàng chục người bị thương.
Cơ quan chức năng Hồng Kông đã điều động hơn 1.200 lính cứu hỏa cùng hàng trăm xe cứu hoả và xe cứu thương đến hiện trường.
Nhiệm vụ cứu hộ đặc biệt khó khăn khi nhiều tầng trên của các tòa nhà trở nên không thể tiếp cận: hành lang ngập khói độc, nhiệt độ trong tòa nhà quá cao và một số lối đi bị chắn bởi giàn giáo đổ sập.
Trong các căn hộ bị niêm kín cửa sổ vì thi công, nhiều cư dân hoàn toàn không hay biết có cháy cho tới khi được hàng xóm gọi điện báo. Một số người cao tuổi không thể tự thoát, khiến số người thương vong tăng nhanh.
"Trước hết, việc triển khai trong điều kiện trời tối luôn tiềm ẩn nhiều nguy hiểm và gây khó khăn cho hoạt động cứu hỏa. Đến thời điểm này, nhiệt độ bên trong khu vực cháy vẫn ở mức rất cao, khiến chúng tôi gặp nhiều trở ngại khi tiếp cận các tầng trên của hai tòa nhà".
Ông Derek Armstrong Chan - Phó Giám đốc Cơ quan cứu hỏa Hồng Kông, Trung Quốc.
Khói đen cuồn cuộn bốc cao ngay từ những phút đầu tiên khi ngọn lửa bắt đầu bùng lên. Chỉ sau 40 phút, cảnh báo được nâng lên mức số 4. Đến 18h22 chiều 26/11, hỏa hoạn được xếp vào cấp độ số 5 - mức nghiêm trọng nhất trong thang cảnh báo của Hồng Kông. Cảnh sát cho biết, họ liên tục nhận được hàng loạt cuộc gọi cầu cứu từ cư dân bị mắc kẹt, một số người bất tỉnh vì bỏng.
Cảnh sát Hồng Kông, Trung Quốc ngày 27/11 cho biết đã bắt giữ ba người đàn ông gồm hai giám đốc và một cố vấn của một công ty xây dựng. Họ bị cáo buộc “thiếu trách nhiệm nghiêm trọng” và đang bị điều tra với cáo buộc ngộ sát. Theo cảnh sát, lực lượng cứu hỏa đã phát hiện các tấm polystyrene dễ cháy chặn một số cửa sổ của tòa nhà, trên đó có tên công ty xây dựng liên quan.
Dù ngọn lửa đã giảm, khói đen vẫn bốc lên dày đặc vào sáng 27/11, mùi nhựa cháy nồng nặc, tro bụi rơi rải rác quanh khu dân cư.
Trưởng Khu hành chính đặc biệt Hồng Kông Lý Gia Siêu đã công bố thông tin trên trong cuộc họp báo vào sáng sớm 27/11. Ông gửi lời chia buồn sâu sắc nhất tới những người bị ảnh hưởng trong vụ hỏa hoạn chết người nhất của Hồng Kông trong ba thập kỷ qua, đồng thời cho biết chính quyền đang xử lý vụ việc này một cách hết sức nghiêm túc.
"Tôi rất coi trọng sự việc này. Tôi đã chỉ đạo tất cả các ban, ngành, đơn vị nỗ lực hết sức trên nhiều mặt trận. Ưu tiên hàng đầu của chúng tôi là dập tắt đám cháy và giải cứu những người bị mắc kẹt. Thứ hai là điều trị cho những người bị thương và triển khai hỗ trợ tiếp theo. Sau đó, chúng tôi sẽ tiến hành điều tra kỹ lưỡng vụ việc".
Ông Lý Gia Siêu - Trưởng Khu hành chính đặc biệt Hồng Kông, Trung Quốc.
Ông Lý Gia Siêu đã đến bệnh viện trong đêm 26/11 để thăm hỏi nạn nhân, đồng thời cảm ơn các thành phố lân cận và chính quyền trung ương vì sự hỗ trợ. Từ đại lục, đài truyền hình nhà nước CCTV cho biết, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã chỉ đạo "nỗ lực toàn diện" để dập lửa, giảm thiểu thương vong và thiệt hại. Ông cũng gửi lời chia buồn tới các nạn nhân, bao gồm "người lính cứu hỏa đã hy sinh khi làm nhiệm vụ".
Chính quyền đã tạm dừng mọi chiến dịch quảng bá liên quan đến cuộc bầu cử Hội đồng Lập pháp Hồng Kông dự kiến ngày 7/12, nhằm tập trung toàn lực xử lý thảm họa và hỗ trợ các nạn nhân.
Lời kể của các nhân chứng
Khu Wang Fuk Court là nơi sinh sống của khoảng 4.000 người. Vụ hỏa hoạn được dự báo sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống của toàn bộ cộng đồng - từ những gia đình mất nhà, mất người thân, đến hàng trăm cư dân phải sơ tán trong đêm. Người dân chứng kiến ngọn lửa thiêu rụi nơi ở của họ trong nỗi sợ hãi và bất an về cuộc sống của họ sau này.
Ông Jason Kong sống cùng vợ tại Khu chung cư số 1 đã chết lặng khi chứng kiến ngọn lửa dữ nuốt chửng khu chung cư nơi ông sinh sống. Ông cho biết, ông nhận được tin nhắn lúc 3 giờ chiều, khi đó phần mái tòa nhà đã bốc cháy. Ông bàng hoàng đứng nhìn ngọn lửa lan nhanh khắp khu phức hợp.
“Tôi suy sụp hoàn toàn. Bao nhiêu hàng xóm, bạn bè… Tôi không còn biết chuyện gì đang xảy ra nữa. Nhìn xem, tất cả các căn hộ đều đang bốc cháy. Tôi không biết phải làm gì. Tôi hy vọng chính quyền sẽ giúp chúng tôi ổn định lại cuộc sống sau vụ việc này”, ông Jason Kong bày tỏ.
Ông Kong cho biết, một số hàng xóm của ông vẫn chưa thể liên lạc được. Ông có quen biết nhiều gia đình có trẻ nhỏ và người già mắc kẹt khi đám cháy lan rộng.
Ông Harry Cheung, 66 tuổi, cư dân sống tại Khu nhà số 2 của Wang Fuk Court vẫn chưa hết bàng hoàng cho biết: “Khoảng 2 giờ 45 chiều, tôi bất ngờ nghe thấy một tiếng động rất lớn. Nhìn ra ngoài, tôi thấy phía khu nhà số 5 bốc cháy. Tôi xuống dưới xem, mọi người nói khu số 5 cháy dữ lắm. Tôi lập tức quay về nhà thu dọn đồ đạc. Sau đó rời khỏi căn hộ và đứng dưới đây đã hơn ba tiếng rồi. Hiện tại, tôi cũng không biết mình cảm thấy thế nào nữa. Giờ tôi chỉ nghĩ đêm nay sẽ ngủ ở đâu, vì chắc chắn tôi không thể quay về nhà”.
Bà Y.Y. Chan, 68 tuổi, cư dân khu nhà số 4, chứng kiến đám cháy bốc lên ngùn ngụt, không khỏi cảm thấy xót xa trước thảm cảnh: “Tâm trạng tôi sao mà tốt được. Thấy nhiều tòa nhà cháy như vậy, có căn bị lửa lan sâu vào tận bên trong. Dù lửa ở tòa của tôi có vẻ đã được khống chế, nhưng nhìn xung quanh vẫn cháy đỏ rực thì cũng thấy xót xa lắm. Nếu phải dọn đi, thì đi đâu bây giờ? Đâu phải muốn là có sẵn nhà hay thành phố khác để đến. Cuối cùng cũng phải đối mặt với thực tế thôi”.
Gần đó, cư dân và người sinh sống xung quanh khu vực xảy ra hoả hoạn đã mang các thùng đồ ăn, nước uống và vật dụng thiết yếu để hỗ trợ những người phải sơ tán, đồng thời mang đồ uống tiếp sức cho lực lượng cứu hỏa đang chiến đấu với ngọn lửa. Một số người bật khóc khi nhìn các tòa nhà bốc cháy, ôm nhau động viên phía sau hàng rào chắn, trong khi xe cứu hộ nối dài trên tuyến đường.
Khoảng 900 người đã được đưa đến các nơi trú ẩn tạm thời. Nhiều người rơi vào tình trạng hoảng loạn không biết chuyện gì sẽ xảy ra tiếp theo.
Bà Wan - Cư dân tại Wang Fuk Court (Hồng Kông, Trung Quốc) cho hay: “Tất cả đồ đạc của chúng tôi đều ở trong căn hộ này, giờ thì mọi thứ đã bị thiêu rụi, còn lại gì nữa đâu. Không còn gì cả. Chúng tôi phải làm gì bây giờ?”.
Kể từ khi nơi trú ẩn mở cửa vào tối 26/11, người dân liên tục đến báo cáo về việc họ đã mất liên lạc với người thân. Một số người ngồi thẫn thờ, mắt đỏ hoe nhìn vào màn hình điện thoại di động, hy vọng nhận được tin tức về người thân mất tích.
Sở Giao thông vận tải Hồng Kông thông báo, do hỏa hoạn, một đoạn đường Tai Po - một trong hai tuyến đường cao tốc chính của Hồng Kông - đã bị phong tỏa và xe buýt phải chuyển hướng. Cục Giáo dục thành phố cho biết ít nhất 6 trường học đóng cửa vào ngày 27/11do hỏa hoạn và tắc nghẽn giao thông.
Những yếu tố khiến đám cháy lan nhanh và mạnh
Giới chức Hồng Kông, Trung Quốc ngày 27/11 đã mở cuộc điều tra toàn diện để xác định nguyên nhân dẫn đến vụ hỏa hoạn nghiêm trọng tại khu chung cư Wang Fuk Court, đặc biệt là việc sử dụng vật liệu xốp và giàn giáo không đạt chuẩn. Các chuyên gia cảnh báo, thảm họa này có thể là bài học đắt giá về tiêu chuẩn thi công tại các khu dân cư cao tầng.
Cuộc điều tra sơ bộ của cảnh sát cho thấy, ngọn lửa lan rộng bất thường do nhiều yếu tố liên quan đến công tác bảo trì.
Một số cửa sổ trong các căn hộ chưa bị ảnh hưởng bởi đám cháy được phát hiện bị chặn bằng vật liệu xốp - loại dễ bắt lửa và bị nghi là chặn lối thoát hiểm. Lưới bảo hộ và tấm nhựa bọc quanh giàn giáo cũng bị nghi ngờ không đáp ứng tiêu chuẩn phòng cháy, góp phần khiến lửa lây lan nhanh.
Bà Eileen Chung - Giám đốc cấp cao của lực lượng cảnh sát Hồng Kông cho biết: "Chúng tôi có lý do để tin rằng các cá nhân chịu trách nhiệm của công ty này đã vô ý gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng, dẫn đến vụ tai nạn và khiến ngọn lửa lan rộng ngoài tầm kiểm soát, gây thiệt hại lớn về người".
Theo Giám đốc Sở Cứu hỏa Hồng Kông Andy Yeung, trong quá trình tìm kiếm cứu nạn, lực lượng chức năng phát hiện nhiều tấm polystyrene - vật liệu xốp cực kỳ dễ cháy, được dùng để chặn cửa sổ của một số căn hộ. Theo ông Yeung, những tấm polystyrene này khiến lửa lan rất nhanh. Việc chúng xuất hiện tại đây là bất thường.
Trong khi đó, Giám đốc Cơ quan An ninh Hồng Kông Chris Tang cho biết, điều tra sơ bộ cho thấy, tốc độ lan rộng của ngọn lửa “bất thường và đáng ngờ”. Ngoài polystyrene, lực lượng chức năng còn phát hiện lưới bảo vệ, bạt che, tấm phủ nhựa nghi không đạt chuẩn an toàn. Theo ông Chris Tang, khi những vật liệu này cháy, ngọn lửa lan nhanh hơn nhiều so với các vật liệu được quy định.
Được biết, dự án cải tạo tại khu chung cư Wang Fuk Court do Công ty TNHH Xây dựng và Kỹ thuật Prestige thực hiện.
Bên cạnh vật liệu dễ cháy, hệ thống giàn giáo tre bao quanh khu chung cư cũng được xem là yếu tố làm trầm trọng thêm đám cháy. Nhiều đoạn giàn giáo đã bị bung khỏi tòa nhà, rơi từ độ cao 10-20 tầng và va vào các vật liệu đang cháy tạo ra tia lửa lớn.
Thảm hoạ cháy lan ở Hồng Kông gây thương vong lớn, trong khi cư dân phản ánh chuông báo cháy không kêu và công nhân hút thuốc trên giàn giáo tre, làm dấy lên nghi vấn nghiêm trọng về an toàn.
Wang Fuk Court gồm 8 tòa chung cư, gần 2.000 căn hộ, hơn 4.000 cư dân. Năm ngoái, ban quản lý phê duyệt dự án cải tạo toàn bộ khu nhà, dựng lên hệ thống giàn giáo tre khổng lồ bao quanh.
Điều này đã khiến cư dân phản đối, đặc biệt sau khi họ phát hiện công nhân thường xuyên hút thuốc trong lúc làm việc.
Theo hãng tin CNN, giàn giáo tre là một kỹ thuật xây dựng cổ xưa có từ thời nhà Hán, vẫn được sử dụng rộng rãi tại Hồng Kông, Trung Quốc. Những giàn giáo này cao khoảng 30-90 m và được bọc bằng lưới an toàn màu xanh lá, xanh lam và tím, tạo thành những “kén” đặc trưng quanh các tòa nhà.
Tre không chỉ được dùng để xây dựng các tòa nhà mới, mà còn là vật liệu chính trong công tác cải tạo hàng nghìn khu chung cư cũ mỗi năm, trở thành vật liệu thiết yếu của ngành xây dựng địa phương.
Tuy nhiên, kỹ thuật này đang chịu giám sát ngày càng chặt chẽ về độ an toàn và độ bền. Mặc dù tre được đánh giá cao về tính linh hoạt, nhưng nó dễ cháy và dễ hư hỏng theo thời gian, điều này khiến các chuyên gia cảnh báo về nguy cơ cháy lan nhanh khi xảy ra hỏa hoạn.
Thời gian gần đây, việc sử dụng giàn giáo tre liên tục được giám sát chặt chẽ vì nguy cơ cháy nổ, đặc biệt sau vụ hỏa hoạn tại một tòa nhà ở khu thương mại trung tâm hồi tháng 10.
Gary Au Gar-hoe, người phát ngôn bộ phận kỹ thuật phòng cháy chữa cháy thuộc Viện Kỹ sư Hồng Kông giải thích rằng, các giàn giáo tre có thể bắt lửa ngay cả khi lưới an toàn được phủ vật liệu chống cháy.
Ông Au cho biết, hướng dẫn của Sở Xây dựng Hồng Kông yêu cầu phủ một lớp hóa chất làm chậm tốc độ cháy lên lưới bao quanh giàn giáo tre. Lớp phủ này sẽ cháy xém khi gặp lửa và khiến ngọn lửa dần bị tắt. Tuy nhiên, trong trường hợp đám cháy quá lớn, vật liệu này vẫn bị thiêu rụi.
Nhiệt bức xạ từ đám cháy lớn cũng có thể khiến các công trình lân cận và đồ đạc trong từng căn nhà bị bén lửa.
Chuyên gia cho rằng, quy mô đám cháy cho thấy nguyên nhân còn do thiếu sót ở một hoặc nhiều khía cạnh khác, như vật liệu an toàn được sử dụng trong giàn giáo, công tác quản lý cháy nổ khi thi công và nhận thức của công nhân.
Gió mạnh trong ngày 26/11 cũng góp phần làm đám cháy lan rộng, khi thổi các tàn lửa sang những tòa nhà nằm sát nhau. Hình ảnh hiện trường cho thấy, mảnh vỡ đang cháy rơi từ tầng cao xuống đất, một số còn bị gió thổi bay sang giàn giáo của những tòa lân cận. Người đứng đầu Đặc khu Hồng Kông, Trung Quốc Lý Gia Siêu cho biết, chính quyền sẽ rà soát lại toàn bộ tiêu chuẩn chống cháy cho các lớp bảo vệ công trình và biện pháp thi công tại khu dân cư.
Trước đó, Cục Phát triển đô thị Hồng Kông thông báo, bắt đầu từ tháng 3, 50% các dự án xây dựng công cộng mới sẽ chuyển sang sử dụng giàn giáo kim loại để “bảo vệ người lao động tốt hơn” và tuân thủ tiêu chuẩn xây dựng hiện đại của các thành phố tiên tiến”. Tuy nhiên, quyết định này khi đó vấp phải phản đối từ người dân, nhiều người cho rằng, giàn giáo tre là di sản văn hóa cần được bảo tồn, đồng thời là biểu tượng truyền thống của kiến trúc đô thị Hồng Kông.
Vụ cháy tại Wang Fuk Court đang được đánh giá là một trong những hỏa hoạn nghiêm trọng nhất tại Hồng Kông trong nhiều thập kỷ qua, cả về mức độ lan rộng lẫn con số thương vong. Nó một lần nữa làm dấy lên tranh luận rằng kéo dài nhiều năm về việc có nên tiếp tục sử dụng giàn giáo tre trong môi trường đô thị dày đặc hay không. Vụ việc lần này cho thấy chỉ cần một mắt xích yếu, từ vật liệu dễ cháy, cách bố trí giàn giáo đến điều kiện thời tiết bất lợi cũng có thể dẫn thảm kịch khó lường.
