Khúc tráng ca từ những năm tháng không quên
Chiến tranh đã lùi xa, nhưng đâu đó trong những mái nhà, trong ký ức của những người ở lại vẫn còn nguyên vẹn những vết thương, những nuối tiếc khôn nguôi.
Nuối tiếc vì chưa kịp gặp lại người thân, nuối tiếc vì chưa kịp chứng kiến một ngày hòa bình trọn vẹn. Nhưng hơn tất cả, đó là niềm tự hào - tự hào vì sự hy sinh của những thế hệ đi trước đã để lại cho chúng ta hôm nay một đất nước độc lập, tự do.
“Giá mà thằng út nó cố gắng sống thêm một vài ngày nữa là sẽ được thấy bầu trời của hòa bình, có lẽ sẽ trở về nhà trên đôi chân của mình. Mẹ của mẹ sẽ còn được nhìn thấy, được ôm lấy nó thêm đôi lần nữa rồi…”. Đó là những lời nuối tiếc, buồn tủi của ngoại khi nhớ về các anh, các chị, các em của mình mỗi lần nhắc đến. Những lần ngoại len vào dòng người nườm nượp ở nghĩa trang, thắp lên cho các liệt sĩ, cho những anh chị em của ngoại những nén nhang thơm, trong khói nhang lượn lờ, ngoại như nhìn thấy bóng dáng của các anh, chị, em của mình; như nhìn thấy các chiến sĩ đã anh dũng ngã xuống, để cho ngoại và những thế hệ trẻ như chúng tôi nối tiếp mãi về sau được hưởng nền hòa bình, độc lập.
Ngoại không khóc. Nhưng mỗi lần đứng trước mộ người thân, thắp lên những nén nhang thơm, ánh mắt ngoại lại nhòe đi.
Người ta vẫn nhớ về các anh hùng liệt sĩ vào mỗi dịp Đại lễ của đất nước, ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, ngày Cách mạng tháng Tám thành công, ngày Tổ quốc hoàn toàn độc lập, ngày non sông thu về một mối, nhân dân mọi miền được sống trong tự do. Nhưng đối với những người có người thân mất đi trong chiến tranh, không chỉ những ngày đó, mà quãng thời gian còn lại cũng đều là những lần đau đáu nhớ về, để nuối tiếc, để nhớ thương.
Ngoại tôi tiếc những năm tháng cũ vì chẳng thể nào “dành được suất” để mà đi kháng chiến, để mà cùng những “đồng đội” trong lời một ai đó xin nghỉ phép về nhà cống hiến một phần sức lực của mình cho đất nước. Ngoại ở nhà. Có trách nhiệm chăm lo cho cha mẹ, lo cho các em còn nhỏ. Ngoại cũng lo lắng cho những người ở chiến trường, liệu rồi mai này đất nước thống nhất, hòa bình lập lại, có còn được nhìn thấy những người lính trở về?
Rồi ngoại lấy chồng. Nhà của ngoại cũng nằm trong khu vực chiến khu. Vợ chồng của ngoại, cũng như các hộ dân trong khu vực đùm bọc cho bộ đội, nấu cơm cho bộ đội ăn, cùng bộ đội đào hầm trú ẩn. Dẫu rằng trong thời kỳ đó ai cũng đói kém, nhưng chưa một người dân nào, trong đó có ngoại, sẽ bỏ rơi bất kỳ một ai.
Rồi hòa bình lập lại ở khu ngoại ở. Trong mắt ngoại, có những đứa nhỏ trở về. Có đôi người về hẳn, cũng có nhiều người trở về thăm nhà rồi lại đi. Giống như trong mắt của những người ấy, chỉ khi đất nước hoàn toàn thống nhất, hòa bình được lập lại, thì lúc đó bản thân mới hoàn thành sứ mệnh người chiến sĩ trên chiến trường của mình. Ngoại mong. Không chỉ ngoại, mà còn có ba mẹ của ngoại, những người khác đều mong mỏi. Rằng một ngày con cái mình, anh em mình sẽ trở lại. Dẫu chỉ một đôi ba ngày rồi lại đi. Nhưng đợi mãi, đợi mãi mà không thấy…
Sau này, khi đất nước đã hoàn toàn độc lập, trong bảy người con, ba mẹ của ngoại đã không thể đợi được đứa con trai út trở về, dẫu cho là trong dáng hình nào đi nữa. Mùa xuân năm ấy đất nước hoàn toàn thống nhất. Cũng mùa xuân ấy, cậu hy sinh. Khi nhận được giấy báo tử, cả nhà đều ngỡ ngàng và tiếc nuối, khi chỉ còn ít ngày nữa thôi là đất nước thống nhất. Nếu cậu cố gắng sống thêm ít ngày nữa, cậu sẽ được nhìn thấy một bầu trời khác của đất nước, bầu trời của hòa bình. Rồi cậu sẽ lại được trở về nhà trên đôi chân của mình, được trở về với ba mẹ và được ôm ấp trong vòng tay yêu thương của gia đình. Để bao nhiêu mong nhớ trong những tháng ngày đã qua không trở thành tiếc nuối.
Trong bảy người con ấy, có người hy sinh trên chiến trường, cũng có người may mắn còn sống trở về. Gặp lại nhau có khi là tiếng cười, có khi là gương mặt tràn đầy nước mắt. Không chỉ với ngoại mà với hầu hết những gia đình có con tham gia cách mạng.
Ngoại khóc. Khóc cho những ngày phải xa những người thân, phải sống trong những gồng mình lo lắng, đôi lúc còn nơm nớp lo sợ, lại vui mừng khi nghe tin chiến thắng ở đâu đó trên báo đài.
Rồi ngoại lại trông mong. Trông mong một ngày nào đó người ta sẽ đưa thi hài của đứa em thân yêu trở lại quê nhà, dù cho chẳng vẹn toàn nữa. Và dẫu có là ngoại, hay một ai đó khác trên đất nước đã từng đau thương này, đều trông mong người thân của mình trở về. Rồi cậu và các đồng đội của mình trở về, trở về trong dáng hình đất nước. Lá cờ đỏ sao vàng được phủ lên ngay ngắn, người ta trang trọng đưa cậu về với quê hương. Nghĩa trang liệt sĩ hôm ấy cũng nghi ngút khói hương. Ngoại và các anh chị em của mình và mọi người cùng tề tựu, thắp lên cho cậu, cho các liệt sĩ những nén nhang thơm, lòng đầy kính cẩn và biết ơn.
Sau này, khi các chính sách của Nhà nước được ban hành, Nhà nước chăm lo cho các gia đình chính sách và người có công với cách mạng nhiều hơn. Người ta kể lại những câu chuyện về các anh, về cậu, về những người đã cống hiến xương máu của mình cho đất nước, hoặc một phần, hoặc tất cả. Là da thịt, là tuổi xuân, là cả cuộc đời… Những lúc ấy, trong mắt ngoại, những tiếc nuối, đau thương dần được thay thế bằng niềm tự hào. Tự hào vì chính bản thân, chính gia đình mình đã góp một phần nhỏ bé trong hành trình tìm lại hòa bình cho đất nước.
Những chiều ngoài trời mưa lất phất bay, ngồi trong mái nhà gạch ngói đỏ ba gian của mình, ngoại thường kể về những ngày xưa cũ. Dường như đối với ngoại hay với rất nhiều người khác, lúc chiến tranh, người ta thường mơ về hòa bình; sau này hòa bình, người ta thường hay kể về những điều khi còn chiến tranh, sau chiến tranh. Nhưng chẳng ai trong số đó thích chiến tranh xảy ra. Ngoại kể về những bữa cơm độn sắn, độn khoai thời bao cấp, khi mà những hạt gạo trong nồi đôi lúc có thể đếm từng hạt. Những ngày cả làng hò nhau đi làm đồng kiếm công điểm mệt đến bở hơi tai. Nhưng may mắn, bởi vì có hòa bình mà ngoại và những người khác trên dải đất hình chữ S đều được an nhiên mà làm việc, mà nói cười, chứ không phải ngày ngày phải tránh trú trong hầm, phải nơm nớp lo mưa bom bão đạn,…
Hòa bình rồi. Non sông đã liền một dải gấm hoa. Những người như cậu, ngã xuống nơi chiến trường đã lần lượt được đưa về quê cha đất tổ. Những người như ngoại, nhân chứng của chiến tranh cũng lần lượt già đi, rồi mất. Để thế hệ trẻ như tôi, như chúng ta, chỉ có thể nhìn lại lịch sử của đất nước qua những trang sử hào hùng bi tráng của dân tộc, để mà tự hào cho những năm tháng đã qua. Để nó trở thành động lực mạnh mẽ để sống, để phấn đấu cho một tương lai đất nước giàu mạnh, sánh vai với cường quốc năm châu, để người dân được mãi mãi sống trong hòa bình, tự do và hạnh phúc.
Trang Lê
