ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Nói đến nhà ở xã hội ở Hà Nội, nhiều người vẫn nghĩ ngay đến một bài toán khó đã kéo dài nhiều năm: nhu cầu thì quá lớn, nhưng nguồn cung mãi không “nhúc nhích”, khiến hàng trăm nghìn lao động và người trẻ thu nhập trung bình, thấp luôn mắc kẹt giữa mong muốn có một mái nhà và những rào cản pháp lý lẫn thủ tục chồng chéo. Nhưng vài tháng trở lại đây, đã có một chuyển động mới: Hà Nội đã không còn “vá lỗi từng chỗ”, mà đang gỡ rào cản pháp lý theo hướng đồng bộ, chạm vào những “điểm nghẽn thật”, chứ không phải những vướng mắc bề mặt.

Đầu tiên, Thành phố đã dứt khoát thay đổi cách tiếp cận về quỹ đất nhà ở xã hội. Thay vì giữ cứng quy định 20% quỹ đất trong mỗi dự án thương mại, vốn là “cục đá” cản trở cả doanh nghiệp lẫn chính quyền trong nhiều năm thì Hà Nội áp dụng cơ chế linh hoạt: cho phép chủ đầu tư hoán đổi bằng tiền hoặc triển khai dự án nhà ở xã hội tại khu vực phù hợp quy hoạch. Cách làm này không chỉ giảm áp lực cho doanh nghiệp mà còn giúp Thành phố chủ động quy hoạch các khu nhà ở xã hội tập trung, hạ tầng đồng bộ, thay vì “gắn ké” từng mảng rời rạc vào dự án thương mại. Cùng với đó là loạt cải tiến về thủ tục: rút ngắn thời gian lựa chọn chủ đầu tư, loại bỏ các bước chồng chéo giữa sở ngành, và thậm chí thí điểm mô hình hỗ trợ lưu động cho người dân chuẩn bị hồ sơ mua nhà.

Song song cải cách thủ tục là những thay đổi rất đáng chú ý về chính sách tài chính. Nghị định 261/2025/NĐ-CP hạ lãi suất vay mua nhà ở xã hội từ 6,6% xuống 5,4% vốn là cú hích mạnh mẽ đối với người thu nhập thấp. Hà Nội đề xuất thêm cơ chế lãi suất 4,8% – một mức đủ để kéo nhiều hộ gia đình từ trạng thái “chưa dám nghĩ đến mua nhà” sang “có thể cân nhắc nghiêm túc”. Khi một đô thị lớn đề xuất cơ chế tài chính đột phá như vậy, nghĩa là họ nhìn thấy nhu cầu thật sự và đã sẵn sàng đặt nhà ở xã hội vào nhóm ưu tiên chiến lược.

Từ năm 2021 đến nay, Hà Nội đã hoàn thành hoặc sắp hoàn thành hơn 1,008 triệu m² sàn nhà ở xã hội, tương đương 16.388 căn, đạt khoảng 80% chỉ tiêu giai đoạn 2021 – 2025. Con số này cho thấy: chỉ cần pháp lý thông, dự án lập tức chạy. Và đó là lý do giới chuyên môn nhiều lần nhấn mạnh rằng “điểm nghẽn lớn nhất không nằm ở nhu cầu hay khả năng hấp thụ, mà nằm ở quy trình phê duyệt dự án, lựa chọn chủ đầu tư và cơ chế xác định giá bán, giá thuê”. Khi Hà Nội bắt đầu tháo gỡ những nút thắt này, dòng vốn đầu tư cho nhà ở xã hội mới có cơ hội chảy mạnh mẽ và bền vững hơn.

Ở góc độ quy hoạch, các chuyên gia cũng nhắc một điều rất quan trọng: nếu chỉ nghĩ nhà ở xã hội là “nhà giá rẻ”, chúng ta sẽ tiếp tục tạo ra những khu ở xa xôi, thiếu tiện ích và khó thu hút cư dân. Hà Nội đang đi theo hướng khác: lồng ghép nhà ở xã hội vào quy hoạch đô thị tổng thể, gắn với giao thông, trường học, dịch vụ công cộng và không gian xanh. Đây là tư duy của các đô thị văn minh. Khi một khu nhà ở xã hội được quy hoạch bài bản có thể trở thành một cực phát triển mới, giảm áp lực lên nội đô và tạo động lực kinh tế cho cả khu vực xung quanh.

Tuy nhiên, gỡ pháp lý và giảm lãi suất mới là một nửa của câu chuyện. Nửa còn lại và là phần rất khó nằm ở minh bạch thông tin và giám sát thực thi. Nếu quy trình xét duyệt và danh sách thụ hưởng không công khai, nếu tiến độ dự án không được cập nhật rõ ràng, thì nguy cơ trục lợi chính sách vẫn sẽ lặp lại như trước. Đây là thách thức đòi hỏi Hà Nội phải quyết liệt, bởi minh bạch không chỉ bảo vệ ngân sách và người dân mà còn tạo niềm tin cho doanh nghiệp muốn đầu tư vào phân khúc lợi nhuận thấp nhưng mang ý nghĩa bền vững này.

Nhìn rộng hơn, việc Hà Nội kiên trì đẩy nhanh cải cách pháp lý nhà ở xã hội không chỉ là chính sách an sinh. Nó tác động trực tiếp đến thị trường bất động sản. Khi nguồn cung nhà ở giá hợp lý tăng, giá nhà thương mại sẽ bớt căng; các cơn sốt đất ảo cũng khó diễn ra hơn. Cùng lúc, hoạt động xây dựng nhà ở xã hội kéo theo nhu cầu vật liệu, thiết kế, tín dụng….đóng góp vào tăng trưởng kinh tế thật, tạo thêm việc làm, thay vì tăng trưởng “ảo” từ đầu cơ đất đai.

Điều Hà Nội đang làm nếu duy trì được sự nhất quán và minh bạch sẽ thay đổi cách nhà ở xã hội tồn tại trong cấu trúc thị trường. Đây không còn là “phần phụ” trong chiến lược phát triển đô thị, mà có thể trở thành một trụ cột quan trọng, cân bằng lại thị trường và tạo cơ hội an cư bền vững cho hàng triệu người dân. Một đô thị 10 triệu dân không thể phát triển hài hòa nếu bỏ quên phân khúc này.

Giá trị lớn nhất của đợt cải cách lần này nằm ở chỗ: khi thủ tục được rút ngắn, khi pháp lý rõ ràng, khi lãi suất giảm và quy hoạch đồng bộ, giá thành sản phẩm sẽ tự nhiên hạ xuống thì lợi ích đến thẳng tay người dân, chứ không chỉ dừng lại ở doanh nghiệp.