EU triển khai hệ thống xuất nhập cảnh điện tử EES
Liên minh châu Âu (EU) chính thức khởi động hệ thống xuất nhập cảnh điện tử từ ngày 12/10, đánh dấu bước ngoặt trong việc hiện đại hóa kiểm soát biên giới các nước thuộc khối Schengen.
Sau nhiều năm lập kế hoạch và vô số lần trì hoãn, hệ thống xuất nhập cảnh điện tử của Liên minh châu Âu (gọi tắt là EES) đã đi vào hoạt động vào ngày 12/10. Việc này sẽ được triển khai dần dần và thực hiện bằng cách thu thập dữ liệu sinh trắc học của du khách, tương tự như một số quốc gia khác đã thực hiện.
Châu Âu triển khai hệ thống xuất nhập cảnh EES
Cộng hòa Séc là một trong ba quốc gia EU, cùng với Estonia và Luxembourg, thực hiện kiểm tra sinh trắc học đầy đủ ngay từ ngày đầu tiên, khiến sân bay Prague trở thành trung tâm bận rộn nhất áp dụng hệ thống này. Người đứng đầu lực lượng Thanh tra Cảnh sát nước ngoài của sân bay, Đại tá Tomas Jelinek cho biết hệ thống này sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc nhập cảnh suôn sẻ hơn.
"Hệ thống xuất nhập cảnh này chủ yếu để tăng cường an ninh cho khu vực này. Chúng tôi sẽ thu thập dữ liệu sinh trắc học, đặc biệt là khuôn mặt, ảnh và dấu vân tay. Nhờ dữ liệu này, việc đi qua biên giới trong khu vực Schengen sẽ dễ dàng hơn trong tương lai, đặc biệt là trong các chuyến khởi hành và đối với những hành khách đi không phải lần đầu tiên mà là lần thứ hai".
Hệ thống điện tử mới sẽ loại bỏ yêu cầu đóng dấu hộ chiếu theo cách thủ công ở biên giới bên ngoài của EU và thay vào đó tạo ra các hồ sơ kỹ thuật số liên kết giấy thông hành với danh tính của một người bằng cách sử dụng sinh trắc học. Để việc này thuận tiện hơn, nhiều cửa khẩu sẽ có các ki-ốt tự phục vụ hoặc ứng dụng di động, nơi du khách có thể đăng ký dữ liệu trước khi gặp nhân viên biên phòng. Những công cụ này giúp giảm thời gian chờ đợi và mang lại trải nghiệm hiệu quả hơn, đặc biệt là tại các sân bay và cửa khẩu đường bộ đông đúc.
"Khi đến biên giới quốc gia, du khách phải tuân theo các biển báo nhập cảnh/xuất cảnh cụ thể được dán trên các cột tại các cửa khẩu biên giới như tại Croatia. Những làn đường này được chỉ định cho du khách tuân thủ quy trình mới, nơi họ phải đăng ký trên hệ thống. Hệ thống hoạt động theo nguyên tắc, khi công dân nước thứ ba đến trạm kiểm soát biên giới lần đầu tiên, họ phải bước ra khỏi xe, xuất trình hộ chiếu và quét ảnh khuôn mặt cùng bốn dấu vân tay bên phải."
Du khách nhập cảnh vào Khu vực Schengen lần đầu tiên kể từ khi EES được triển khai sẽ phải trải qua quy trình đăng ký đầy đủ bao gồm quét dấu vân tay, chụp ảnh khuôn mặt, đăng ký dữ liệu hộ chiếu như họ tên đầy đủ, ngày sinh và số giấy tờ du lịch vào hệ thống. Sau đó, đối với mỗi lần nhập cảnh và xuất cảnh tiếp theo, họ chỉ cần xác minh nhanh bằng sinh trắc học khuôn mặt. Trẻ em dưới 12 tuổi sẽ cần phải đăng ký theo EES nhưng sẽ chỉ được chụp ảnh.
“Hệ thống nhắc tôi chọn một ngôn ngữ, tôi chọn tiếng Anh và tôi đang đính kèm giấy thông hành có sinh trắc học. Sau khi xác nhận, tôi sẽ chụp ảnh mà không đeo kính. Tiếp theo tôi chọn mục du lịch. Hệ thống hỏi tôi có lời mời hay không, tôi có chỗ ở không và tôi có chuyến bay khứ hồi hay không. Tôi sẽ xác nhận vào đây".
Để tránh tình trạng tắc nghẽn, việc triển khai đang được thực hiện theo từng giai đoạn. Mỗi quốc gia thành viên có thể tự quyết định địa điểm và cách thức triển khai hệ thống. Yêu cầu duy nhất là sau 30 ngày, các quốc gia phải đăng ký 10% số du khách. Sau 90 ngày, các quốc gia phải đăng ký 35% số du khách, và tăng lên 50% sau 150 ngày. Đến ngày thứ 180, tức ngày 9 tháng 4 năm sau, các quốc gia phải đăng ký tất cả du khách trong hệ thống. Ít nhất một cửa khẩu biên giới ở mỗi quốc gia EU sẽ cần phải vận hành hệ thống này từ ngày 12 tháng 10. Ủy ban châu Âu khuyến cáo các quốc gia thành viên nên triển khai hệ thống này tại nhiều cửa khẩu khác nhau trên đường biển, đường hàng không và đường bộ.
Lợi ích của EES là gì?
Hệ thống xuất nhập cảnh EES là một bước chuyển đổi lớn trong cách EU quản lý hoạt động đi lại tại các biên giới với bên ngoài. Bằng cách chuyển đổi từ hệ thống tem giấy lỗi thời sang hệ thống kỹ thuật số hiện đại, EU đặt mục tiêu tạo ra những chuyến đi thuận lợi hơn cho du khách, đồng thời tăng cường an ninh trên khắp các quốc gia thành viên.
Theo quy định của Liên minh châu Âu, công dân nước thứ ba, tức công dân ngoài EU, chỉ được phép lưu trú 90 ngày trong tổng số 180 ngày tại khối. Một trong những mục tiêu chính của EES là ngăn chặn công dân nước thứ ba lưu trú quá thời hạn được phép ở châu Âu. Hệ thống sẽ tự động tính toán giúp du khách biết chính xác còn bao nhiêu ngày nữa trong hạn mức 90 ngày được phép lưu trú, giúp giảm thiểu nguy cơ cư trú bất hợp pháp và giúp duy trì sự công bằng cho những du khách tuân thủ quy định.
Dữ liệu di chuyển của du khách được lưu trữ điện tử và có thể được lực lượng kiểm soát xác minh ngay lập tức, giúp họ an tâm khi di chuyển giữa các nước châu Âu. Trong khi trước đây, việc đóng dấu không rõ ràng có thể gây hiểu lầm về thời điểm nhập cảnh hoặc xuất cảnh.
Tăng cường an ninh Schengen là trọng tâm của sáng kiến này. EES đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện gian lận danh tính, phát hiện hộ chiếu giả và đánh dấu các trường hợp nhập cảnh trái phép. Bằng cách lưu trữ dữ liệu sinh trắc học, hệ thống này cho phép các cơ quan chức năng xác minh danh tính của du khách với độ chính xác cao hơn nhiều so với việc kiểm tra thủ công.
Theo kế hoạch của EU, điều này cũng hỗ trợ những nỗ lực rộng hơn nhằm chống khủng bố và tội phạm có tổ chức, đảm bảo rằng Khu vực Schengen vẫn là khu vực đi lại an toàn và đáng tin cậy.
"Đây là một hệ thống kiểm soát đi lại kỹ thuật số được đưa ra để làm cho việc đi lại suôn sẻ hơn nhiều cho người nhập cảnh, nhưng cũng an toàn hơn bằng cách lưu trữ thông tin của mọi người để đảm bảo không có hoạt động tội phạm và không có vi phạm an ninh vào EU.”
EES được thiết kế để đơn giản hóa quy trình, với hệ thống tự động hóa và các ki-ốt tự phục vụ, giúp giảm thiểu việc kiểm tra hộ chiếu thủ công. Mặc dù giai đoạn triển khai đầu tiên có thể gây ra một số chậm trễ khi du khách đăng ký dữ liệu sinh trắc học, nhưng lợi ích lâu dài sẽ là việc qua biên giới nhanh hơn, du khách không còn phải xếp hàng dài tại sân bay hoặc cửa khẩu đường bộ.
"Chỉ đơn giản là bỏ ra hai đến bốn phút để đăng ký và điều đó cho phép chúng ta di chuyển qua biên giới trong ba năm."
Tại biên giới đất liền của Croatia với Serbia, một trong những nơi triển khai hệ thống này ngay từ ngày 12 tháng 10, đến nay các du khách đã nhận thấy sự thuận tiện của hệ thống này.
"Chúng tôi đang đi từ Serbia đến Thụy Sĩ, chúng tôi đã vượt qua tất cả các cuộc kiểm tra mà không gặp vấn đề gì và đợi khoảng 15 phút".
Tuy nhiên EES là một hoạt động quy mô cực kỳ lớn, đòi hỏi đầu tư cao. Cả về thiết bị đầu cuối cũng như phần mềm nền tảng cần thiết có thể lưu trữ, quản lý và phân tích dữ liệu sinh trắc học và các cơ sở dữ liệu quốc tế liên quan khác. Việc đảm bảo hệ thống hoạt động tương thích với nhau giữa 29 quốc gia là rất quan trọng và cũng là một khó khăn lớn. Bên cạnh đó, hệ thống cũng cần phải đảm bảo dữ liệu cá nhân của hành khách và hành lý được lưu trữ, xử lý và sử dụng theo đúng quy định của pháp luật.
Hệ thống đã bị trì hoãn một số lần do các quốc gia thành viên chủ chốt, đáng chú ý nhất là Pháp, Đức và Hà Lan, tuyên bố rằng họ chưa sẵn sàng cho việc triển khai toàn diện EU-EES do thiếu thời gian thử nghiệm. Chính vì vậy hệ thống mới này sẽ được triển khai dần dần trong sáu tháng. Trong thời gian này, các nước EU sẽ có thể quyết định thời điểm và địa điểm bắt đầu triển khai hệ thống tại các cửa khẩu biên giới của mình. Kể từ ngày 10/4/2026, hệ thống sẽ chính thức hoạt động tại tất cả các cửa khẩu biên giới, chính thức thay thế việc đóng dấu hộ chiếu bằng hồ sơ điện tử.
Quy định này sẽ áp dụng cho ai?
Công nghệ đang dần thay thế con dấu hộ chiếu truyền thống. Hệ thống kiểm soát biên giới kỹ thuật số EES sẽ theo dõi những công dân ngoài EU nhập cảnh và xuất cảnh khỏi khu vực Schengen của Châu Âu – một khu vực bao gồm 25 quốc gia thành viên EU và bốn quốc gia ngoài EU đảm bảo quyền tự do di chuyển mà không cần kiểm tra biên giới nội bộ.
Theo EU, hệ thống kiểm tra xuất nhập cảnh EES sẽ áp dụng cho những công dân ngoài EU bao gồm cả công dân Vương quốc Anh, hoặc Iceland, Liechtenstein, Na Uy và Thụy Sĩ thực hiện các chuyến đi ngắn ngày vào khu vực Schengen.
Thị thực Schengen lưu trú ngắn hạn được cấp cho những người lưu trú trong khu vực này tối đa 90 ngày trong khoảng thời gian 180 ngày.
Tuy nhiên, công dân từ Mỹ, Canada, Australia, Vương quốc Anh và các nước khác thường không cần thị thực để lưu trú ngắn hạn trong khu vực Schengen cũng sẽ phải tuân thủ quy định EES.
EES sẽ không áp dụng cho những người sở hữu hộ chiếu do Thành phố Vatican hoặc Tòa thánh cấp, các công dân ngoài EU có giấy phép cư trú tại các nước EU, bao gồm Ireland và Síp, công dân ngoài EU đi du lịch để nghiên cứu, học tập, làm dịch vụ tình nguyện hoặc làm dịch vụ trông trẻ và một số trường hợp đặc biệt khác.
Việc kiểm tra sinh trắc học được thực hiện tại các sân bay quốc tế, cảng, nhà ga xe lửa và cửa khẩu biên giới đường bộ trong khu vực Schengen.
Tuy nhiên, tại Cảng Dover nhộn nhịp của Vương quốc Anh, nhà ga EUrotunnel ở Folkestone thuộc eo biển Manche hiện tại chỉ có vận tải hàng hóa và xe khách mới phải chịu kiểm tra EES kể từ ngày 12 tháng 10. Việc kiểm tra xe chở khách sẽ được thực hiện vào tháng 11 tại Dover và vào cuối năm tại EUrotunnel.
Nhiều người bày tỏ sự lo lắng về việc lấy thông tin sinh trắc học có thể ảnh hưởng tới quyền riêng tư của họ. Theo EU, hệ thống EES tuân thủ đầy đủ các luật bảo mật nghiêm ngặt của EU, bao gồm Quy định bảo vệ dữ liệu chung.
"Sẽ luôn có những lo ngại về quyền riêng tư dữ liệu, nhưng bạn không cần phải lo lắng. Hệ thống này để giữ cho chúng ta an toàn hơn, chứ không phải ngược lại. Quá trình kiểm tra hộ chiếu thủ công rất dễ có nguy cơ bị đánh cắp danh tính. Đã có nhiều trường hợp hệ thống đó bị xâm phạm ở một số sân bay trong thời gian vừa qua. Vì vậy, bằng các quy trình hiện đại, chúng tôi đang giảm thiểu những rủi ro đó."
Hệ thống tuân theo các nguyên tắc như giới hạn mục đích, giảm thiểu dữ liệu và tính tương xứng, nghĩa là dữ liệu của bạn chỉ được thu thập cho mục đích quản lý biên giới hợp pháp và được lưu giữ trong thời gian cần thiết.
EES là tiền thân của một hệ thống khác dự kiến sẽ đi vào hoạt động vào cuối năm 2026 - Hệ thống thông tin và cấp phép du lịch châu Âu (ETIAS). Công dân ngoài khu vực Schengen sau đó sẽ phải nộp đơn xin cấp phép ETIAS, cung cấp thông tin cá nhân và chi tiết về chuyến đi của mình và trả phí 20 EUro trước khi đi.
"Đây là bước đầu tiên trong việc cho phép chúng tôi vượt qua khu vực Schengen. Hệ thống ETIAS (Hệ thống ủy quyền và thông tin du lịch của EU) cuối cùng sẽ mở rộng các khu vực và kết nối chúng tôi nhiều hơn với các mạng lưới quốc tế. Vì vậy, tất cả đều là một quá trình được triển khai theo từng giai đoạn vì đây là một thay đổi cơ bản đang xảy ra trong du lịch và an ninh của du lịch trên khắp thế giới, nhưng đương nhiên nó cần thời gian để mở rộng quy mô."
Giấy phép này sẽ có hiệu lực trong ba năm hoặc cho đến khi hộ chiếu hết hạn, tùy điều kiện nào đến trước. Kể từ tháng 4, du khách châu Âu đến Anh phải mua trước giấy phép điện tử cho các chuyến đi.
Được thành lập vào những năm 1990, Khu vực Schengen cho phép đi lại miễn hộ chiếu cho trên 29 quốc gia châu Âu, bao gồm hầu hết EU cộng với một số quốc gia không phải thành viên như Na Uy và Thụy Sĩ. Khu vực này tạo điều kiện thuận lợi cho việc di chuyển tự do của hơn 450 triệu người và củng cố thị trường chung châu Âu bằng cách loại bỏ các biện pháp kiểm tra biên giới nội bộ đối với hàng hóa, dịch vụ và lao động. Đối với cả doanh nghiệp, người đi làm và khách du lịch, Schengen là một trong những thành tựu thiết thực nhất của EU.
Việc chuyển đổi từ hình thức đóng dấu hộ chiếu truyền thống sang hệ thống kiểm soát kỹ thuật số thể hiện nỗ lực hiện đại hóa của châu Âu trong quản lý nhận dạng, công nghệ biên giới và chính sách di cư, đồng thời tuân thủ chặt chẽ các quy định về bảo vệ dữ liệu. Tuy nhiên, quá trình hiện đại hóa này cũng đi kèm với những thách thức đáng kể về chi phí, độ phức tạp kỹ thuật và nguy cơ gián đoạn trong giai đoạn đầu triển khai.
