ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Tại Estonia, cảnh sát giao thông không yêu cầu người lái xe xuất trình giấy phép hay đăng ký phương tiện. Chỉ cần nhập mã định danh cá nhân, toàn bộ thông tin hợp pháp của người điều khiển và phương tiện đã hiện lên trên hệ thống. Ở Singapore, giấy phép lái xe điện tử được tích hợp trên Singpass từ nhiều năm nay, và việc kiểm tra, xử phạt diễn ra hoàn toàn trên môi trường số. Với người dân ở những quốc gia này, “mang giấy tờ xe” đã trở thành thói quen của quá khứ.

Chính trong bối cảnh đó, đề xuất mới của Cục Cảnh sát giao thông (Bộ Công an) cần được nhìn nhận đúng bản chất. Theo đề xuất, lực lượng cảnh sát giao thông sẽ không còn xử phạt hành vi không mang giấy tờ xe, bởi toàn bộ giấy phép lái xe, đăng ký xe, đăng kiểm, bảo hiểm trách nhiệm dân sự… sẽ được kiểm tra trên môi trường điện tử. Người dân chỉ cần có tài khoản định danh điện tử mức độ 2 trên VNeID, VNeTraffic hoặc cung cấp căn cước công dân, mã định danh cá nhân để lực lượng chức năng tra cứu. Giấy phép lái xe sẽ được cấp dưới dạng điện tử, còn bản vật liệu PET chỉ in khi người dân có nhu cầu.

Nói ngắn gọn, tinh thần của đề xuất không phải là “bỏ quản lý”, mà là chuyển từ quản lý bằng giấy sang quản lý bằng dữ liệu.

Ở góc độ người dân, đây là một thay đổi rất thực tế. Việc tham gia giao thông không còn gắn với nỗi lo quên giấy phép, mất đăng ký, hay bị xử phạt chỉ vì thiếu một loại giấy tờ trong ví. Toàn bộ thông tin đã “đi theo” người lái xe trên hệ thống, thay vì nằm rời rạc trên các tờ giấy.

Tuy nhiên, sự thuận tiện này cũng đặt người dân vào vai trò công dân số rõ ràng hơn bao giờ hết. Định danh điện tử mức độ 2 không còn là khái niệm xa vời, mà trở thành “chìa khóa” để giao thông thuận lợi. Việc bảo mật tài khoản, cập nhật thông tin cá nhân, sử dụng ứng dụng đúng cách vì thế không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu tất yếu.

Ở đây, điều đáng lưu ý là chuyển đổi số chỉ có ý nghĩa khi không ai bị bỏ lại phía sau. Người cao tuổi, người ít tiếp cận công nghệ cần được hỗ trợ, hướng dẫn cụ thể, nếu không, sự tiện lợi của hệ thống mới có thể biến thành rào cản trong đời sống hàng ngày.

Về phía quản lý Nhà nước, đề xuất này cho thấy một sự dịch chuyển quan trọng. Cảnh sát giao thông không còn kiểm tra “giấy có đủ không”, mà kiểm tra dữ liệu có hợp lệ không. Quy trình xử lý vi phạm, theo đó, cũng được số hóa: từ phát hiện vi phạm, gửi thông báo trên VNeTraffic, đến lập biên bản và ra quyết định xử phạt.

Cách làm này, nếu vận hành trơn tru, sẽ mang lại hai lợi ích lớn: minh bạch hơn và giảm tiếp xúc không cần thiết giữa người dân và lực lượng thực thi. Nhưng điều kiện tiên quyết là hệ thống dữ liệu phải chính xác, đồng bộ và ổn định. Chỉ cần dữ liệu chậm cập nhật hoặc ứng dụng trục trặc, người dân sẽ là người chịu phiền hà đầu tiên.

Nói cách khác, chuyển đổi số trong quản lý giao thông không cho phép làm nửa vời. Khi đã bỏ giấy tờ, hệ thống số buộc phải đủ tin cậy để thay thế hoàn toàn vai trò của giấy.

Đề xuất không mang giấy tờ xe, nhìn rộng ra, không chỉ là câu chuyện của ngành giao thông hay lực lượng cảnh sát giao thông. Nó phản ánh một hướng đi lớn hơn trong cải cách hành chính: Nhà nước chủ động gánh phần phức tạp của quản lý, để người dân được đơn giản hơn trong đời sống.

Vấn đề còn lại không phải là “có nên làm hay không”, mà là làm đến đâu, làm như thế nào để người dân thực sự thấy tiện, thấy tin và thấy được bảo vệ. Và câu trả lời cho điều đó sẽ chỉ rõ khi hệ thống bắt đầu vận hành trong thực tế, nơi mỗi trải nghiệm nhỏ của người dân sẽ quyết định thành công hay thất bại của cả một bước chuyển lớn.