ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Nếu bạn sống ở Hà Nội, có lẽ không dưới một lần từng loay hoay giữa một mê cung biển “cấm dừng, cấm đỗ”, rồi cuối cùng đành để xe tạm đâu đó, cầu mong “đừng bị phạt”. Vấn đề chỗ đỗ xe trong nội đô, nhất là với ô tô, từ lâu đã không chỉ là chuyện cá nhân, mà là nỗi bức bối chung của cả thành phố đang ngày càng đông đúc.

Trong bối cảnh ấy, đề xuất mới của UBND thành phố Hà Nội cho phép trông, giữ phương tiện tạm thời dưới lòng đường và trên vỉa hè đang thu hút sự quan tâm lớn của dư luận. Đây là một nội dung trong dự thảo nghị quyết mà thành phố đang lấy ý kiến, nhằm cho phép sử dụng tạm thời các không gian công cộng đủ điều kiện để đáp ứng nhu cầu đỗ xe của người dân, trong khi thành phố tiếp tục đầu tư hoàn thiện hệ thống bãi đỗ theo quy hoạch.

Đây là một bước thay đổi trong tư duy quản lý đô thị. Thay vì cấm triệt để, Hà Nội đang thử chuyển hướng sang quản lý linh hoạt: hợp pháp hóa những gì người dân buộc phải làm, để kiểm soát tốt hơn và mang lại lợi ích chung.

Những ví dụ từ thực tế cho thấy nhu cầu này là bức thiết. Ví dụ, tại khu đô thị Kim Văn - Kim Lũ (phường Định Công), hàng nghìn ô tô của cư dân không có tầng hầm để gửi, trong khi khu vực xung quanh cũng không có bãi xe hợp pháp. Xe đành phải đỗ dọc tuyến Nghiêm Xuân Yêm, dù có biển cấm. Ông Nguyễn Văn Mạnh, một cư dân nói rằng: “Lực lượng chức năng xử lý rồi đâu lại vào đấy. Nếu thành phố cho phép trông giữ tạm, vừa đỡ lo bị phạt, vừa đóng phí cho Nhà nước thì ai cũng ủng hộ”. Phường Hoàng Liệt cũng trong tình trạng tương tự, với gần 100 tòa chung cư mà chưa đến 20 tòa có tầng hầm. Vỉa hè, lòng đường biến thành bãi xe, còn những “bãi chui” vẫn âm thầm hoạt động, thu của người dân 1 - 1,5 triệu đồng/tháng mà không ai quản. Cán bộ địa phương nhiều lần đề xuất cấp phép tạm cho các ô đất trống để làm bãi xe, nhưng chưa được phản hồi. Một cán bộ phường này chia sẻ trên báo chí rằng: “Nếu được cấp phép chính thức, vừa quản lý được, vừa thu được phí cho ngân sách” .

Theo ước tính của UBND thành phố, các bãi đỗ hiện nay chỉ đáp ứng được khoảng 10% nhu cầu đỗ xe. Con số này cho thấy nếu không có biện pháp linh hoạt, việc đỗ xe tràn lan là điều không thể tránh. Nói cách khác, vấn đề không nằm ở việc “cấm hay cho”, mà ở cách “cho sao cho đúng”.

Thực tế, nhiều đô thị lớn trên thế giới đã trải qua giai đoạn tương tự. Ở Moscow (Nga), hệ thống đỗ xe được vận hành dựa trên mô hình kết hợp: cứ một chỗ đỗ trong bãi tiêu chuẩn thì có tới 20 chỗ đỗ tạm dưới lòng đường hoặc trên vỉa hè, nhưng đều được quản lý bằng công nghệ và camera giám sát. Tại Tokyo (Nhật Bản) - nơi diện tích đất hạn chế, chính quyền cho phép khai thác tạm thời các khoảng trống đô thị làm bãi xe có thu phí, nhưng quy định rất rõ về diện tích, thời gian và an toàn giao thông. Paris (Pháp) cũng từng triển khai các khu vực “stationnement mixte” - đỗ xe tạm linh hoạt trên một số tuyến phố, trước khi hoàn thiện các bãi ngầm trong trung tâm.

Điểm chung của những mô hình này là sự minh bạch và kỷ luật trong quản lý. Người dân không bị cấm tuyệt đối, nhưng họ phải tuân thủ nghiêm ngặt quy định về vị trí, thời gian và mức phí. Nhờ đó, không chỉ chính quyền kiểm soát được trật tự mà còn tạo ra nguồn thu để tái đầu tư cho hạ tầng giao thông.

Hà Nội có thể học hỏi điều đó: cho phép nhưng phải đi kèm quản lý bằng công nghệ. Từ việc đăng ký, thu phí điện tử, đến giám sát qua camera. Khi mọi hoạt động được số hóa, việc đỗ xe tạm sẽ không còn là “vấn đề nhức nhối” mà trở thành một phần trong hệ thống giao thông tĩnh hợp pháp.

Tất nhiên, linh hoạt không có nghĩa là buông lỏng. Như nhiều chuyên gia đã lưu ý, việc cho phép sử dụng tạm lòng đường, vỉa hè cần được quy hoạch rõ: chỉ ở nơi có vỉa hè đủ rộng, không ảnh hưởng đến người đi bộ; chỉ trong khung giờ phù hợp và phải có lộ trình thu hồi khi bãi xe chính thức được xây dựng.

Nếu được HĐND thành phố thông qua tại kỳ họp cuối năm nay, nghị quyết này có thể đánh dấu bước ngoặt trong cách Hà Nội tổ chức không gian đô thị: từ “cấm để giữ trật tự” sang “quản để duy trì trật tự”. Người dân có chỗ gửi xe hợp pháp, ngân sách có thêm nguồn thu, còn thành phố có công cụ quản lý hiệu quả hơn thay vì phải xử lý tình thế.

Ở một góc nhìn khác, đây còn là câu chuyện về cách một đô thị học cách thích ứng với chính mình. Và biết đâu, từ những chỗ đỗ xe tạm thời hôm nay, Hà Nội sẽ tìm ra hướng đi lâu dài cho bài toán không gian đô thị đang ngày một chật chội của mình.