Cuộc chạy đua vẽ lại khu vực bầu cử tại Mỹ
Bang Texas và bang California (Mỹ) đang chạy đua vẽ lại bản đồ khu vực bầu cử để giành thêm phiếu bầu cho đảng mình, củng cố lợi thế cho cuộc bầu cử giữa kỳ vào năm sau.
Hạ viện và Thượng viện bang Texas, Mỹ do đảng Cộng hòa kiểm soát vừa thông qua bản đồ khu vực bầu cử mới, dưới sự ủng hộ của Tổng thống Donald Trump, nhằm củng cố thế đa số của đảng này tại Hạ viện Mỹ trong cuộc bầu cử giữa kỳ vào năm tới. Ngay sau đó, Hạ viện và Thượng viện do Đảng Dân chủ kiểm soát tại bang California cũng thông qua dự luật về bản đồ bầu cử mới nhằm giành lại 5 ghế từ phe Cộng hòa.
Các nhà phân tích cảnh báo, việc tái phân chia khu vực bầu cử mang tính đảng phái có thể làm gia tăng căng thẳng chính trị nước Mỹ, khi bản đồ không còn phản ánh công bằng sự thay đổi dân số mà chủ yếu phục vụ lợi ích của phe cầm quyền.
Tại sao Texas muốn vẽ lại bản đồ bầu cử?
Các tiểu bang ở Mỹ thường phân chia lại các khu vực bầu cử Quốc hội 10 năm một lần dựa trên kết quả điều tra dân số. Quá trình này yêu cầu các bang phải vẽ lại ranh giới các khu vực bầu cử để phân bổ lại số ghế đại biểu tại Hạ viện. Tuy nhiên, sự điều chỉnh được thực hiện theo quy ước chứ không phải theo luật.
Các khu vực bầu cử hiện tại của Texas được phân chia lại vào năm 2021 bởi đảng Cộng hòa kiểm soát cả cơ quan Hạ viện và Thượng viện của bang, nên có sự thiên vị đáng kể về phía đảng Cộng hòa. Hiện tại, đảng Cộng hòa nắm giữ 25 trong số 38 ghế tại Hạ viện của tiểu bang. Trong bối cảnh này, đảng Cộng hòa bang Texas đang phá vỡ thông lệ và tìm cách vẽ lại các khu vực bầu cử quốc hội bang một lần nữa trong vòng chưa đầy 5 năm.
“Chúng ta có một cuộc điều tra dân số mới vào năm 2020, 2021 và sang năm 2022. Tất cả các tiểu bang đều phải vẽ lại ranh giới của mình và đó là thời điểm nó phải diễn ra. Trên thực tế, Hiến pháp Mỹ quy định rằng, việc này phải diễn ra sau cuộc điều tra dân số. Vì vậy, đây là một điều mới mẻ mà Texas đang cố gắng thực hiện. Họ đang cố gắng giành quyền lực chính trị vào giữa thập kỷ này bằng cách vẽ lại các khu vực bầu cử của mình”.
Giáo sư Matt Barreto - Đại học California, Mỹ
Một động lực trực tiếp thúc đẩy Texas vẽ lại bản đồ bầu cử là do yêu cầu từ phía Tổng thống Mỹ Donald Trump. Theo truyền thông Mỹ, hiện đảng Cộng hòa kiểm soát Hạ viện tại Washington với đa số mong manh 219 ghế so với 212 ghế của đảng Dân chủ. Tương tự, đảng Cộng hòa cũng kiểm soát Thượng viện nhưng với đa số mong manh 53 ghế so với 45 ghế của đảng đối thủ.
Tuy nắm đa số nhưng đảng của tổng thống thường mất ghế trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ, như năm 2018 giữa nhiệm kỳ đầu của ông Trump và trong năm 2022 giữa nhiệm kỳ của cựu Tổng thống Joe Biden. Trong nỗ lực tránh lặp lại lịch sử, ông Trump đang thúc đẩy việc phân chia lại khu vực bầu cử ở các bang do đảng Cộng hòa kiểm soát, trong đó, khởi đầu là Texas sẽ vẽ lại khu vực bầu cử để tăng thêm 5 ghế tại Hạ viện bang.
"Do cú điện thoại và sức ép của ông Trump, đã có một nỗ lực vẽ lại bản đồ bầu cử vào giữa chu kỳ bầu cử, điều này khá bất thường, nhưng nó đã từng xảy ra ở Texas. Và mục tiêu được tổng thống đặt ra rất cụ thể - tìm thêm 5 ghế của đảng Cộng hòa. Vì vậy, họ đã đưa ra một bản đồ mới, bản đồ này có thể sẽ mang lại cho đảng Cộng hòa 5 ghế, gần như chắc chắn là 3 ghế, ngay cả khi họ không giành được cả 5 ghế”.
Giáo sư Kirby Goidel - Khoa Học Chính trị của Đại học Texas A&M
Theo bản đồ bầu cử mới mà Hạ viện Texas vừa thông qua, bang Texas sẽ sáp nhập một số khu vực bầu cử then chốt của đảng Dân chủ, giảm số lượng khu vực bầu cử do đảng Dân chủ nắm giữ. Bản đồ này cũng sẽ đưa cử tri Cộng hòa bảo thủ vào các khu vực bầu cử hiện do đảng Dân chủ nắm giữ, làm suy yếu ảnh hưởng của họ. Như vậy, Texas sẽ có thêm 5 khu vực bỏ phiếu nghiêng về phe Cộng hòa. Việc điều chỉnh này sẽ tăng cơ hội cho đảng Cộng hòa giành thêm 5 ghế tại Hạ viện Mỹ từ tay đảng Dân chủ trong bầu cử giữa kỳ năm tới.
Phản ứng gay gắt của đảng Dân chủ
Việc cả Hạ viện và Thượng viện Texas thông qua bản đồ bầu cử mới được coi là một chiến thắng của phe Cộng hòa, sau khi nỗ lực này bị đình trệ hai tuần do các nghị sĩ Dân chủ ở Texas ngày 3/8 đồng loạt rời khỏi bang và biểu tình nhằm ngăn Hạ viện tổ chức bỏ phiếu. Tuy nhiên, dù đã được Hạ viện bang thông qua, nhưng động thái này vấp phải sự phản đối gay gắt từ đảng Dân chủ, châm ngòi cho cuộc đối đầu giữa các nhà lập pháp từ hai đảng.
Theo quan điểm của đảng viên và cử tri Dân chủ, đây là một "bản đồ Trump", rõ ràng được thiết kế để tạo ra thêm ghế tại Hạ viện cho đảng Cộng hòa.
“Tôi nghĩ việc phân chia lại khu vực bầu cử vì mục đích chính trị là không hợp đạo đức và tôi nghĩ, tổng thống đã không đúng khi yêu cầu Thống đốc Texas thành lập thêm 5 khu vực bầu cử của đảng Cộng hòa. Những người sáng lập Hiến pháp không muốn việc phân chia lại khu vực bầu cử mang một sắc thái chính trị như hiện nay”.
Giáo sư James Douglas - Đại học Nam Texas - Người dân khu vực bầu cử số 18 bang Texas
Các nghị sĩ đảng Dân chủ cho rằng, việc phân chia bản đồ bầu cử có lợi cho đảng phái của mình là một biểu hiện của việc tranh giành quyền lực, làm suy yếu lá phiếu của người da màu và cộng đồng thiểu số vốn bị phân chia vào một số khu vực bầu cử nhất định.
Luật sư Melanie Miles Bazil - đảng Dân chủ khu vực bầu cử số 18 bang Texas, Mỹ cho hay: “Đó là một cuộc tranh giành quyền lực. Và điều đó đang thao túng quyền và tiếng nói của các khu dân cư truyền thống của người da đen và da nâu, làm phân tán quyền lực đó để ông Trump có thể giành được quyền lực. Đảng Cộng hòa có thể giành được quyền lực mà họ sợ rằng họ sắp mất”.
Sau khi được Hạ viện Texas thông qua, bản đồ bầu cử mới được Thượng viện bang do đảng Cộng hòa lãnh đạo phê chuẩn và sau đó được Thống đốc bang Texas Greg Abbott ký ban hành. Tuy nhiên, các nghị sĩ đảng Dân chủ tại Texas hôm 20/8 cho biết sẽ đưa vụ việc ra tòa án.
Theo hãng thông tấn AP, các nghị sĩ Dân chủ Texas có thể đệ đơn kiện với cáo buộc "bản đồ khu vực bầu cử mới" vi phạm các điều khoản của Đạo luật Quyền Bầu cử vốn bảo vệ cử tri thiểu số.
Làn sóng “vẽ lại bản đồ bầu cử” lan rộng
Các chuyên gia nhận định, việc bang Texas thông qua bản đồ bầu cử chỉ là phát súng khởi đầu cho cuộc chiến phân chia lại khu vực bầu cử tại Mỹ. Nhằm đối phó với lợi thế mà Tổng thống Donald Trump hy vọng sẽ đạt được ở bang Texas, Cơ quan lập pháp bang California do đảng Dân chủ kiểm soát ngày 21/8 cũng đã thông qua kế hoạch phân chia lại khu vực bầu cử nhằm tìm kiếm thêm 5 ghế cho đảng Dân chủ tại Quốc hội Mỹ.
Tại California, đảng Dân chủ nắm giữ 43 trong số 52 ghế và họ đang cố gắng tăng con số này lên 48, để xóa bỏ lợi thế mà đảng Cộng hòa có thể đạt được từ việc phân định lại khu vực bầu cử ở Texas.
Việc thông qua nhanh chóng các biện pháp này đánh dấu một chiến thắng quyết định cho Thống đốc Gavin Newsom và đảng Dân chủ trong làn sóng phản đối nỗ lực thâu tóm quyền lực của Tổng thống Trump tại bang Texas do đảng Cộng hòa lãnh đạo.
“Họ đã khơi mào phản ứng này và chúng ta sẽ không đầu hàng. Chúng ta sẽ lấy lửa đấu lửa. Nhưng chúng ta sẽ không chỉ tấn công bằng sức mạnh của nền kinh tế lớn thứ tư, tiểu bang đông dân nhất liên bang, với dân số bằng 21 tiểu bang cộng lại, mà chúng ta còn sẽ tạo ra những tác động vượt trội so với sức mạnh của mình”.
Ông Gavin Newsom - Thống đốc bang California, Mỹ
Kế hoạch này đã được California thông qua với tỷ lệ áp đảo tại cả Hạ viện và Thượng viện của bang - vốn đều nằm dưới sự kiểm soát của đảng Dân chủ. Tuy nhiên, khác với Texas - nơi quyền quyết định nằm trong tay cơ quan lập pháp bang, California cần có sự chấp thuận của cử tri. Thống đốc bang California đã quyết định sẽ đưa bản đồ mới này ra cho cử tri bỏ phiếu vào vào ngày 4/11 tới.
Ông Christopher Cabaldon - Thượng Nghị sĩ bang California, Mỹ cho biết: "Đây chính là mục đích của cuộc bỏ phiếu này. Hãy để cử tri đưa ra quyết định. Chúng tôi đã lắng nghe họ và chúng tôi đang phản hồi và họ là những người phán xét cuối cùng xem liệu đây có phải là con đường đúng đắn hay không. Cử tri California có chủ quyền, họ có tính chính danh".
Người dân California vốn thận trọng với các hành động phân chia ranh giới mang tính đảng phái. Tuy vậy, theo một khảo sát mới thực hiện, cử tri California có xu hướng chấp nhận ngoại lệ trong trường hợp này nhằm phản ứng lại chiến lược của Texas. Nếu thành công, kế hoạch này sẽ giúp đảng Dân chủ giành lại 5 ghế, cân bằng lại thế trận với Texas.
Các chuyên gia nhận định rằng, động thái mang tính chất “tranh giành quyền lực này” có thể trở thành tiền lệ và lan rộng sang các tiểu bang khác của nước Mỹ. Các bang do đảng Dân chủ lãnh đạo như Illinois, New York sẽ "không còn lựa chọn nào khác ngoài việc cũng vẽ lại bản đồ có lợi cho đảng mình.
"Nếu Texas thực sự vẽ ra bản đồ phân chia lại khu vực bầu cử để lấy năm ghế cho đảng Cộng hòa, tôi đoán các tiểu bang Dân chủ sẽ đáp trả, rồi các tiểu bang Cộng hòa cũng sẽ đáp trả. Và chúng ta cũng có thể sẽ rơi vào tình cảnh tương tự nếu Texas không được phân chia lại, nhưng một nhóm người khác lại vẽ ra rất nhiều ranh giới mới".
Giáo sư Christian Grose - Đại học Nam California, Mỹ
Đúng như dự đoán của các chuyên gia, đảng Cộng hòa cũng đang tính đến việc sao chép cách tiếp cận của Texas tại một số bang "đỏ" do đảng này kiểm soát, như Indiana, Ohio, Missouri và Florida, để giành nhiều ghế hơn cho đảng Cộng hòa trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ năm 2026.
Tác động từ việc vẽ lại bản đồ bầu cử
Việc phân chia lại khu vực bầu cử được đánh giá là có thể đem lại thêm lợi thế cho đảng Cộng hòa tại Hạ viện, giúp các chương trình nghị sự của Tổng thống Trump dễ dàng được thông qua. Tuy nhiên, nếu đảng Dân chủ vẫn "lật ngược tình thế" trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ, thì ông Trump có thể sẽ phải đối mặt với một số rủi ro chính trị nhất định.
Các chuyên gia cho biết, kế hoạch phân chia lại khu vực bầu cử có thể phản tác dụng khi đảng Cộng hòa cố gắng sắp xếp các khu vực bầu cử mới, khiến cho ghế Cộng hòa hiện có sẽ yếu đi.
Giáo sư Matt Barreto - Đại học California, Mỹ chia sẻ: “Tôi nghĩ Texas nên rất thận trọng vì họ không chỉ có thể sẽ làm suy yếu các khu vực bầu cử hiện tại của đảng Cộng hòa, mà California sau đó cũng quyết định phân chia lại khu vực bầu cử để thúc đẩy hơn nữa các cộng đồng Dân chủ. Nếu như vậy, Texas có thể mất một số ghế của đảng Cộng hòa vì họ dàn trải quá mỏng và California giành được một số ghế của đảng Dân chủ, thì toàn bộ sự việc có thể phản tác dụng đối với Texas”.
Ngoài ra, chuyên gia chính trị học Matt Barreto cho rằng, kế hoạch của Texas nếu thành công sẽ gây bất lợi cho các khu vực bầu cử của người da màu và người Latinh, làm suy yếu quyền bỏ phiếu của các nhóm chủng tộc này. Đây là những khu vực bầu cử lâu đời, ủng hộ các cộng đồng thiểu số. Vì vậy, điều này không chỉ mang tính chất đảng phái, mà thực chất còn mang tính chất chủng tộc, gây chia rẽ trong xã hội Mỹ. Hành vi này có thể làm sai lệch kết quả bầu cử, khiến các cuộc đua trở nên kém cạnh tranh hơn, gây tổn hại đến cộng đồng người da màu và cản trở ý chí của cử tri.
Quan trọng hơn, tình hình bất ổn này trực tiếp chỉ ra một lỗ hổng dai dẳng trong hệ thống bầu cử Mỹ: đó là việc một đảng thao túng các khu vực bầu cử để củng cố lợi thế của mình. Điều này có thể đạt được thông qua việc "chia tách" - nghĩa là tách các cử tri đối lập nắm giữ vị trí thống trị trong một khu vực bầu cử sang nhiều khu vực bầu cử khác nhau; hoặc "gói gọn" - nghĩa là tập trung các cử tri đối lập vào một khu vực bầu cử duy nhất, do đó làm giảm số lượng cử tri của họ ở các khu vực bầu cử khác, các chiến thuật này rất đa dạng và có thể được kết hợp. Một số học giả chỉ ra rằng, hành vi thao túng này là chính trị gia chọn cử tri, chứ không phải cử tri chọn chính trị gia. Thực tiễn này làm trầm trọng thêm sự phân cực chính trị và đã nhiều lần bị cả hai đảng tại Mỹ lợi dụng.
Việc các nghị sĩ Dân chủ tại Texas rời khỏi bang để phản đối vẽ lại bản đồ bầu cử không phải là điều mới. Trong những năm gần đây, các vụ việc tương tự về việc các nghị sĩ tiểu bang "bỏ đi” khỏi bang để ngăn chặn luật pháp đã xảy ra ở các bang như Oregon, Indiana và Minnesota. Giáo sư khoa học chính trị Brandon Rottinghaus của Đại học Houston cho rằng, việc thường xuyên xảy ra những vụ việc như vậy phản ánh sự phân cực và tính đảng phái ngày càng gia tăng ở Mỹ, cho thấy Texas "rõ ràng là một bức tranh thu nhỏ, phản ánh chính trị của cả nước Mỹ".
Việc vẽ lại bản đồ bầu cử ở Texas và California đang làm trầm trọng thêm xung đột đảng phái tại Mỹ. Là những tiểu bang lớn tại Mỹ, những thay đổi về khu vực bầu cử ở các bang này có thể sẽ thúc đẩy làn sóng tranh giành phiếu bầu ở các bang khác, gây ra những tác động đáng kể đến cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ vào năm sau và ảnh hưởng trực tiếp đến Tổng thống Mỹ Donald Trump. Nếu đảng Cộng hòa chiếm ưu thế, sẽ thuận lợi cho thời gian còn lại trong nhiệm kỳ này của ông Trump. Còn nếu phe Dân chủ chiếm đa số, chắc chắn ông Trump sẽ gặp khó khăn hơn trong việc thực hiện các chương trình nghị sự của mình.
