Có nên thu hẹp làn ô tô nội đô? | Hà Nội tin mỗi chiều
Đề xuất thu hẹp làn ô tô trong nội đô không chỉ là một biện pháp kỹ thuật về vài chục cm mặt đường, mà là chính sách có thể định hình cách người dân di chuyển và sử dụng không gian công cộng trong nhiều năm tới.
Những ai từng trải qua giờ cao điểm ở Hà Nội hẳn không lạ cảnh đường phố ken đặc xe cộ: ô tô xếp hàng dài, xe máy len lỏi trong từng khoảng trống, người đi bộ bị dồn sát lề. Ùn tắc không còn là hiện tượng, mà đã trở thành trạng thái thường trực của đô thị. Trong bối cảnh ấy, đề xuất thu hẹp làn ô tô trong nội đô do lực lượng Cảnh sát giao thông đưa ra đã lập tức gây chú ý. Đây không chỉ là một biện pháp kỹ thuật về vài chục cm mặt đường, mà là chính sách có thể định hình cách người dân di chuyển và sử dụng không gian công cộng trong nhiều năm tới.
Hà Nội hiện có hơn 8,5 triệu phương tiện, trong đó tới 7 triệu là xe máy và chỉ khoảng 1,2 triệu ô tô. Thế nhưng, ô tô lại chiếm một phần lớn diện tích đường. Với chiều rộng trung bình 3,0-3,5m, một làn ô tô chỉ chở được khoảng 2.000 người/giờ, trong khi cùng diện tích đó, xe máy hoặc xe buýt có thể vận chuyển gấp nhiều lần. Thu hẹp làn ô tô và dành thêm diện tích cho xe máy hay phương tiện công cộng sẽ góp phần giảm xung đột, tăng khả năng lưu thông.
Lợi ích của chính sách này không chỉ dừng ở con số. Nếu thực hiện tốt, đường phố có thể trở nên an toàn hơn, tai nạn giảm khi xe máy không còn bị “dồn ép”. Về mặt tâm lý, đây cũng là cú hích để người dân nhìn lại sự lựa chọn phương tiện của mình. Khi ngồi trong ô tô nhưng phải nhích từng chút, trong khi xe buýt hoặc xe máy đi nhanh hơn, nhiều người sẽ tự đặt câu hỏi: liệu có đáng để duy trì thói quen lái ô tô cá nhân trong nội đô? Chính sự thay đổi trong suy nghĩ này mới là nền tảng lâu dài cho một văn hóa giao thông bền vững hơn.
Tuy nhiên, rủi ro của việc thu hẹp làn ô tô cũng không thể coi nhẹ. Ở những trục đường huyết mạch như Nguyễn Trãi, Trường Chinh, Giải Phóng, mật độ ô tô giờ cao điểm vốn đã quá tải. Nếu thu hẹp không tính toán kỹ, những “nút thắt cổ chai” có thể trở nên nghiêm trọng hơn, gây ùn tắc cục bộ và khiến dư luận phản ứng gay gắt. Thêm vào đó, với nhiều gia đình, ô tô không chỉ là phương tiện mà còn là khoản đầu tư lớn, biểu tượng thành công. Việc bị “cắt làn” dễ bị hiểu thành mất quyền lợi, thậm chí tạo ra tâm lý chống đối nếu truyền thông không đủ thuyết phục.
Một thách thức khác là hạ tầng thay thế hiện chưa đáp ứng kỳ vọng. Metro Hà Nội mới có một tuyến, xe buýt nhanh còn hạn chế, đường dành cho xe đạp hay người đi bộ vẫn ít ỏi. Nếu không có lựa chọn thuận tiện khác, người dân sẽ tiếp tục gắn bó với ô tô và chính sách thu hẹp làn sẽ chỉ làm tăng sự khó chịu thay vì mang lại hiệu quả thực chất.
Nhìn ra thế giới, Paris từng gây tranh cãi dữ dội khi cắt giảm làn ô tô để mở đường cho xe đạp và xe buýt. Nhiều người phản đối kịch liệt, nhưng sau vài năm, không khí trong lành hơn, tai nạn ít hơn và vận tốc trung bình của toàn thành phố thậm chí còn cải thiện. Ở Tokyo, chính quyền cũng thu hẹp làn ô tô tại trung tâm, song song với việc mở rộng metro và áp dụng phí lưu thông cao cho xe cá nhân. Bài học chung là thu hẹp làn ô tô chỉ thành công khi có giải pháp thay thế song hành và khi người dân nhận thấy mình được hưởng lợi từ thay đổi đó.
Với Hà Nội, điều cần thiết là một lộ trình bài bản: bắt đầu bằng thí điểm trên một số tuyến phù hợp, đo lường hiệu quả rồi mới nhân rộng. Đi kèm phải là tăng năng lực vận tải công cộng, cải thiện vỉa hè, bổ sung làn xe đạp, đồng thời truyền thông minh bạch về mục tiêu và lợi ích. Quan trọng hơn, chính quyền cần khẳng định rõ: đây không phải là việc “lấy chỗ của ô tô”, mà là hành động “trả lại sự cân bằng cho đường phố”.
Nếu quyết liệt thực hiện, sau 10–15 năm, Hà Nội có thể dần trở thành đô thị nơi ô tô cá nhân không còn bá chủ mặt đường, thay vào đó là giao thông công cộng và phương tiện xanh giữ vai trò trung tâm. Ngược lại, nếu tiếp tục nới lỏng cho ô tô hoặc chỉ thu hẹp làn nửa vời, thành phố sẽ đối diện với cảnh đường càng mở càng tắc, chi phí ùn tắc và ô nhiễm ngày càng nặng nề.
Thu hẹp làn ô tô, suy cho cùng, không phải câu chuyện kỹ thuật về vài chục cm mặt đường. Nó là lựa chọn chiến lược: chúng ta muốn một thành phố của xe cá nhân, hay một thành phố của cộng đồng. Lợi ích thì thấy ngay, rủi ro cũng hiện hữu. Vấn đề chỉ còn là Hà Nội có dám quyết liệt, đồng bộ và kiên trì để biến chính sách này thành động lực thay đổi.
