Che giấu doanh thu có khả năng bị xử phạt

Nghị định số 70/2025/NĐ-CP của Chính phủ có hiệu lực, nhiều hộ kinh doanh nhỏ lẻ đang lo ngại rằng việc nhận chuyển khoản sẽ bị cơ quan thuế giám sát chặt chẽ và làm tăng thuế phải nộp. Do đó, họ đã áp dụng các “thủ thuật” như từ chối nhận chuyển khoản, chỉ nhận tiền mặt hoặc ghi các nội dung không liên quan đến việc mua bán để tránh bị phát hiện. Tuy nhiên, liệu các hành vi này có thể qua mặt cơ quan thuế? Phóng viên Đài Hà Nội có cuộc trao đổi qua điện thoại với Luật sư Trần Thị Thanh Lam – Văn phòng Luật sư Chính pháp, Đoàn luật sư thành phố Hà Nội:

Phóng viên: Thưa Luật sư, nhiều hộ kinh doanh hiện nay đang có tâm lý lo ngại việc áp dụng hóa đơn điện tử sẽ dẫn đến việc phải tăng thuế do mọi giao dịch chuyển khoản sẽ bị giám sát chặt chẽ nên đã phản ứng lại bằng cách chỉ nhận tiền mặt; hoặc nếu có chuyển khoản thì sẽ ghi nội dung "chúc mừng sinh nhật", "tiền cà phê", "tiền mượn"... Bà đánh giá thế nào về hành vi này? Liệu việc từ chối nhận chuyển khoản có thực sự giúp hộ kinh doanh tránh được nghĩa vụ thuế không?

Luật sư Trần Thị Thanh Lam: Từ ngày 01/6/2025, theo Nghị định 70/2025/NĐ-CP, những hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên trong các lĩnh vực như bán lẻ, nhà hàng, khách sạn... sẽ bắt buộc phải xuất hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối với cơ quan thuế. Điều này có nghĩa là các hộ kinh doanh không còn phải nộp thuế theo phương pháp khoán nữa.

Tuy nhiên, nhiều hộ kinh doanh phản ứng bằng cách chỉ nhận tiền mặt hoặc yêu cầu khách hàng ghi nội dung chuyển khoản khác với giao dịch thực tế. Hành vi này thể hiện tâm lý muốn che giấu doanh thu để tránh sự giám sát của cơ quan thuế.

Về bản chất, mọi khoản thu từ hoạt động kinh doanh, dù nhận bằng tiền mặt hay chuyển khoản, đều phải kê khai và nộp thuế đầy đủ theo quy định của pháp luật. Việc cố tình ghi sai nội dung chuyển khoản (ví dụ như “tiền cà phê”, “tiền mừng sinh nhật” thay vì tiền hàng) hay chỉ nhận tiền mặt sẽ không thay đổi bản chất của giao dịch, đó vẫn là doanh thu kinh doanh.

Về lý thuyết, hình thức thanh toán không quyết định nội dung. Dù thanh toán bằng phương thức nào, với nội dung gì, nhưng nếu đó là doanh thu kinh doanh thì vẫn phải chịu thuế. Nếu hộ kinh doanh không xuất hóa đơn hoặc không kê khai các khoản thu này, thì hành vi đó là trốn thuế và vi phạm pháp luật.

Do đó, việc từ chối thanh toán chuyển khoản hay ghi nội dung khác nhằm giấu doanh thu không giúp hộ kinh doanh tránh được nghĩa vụ thuế. Trái lại, nó có thể khiến họ đối mặt với nguy cơ bị xử phạt nếu bị phát hiện. Cơ quan thuế không chỉ căn cứ vào dữ liệu chuyển khoản để xác định doanh thu mà còn sử dụng các cơ sở dữ liệu về quản lý thuế, trao đổi thông tin với các bộ, ngành, và áp dụng các biện pháp nghiệp vụ để xác định lại trong trường hợp có căn cứ người nộp thuế kê khai sai hoặc thiếu thuế.

Vì vậy, các hình thức che giấu doanh thu có thể bị phát hiện và có thể bị xử lý nghiêm khắc. Việc tìm hiểu kỹ các quy định về kê khai thuế và thực hiện đúng quy định sẽ giúp hộ kinh doanh bảo vệ quyền lợi của mình và tránh rủi ro pháp lý.

Phóng viên: Hành vi cố tình trốn thuế sẽ bị xử phạt như thế nào, thưa Luật sư?

Luật sư Trần Thị Thanh Lam: Theo quy định pháp luật thì các hành vi như không ghi chép trong sổ kế toán các khoản thu liên quan đến việc xác định số tiền thuế phải nộp, không khai, khai sai dẫn đến thiếu số tiền thuế phải nộp; Không lập hóa đơn khi bán hàng hóa, dịch vụ…là hành vi trốn thuế. Trốn thuế là hành vi vi phạm pháp luật. Pháp luật hiện hành quy định chế tài đối với hành vi này bao gồm xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự tùy tính chất, mức độ.

Về xử phạt vi phạm hành chính, Nghị định 125/2020/NĐ-CP quy định người trốn thuế có thể bị phạt tiền từ 1 đến 3 lần số thuế trốn tùy tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ. Ngoài tiền phạt, người vi phạm còn phải nộp đủ số thuế đã trốn và tiền chậm nộp vào ngân sách nhà nước.

Nếu hành vi trốn thuế với số tiền lớn hoặc tái phạm, có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sựvề tội Trốn thuế theo Điều 200 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi 2017) với mức phạt cao nhất lên đến 07 năm tù và có thể bị phạt tiền từ 20 triệu đồng đến 100 triệu đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 1 đến 5 năm hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.

Phóng viên: Bà có thể giải thích chi tiết về cách tính thuế GTGT và thuế TNCN theo Nghị định 70/2025/NĐ-CP. Làm thế nào để doanh nghiệp có thể xác định được mức giá bán hợp lý, đảm bảo sau khi trừ thuế và chi phí, lợi nhuận còn lại đạt 10%?

Luật sư Trần Thị Thanh Lam: Theo Nghị định 70/2025/NĐ-CP, từ 01/6/2025, những hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên (thuộc các ngành như bán lẻ, nhà hàng, dịch vụ...) sẽ không còn áp dụng thuế khoán cố định như trước. Thay vào đó, hộ kinh doanh phải kê khai thuế theo hóa đơn điện tử. Thuế giá trị gia tăng (GTGT) và thuế thu nhập cá nhân (TNCN) sẽ được tính dựa trên doanh thu thực tế và tỷ lệ thuế theo ngành nghề. Tỷ lệ thuế này được Bộ Tài chính quy định tại Phụ lục I Thông tư 40/2021/TT-BTC. Ví dụ, ngành phân phối, bán lẻ có thuế GTGT 1% và thuế TNCN 0,5% (tổng 1,5%), trong khi ngành dịch vụ ăn uống có thuế GTGT 5% và thuế TNCN 2% (tổng 7%).

Hàng tháng/quý, hộ kinh doanh sẽ tính số thuế phải nộp = doanh thu x (tỷ lệ thuế GTGT + tỷ lệ thuế TNCN).

Để xác định giá bán sao cho lợi nhuận đạt 10% sau khi trừ thuế và chi phí, doanh nghiệp cần tính toán ngược từ chi phí và lợi nhuận mong muốn. Doanh nghiệp phải biết tổng chi phí cho sản phẩm/dịch vụ. Giả sử chi phí X là 100 triệu đồng và thuế suất tổng (GTGT + TNCN) là 7%, giá bán sẽ được tính theo công thức: Giá bán = Chi phí / (1 - thuế suất - tỷ lệ lợi nhuận). Trong ví dụ trên, giá bán sẽ là 100 / (1 - 0,17) ≈ 120,5 triệu đồng. Với mức giá này, thuế sẽ là 7% (8,435 triệu đồng), chi phí là 100 triệu đồng, và lợi nhuận khoảng 12,05 triệu đồng (xấp xỉ 10% doanh thu).

Tuy nhiên, doanh nghiệp không nên lợi dụng việc tăng giá bán để bù đắp thuế, vì có thể vi phạm quy định về giá, làm mất cạnh tranh hoặc bị cơ quan thuế nghi ngờ gian lận thuế. Việc tăng giá quá cao không phải là giải pháp hợp lý để bù thuế, nên giá bán cần được định giá hợp lý, minh bạch, có căn cứ rõ ràng để đảm bảo mục tiêu lợi nhuận và tuân thủ pháp luật.

Phóng viên: Theo bà, Nghị định 70/2025/NĐ-CP có ảnh hưởng lớn đến môi trường kinh doanh, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp nội không?

Luật sư Trần Thị Thanh Lam: Nghị định 70/2025/NĐ-CP và xu hướng xóa bỏ thuế khoán sẽ có tác động lớn đến môi trường kinh doanh ở Việt Nam. Về lâu dài, đây là một bước tiến quan trọng giúp tạo ra môi trường kinh doanh công bằng, minh bạch, ngăn chặn gian lận thuế và thúc đẩy sự phát triển bền vững của doanh nghiệp chân chính. Trước đây, nhiều hộ kinh doanh lớn chỉ nộp thuế khoán thấp, trong khi doanh nghiệp phải nộp thuế đầy đủ, tạo ra sự cạnh tranh không công bằng. Khi bỏ thuế khoán, tất cả các cơ sở kinh doanh phải kê khai thuế theo doanh thu thực, giúp tạo sự công bằng và giảm bất lợi cho doanh nghiệp nội địa.

Ngoài ra, việc áp dụng hóa đơn điện tử sẽ thúc đẩy chuyển đổi số trong nền kinh tế, giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực quản lý và sử dụng các công cụ số trong kế toán. Nghị định cũng giúp thu hẹp khoảng cách pháp lý giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp, khuyến khích chuyển đổi thành doanh nghiệp chính thức để hưởng các ưu đãi.

Tóm lại, Nghị định 70/2025/NĐ-CP sẽ tạo ra một môi trường kinh doanh công bằng và thúc đẩy sự phát triển bền vững. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai, cơ quan thuế cần lắng nghe ý kiến và hỗ trợ người dân, giúp họ nắm vững quy trình kê khai mới để giảm bớt lo ngại và tạo điều kiện thuận lợi cho việc tuân thủ pháp luật thuế.

Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn bà!